Πέμπτη 16 Δεκεμβρίου 2010

Ο Πηγαιμός











Τα δύο Έπη, που θεωρούνται τα θεμέλια της Δυτικής Λογοτεχνίας, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, στο κέντρο τους έχουν μηνύματα απλά και διαχρονικά.

- Μια διαμάχη έχει ρίζες πολύπλοκες και βαθιές, αλλά, όταν εκραγεί, χρησιμοποιεί μια σκανδάλη συμβολική, ίσως και άσχετη με τις ρίζες (Πάρις-Ελένη)

- Όταν γίνεται αυτό, τα εξιλαστήρια θύματα είναι συνήθως οι αθώοι (Ιφιγένεια)

- Όταν μια διαμάχη τελματώνεται σε πολλά χρόνια δίχως πρόοδο προς οποιανδήποτε κατεύθυνση, η αποφασιστική κίνηση έρχεται με δόλο και πονηριά (Δούρειος Ίππος)

- Δεν υπάρχει επιστροφή, μόνο αναζήτηση (Ιθάκη)

- Στο δρόμο της ζωής περνάς δυσκολίες (Κύκλωπας, Ποσειδώνας), περνάς από μέρη που μπορούν να σε πλανέψουν (σειρήνες), και φτάνεις και σε μέρη που φαίνονται καλά για να μείνει κανείς εκεί (νησί των Φαιάκων), αλλά η Ιθάκη είναι μία και μόνη, για τον καθένα μας και όταν και αν την βρεις θα το ξέρεις χωρίς να το ρωτήσεις

- Φτάνοντας στην Ιθάκη θα δείς ένα μέρος καινούργιο, όπου δεν θα μπορούσες να είχες φτάσει χωρίς το ταξίδι (Καβάφης), αλλά και γνώριμο, όπου η εστία της ψυχής σου είναι μια γέφυρα από το παρελθόν στο μέλλον, η οποία ποτέ δεν άλλαξε μορφή, παρά μόνο πείρα (Πηνελόπη)

Τα παραπάνω μπορεί οι ακαδημαϊκοί να τα θεωρήσουν απλοϊκά, ίσως και λάθος, μια που δεν τα βρήκα πουθενά σε τίποτα περγαμηνές παρά μόνο στο τσερβέλο μου το παλιό και σκουριασμένο.

Μα πράγματι νομίζω πολλοί άνθρωποι πολλών λαών βγήκαν στον πηγαιμό για την Ιθάκη, μετά από την προσωπική τους Τροία, και άλλοι έφτιαξαν κοινωνίες με τους ομοίους τους ψάχνοντάς την, και άλλοι έφτιαξαν μοναχικά νησιά για τον εαυτό τους προσπαθώντας να την χτίσουν.

Οι Έλληνες οδοιπόροι είχαν στην καρδιά τους και την ψυχή τους και την ποίηση του Όμηρου, ή και του Καβάφη, να τους βοηθήσουν στον δρόμο.

Είναι σημαντικό νομίζω να θυμάται κανείς ότι η Ιθάκη δεν μπορεί να είναι παρά ένας πηγαιμός. Ποτέ επιστροφή. Και όταν την βρεις θα το ξέρεις χωρίς να χρειαστεί να το επιβεβαιώσεις...

Πάντα έφευγε ο κόσμος από την πατρίδα. Από την Ελλάδα. Σε μερικές περιόδους της Ιστορίας γινόταν μεγαλύτερη έξοδος από άλλοτε. Αυτές οι μέρες είναι μια από αυτές τις περιόδους που άνθρωποι φεύγουν, ή θέλουν να φύγουν, βλέποντας το μέλλον συννεφιασμένο και βροχερό μέχρι και για τα εγγόνια τους. Δεν μπορώ να τους πω να μην φύγουν, δεν μπορώ να τους πω να διαβάσουν όλοι το Παραμύθι Χωρίς Όνομα της Π. Σ. Δέλτα, γιατί και να μείνουν θα υπερκαλυφθούν από αυτούς που τους ενδιαφέρει μόνο η αγανάκτηση, ο θυμός... το μίσος, η καταστροφή, και η δικαιολόγηση αυτών. Γιατί και να μείνουν, το Παραμύθι Χωρίς Όνομα χρειάζεται φιλότιμο και δουλειά πραγματική για να πάρει ζωή. Άλλωστε και εγώ έφυγα, τρείς φορές, για τρία διαφορετικά κράτη, και είμαι πολίτης ενός από αυτά. Αν φύγετε, ή φύγατε ήδη, κοιτάτε προς την πατρίδα και βοηθείστε όσο μπορείτε, με όποιον τρόπο μπορείτε, αλλά μην γυρίσετε. Δεν υπάρχει γυρισμός. Θα ήταν μόνο μια προσωπική ήττα το να γυρίσετε, όσο και να φαίνεται πρέπον και πατριωτικό, ή, έστω, νοσταλγικό...

Μην έχετε νοσταλγία για την Τροία, και μην πλανευτείτε ότι η Ιθάκη βρίσκεται στο παρελθόν.

...και νά 'χετε τον άνεμο πάντα στην πλάτη σας και το κύμα μπροστά σας.






Τα παραπάνω δεν ήταν παρά ένα προεκτεταμένο σχόλιο στην ανάρτηση του Locus Publicus: "Οδύσσειες"







 
ΥΓ. Στην μυθολογία των Ιταλών, οι ηττημένοι της Τροίας έφυγαν και έχτισαν την Ρώμη. Είναι περίεργο για μένα, όταν μιλάω με τον πεντάχρονο ανιψιό μου για την Ιλιάδα, να βλέπω το παιδί να είναι με το μέρος των Τρώων, πράγμα που πάντα οδηγεί σε μάχη με τα πλαστικά μας ξίφη, μια που εγώ αντιπροσωπεύω πάντα τον στρατό του Αγαμέμνονα, του Οδυσσέα και του Αχιλλέα. Η φτέρνα μου το ξέρει!






10 σχόλια:

  1. Δεν ξέρω αν έχεις συνειδητοποιήσει τι ΤΕΡΑΣΤΙΟ θέμα έθιξες. Η Ηλιάδα και η Οδύσσεια δεν αποτελούν μονάχα τη βάση της δυτικής λογοτεχνίας. Είναι ο θεμέλιος λίθος της φιλοσοφίας. Μέσα σ’ αυτά τα δύο έργα έχουν περιγραφεί τα πάντα, έστω σε σπερματική μορφή, κι από εκεί και πέρα οι φιλόσοφοι της αρχαιότητας αλλά και οι σύγχρονοι, κυρίως γερμανοί, φιλόσοφοι έχτισαν τις θεωρίες τους. Κι όταν λέω τα πάντα κυριολεκτώ. Δεν είμαι απόλυτος στη ζωή μου για τίποτα, εκτός από αυτό. Έχω φάει πολλά χρόνια από τη ζωή μου μελετώντας αυτά τα δύο έργα. Από τη στιγμή που άρχισα να συνειδητοποιώ το μέγεθός τους και τα νοήματα που έντεχνα κρύβονται πίσω από αυτές τις αράδες, άλλαξε κυριολεκτικά η ζωή μου. Από τη μια στιγμή στην άλλη απλώς έγινα άλλος άνθρωπος.
    Τα έργα αυτά μιλάνε πράγματι για όλα όσα εύστοχα γράφεις στην ανάρτησή σου. Μιλάνε όμως για τη θρησκεία, την ανθρωποκεντρική θρησκεία, για τις ανθρώπινες σχέσεις, για τη φύση, για ένα μεγάλο κεφάλαιο της ανθρώπινης εξέλιξης τον πόλεμο, για τον έρωτα σε όλες του τις μορφές, για για για… Μπορώ να γράφω μέρες!
    Πολύ καλή ερμηνεία δίνει ο καθηγητής Λιαντίνης σε διάφορα από τα έργα του. Στο Γκέμμα αναλύει το κεφάλαιο με την Κίρκη. Μιλάει επίσης για την Ελένη. Μιλάει για πολλά πράγματα. (Νομίζω κάπου το έχω σε pdf. Αν το θες να σου το στείλω, παρόλο που είναι αντιδεοντολογικό)
    Συγχαρητήρια για το γεγονός ότι πραγματεύεσαι με τέτοια θέματα.
    Υ.Γ. Πες στον ανηψιό σου ότι και οι Τρώες ήταν Έλληνες.
    Συγνώμη για το μακροσκελές σχόλιο, αλλά όταν καταπιάνομαι με το συγκεκριμένο θέμα δεν έχω σταματημό…

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Τελευταίε, σ' ευχαριστώ πραγματικά για το σχόλιό σου. Εδώ στην αποθήκη σκέψης, όσο μεγαλύτερο είναι το σχόλιο, τόσο το καλύτερο! Μια ανάρτηση πρέπει να είναι αφετηρία!

    Πραγματικά είπα παραπάνω πως απ' το κεφάλι μου τα έβγαλα και δεν ήμουνα σίγουρος αν σήμαιναν τίποτα, και με κάνεις να χαμογελάω με ικανοποίηση για τα λόγια σου. Σ' ευχαριστώ.

    Έμεινα στα λίγα που θα με βοηθούσαν να θεμελιώσω απλά την σκέψη που με έκανε να γράψω. Φυσικά και αν η ανάρτηση ήταν για τα δύο αυτά Έπη θα ήταν πολύ μεγαλύτερη και πιο άγαρμπη μια που μόνο εμπειρικός είμαι σ' αυτά τα θέματα. Ξέρω όμως ενστικτωδώς το πόσο δίκιο έχεις για την σημασία και την ευρύτητα των έργων. Θα μπορούσε κανείς να βρίσκει θέματα για πολλές, πολλές σκέψεις, αναλύσεις, αναρτήσεις, και να τα εύρισκε στις ρίζες όλου το δυτικού πολιτισμού.

    Παρά την ψηφιακή/πληροφορική/τηλεοπτική εποχή μας, δεν νομίζω ότι το διάβασμα μπορεί να αντικατασταθεί με κάποια συντομία, και πιστεύω ότι ο χαρακτήρας χτίζεται με την μάθηση και όχι μόνο με την πείρα. Η μάθηση αυτών που είπαν οι περασμένες γενεές δίνει σκοπό ύπαρξης στις γενεές που πέρασαν γιατί, όπως είχα ακούσει σε μια ταινία του Σπήλμπεργκ, εμείς ήμαστε ο μόνος λόγος για τον οποίον υπήρξαν οι πίσω μας γενεές...

    Γι αυτό και μου δίνει χαρά να μιλάω με ανθρώπους που μπορούν και λένε ότι ένα τέτοιο έργο ήταν καθοριστικό στη ζωή τους. Χαρά, και ελπίδα.

    Τρέχω και δεν σώνομαι αυτές τις μέρες, αλλά αν είχα αυτό το pdf αργότερα παρά γρήγορα θα το διάβαζα οπωσδήποτε!

    ΥΓ. Του τό 'πα, να πάρ' η ευχή, αλλά δεν μ' ακούει γιατί έτσι θα έπρεπε να σταματήσει να μου βαράει τη φτέρνα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Όλως περιέργως κι εγώ πιτσιρικάς, με τους Τρώες ήμουν. Ίσως γιατί είχα αναγνωρίσει στο πρόσωπο του Έκτορα την ευθύνη που είχε αναλάβει για να ξελασπώσει τα καμώματα του αδερφού του. Χώρια που η Ιλιάδα ξεκινάει με το γνωστό ελληνικό χόμπυ: την διχόνοια (Αχιλλέα και Αγαμέμνονα), οπότε θα πρέπει να είχα σκεφτεί από μέσα μου κάτι σαν "Αμαν αυτοί οι Έλληνες. Από τότε μέσα στη φιλονικία ήμασταν!"

    Ξέρουν τα παιδιά. Έχουν διαύγεια ;)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. ellinaki, η Αλήθεια είναι ότι στην μεγάλη μου εικονογραφημένη Ιλιάδα, θυμάμαι καθαρά, ο Έκτωρ ήταν πολύ καλύτερα ζωγραφισμένος από τον Αχιλλέα... Ήξερα ότι ήταν και οι Τρώες Έλληνες, γείτονες του παππού μου μάλιστα προς βορά, αλλά ποτέ δεν είχα συνδυάσει την σοφία των δικών σου παιδικών χρόνων! (στοιχηματίζω ότι πρέπει να σου ρίχνω μια χούντα σε ηλικία) Ίσως επειδή τα χρόνια που μου είχανε κάνει δώρο εκείνο το μεγάλο βιβλίο έτσι και πήγαινες να τιμήσεις τις παραδόσεις του γένους με λίγη διχόνοια, σ' έτρωγε η μαύρη τρύπα.

    Μ' αρέσει όπως τό 'πες: "την ΕΥΘΥΝΗ του να ξελασπώσει τα καμώματα του αδελφού του"!

    Την επόμενη φορά που ο Ρικάρντο θα φορέσει το κράνος του, θα το δω με άλλα μάτια το παιδί!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Τα δύο αυτά έπη περικλέιουν όλα τα θετικά και αρνητικά των Ελλήνων.
    Η αρπαγή της Ελένης-γκομενοδουλειά,
    η εκστρατεία-συντροφικότητα,
    Αχιλέας-Αγαμέμνονας -διχόνοια,
    ο δούρειος-πονηριά,
    το ναυτικό ταξίδι Οδυσσέα-ναυτοσύνη και μετανάστευση,
    Ιθάκη-πόθος επιστροφής,
    μνηστήρες-γνήσια λαμόγια
    και τέλος Πηνελόπη- η πίστη όλων των Ελλήνων πως η γυναίκα τους τους είναι πάντα πιστή σε αυτούς!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αθεόφοβε, στα περισσότερα σημεία καλά τα πάμε αλλά δεν είμαι απόλυτα σίγουρος ότι η Ιθάκη συμβολίζει τον πόθο της επιστροφής. Μάλιστα πρεσβεύω το αντίθετο στο κείμενο -αλλά πηγαίνοντας κατ' ευθείαν στην πηγή, γιατί ο Οδυσσέας κάθισε τόσα χρόνια στο νησί των Φαιάκων αφού ήξερε ότι δεν είναι η Ιθάκη; Μάλιστα από τα δέκα χρόνια της Οδύσσειας του, τα 9 τα πέρασε εκεί. Ίσως αυτό και μόνο να λέει ότι η Ιθάκη βρίσκεται μπροστά μας, στο χρόνο, όχι πίσω μας. Επιστροφή στην απλή της έννοια θα έλεγα ότι σημαίνει να γυρίσουμε εκεί που ήμασταν, ενώ ο Οδυσσέας συνεχώς προχωρεί μπροστά. Και στα νεώτερα, το "σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη" δεν έχει μέσα του μια επιστροφή αλλά ένα ταξίδι...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Εμένα μου έκανε εντύπωση η τόσο δοκιμιακή μετάφραση στο πλαίσιο του βίου που έκανες με βάση τις ομηρικές αναφορές. Και όταν γράφω "δοκιμιακή", δεν αναφέρομαι στο ύφος, αλλά στην ποιότητα (των τάχα απλοϊκών σου σκέψεων). Από τις πιο έξυπνες αναφορές που είδα ποτέ μου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Δήμο μου, σ' ευχαριστώ γι αυτά σου τα λόγια που είναι μια πολύ ευπρόσδεκτη ένδειξη ότι και άλλοι, ιδίως άλλοι στην γνώμη των οποίων υπολογίζω, βλέπουν τι βλέπω. Είναι ωραίο όταν μοιράζονται άνθρωποι ιδέες. Αυτές που έδωσα παραπάνω είναι κατά κάποιον τρόπο και περιγραφές της δικής μου εμπειρίας -πως με έκανε η ζωή να την βλέπω...

    Χιονοθύελλα εδώ στο βουνό. Ήμασταν κάτω στην πεδιάδα όλη μέρα και στην επιστροφή είχε μόνο εκχιονιστικά κι εμάς :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. διαχρονικοί φάρη τα δυο έπη του ομήρου. ίσως γιατί πέρασαν τελικά στο ντι εν έι μας...

    καλό βράδυ. είμαι χώμα και θα τα ξαναπούμε αύριο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Σ' ευχαριστώ ria μου! Καλό βράδυ, καλό ύπνο, καλή ξεκούραση! Και καλό σου Σαββατοκύριακο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σημειώσεις σχετικά με τα σχόλια:

Η Αποθήκη Σκέψης δεν δέχεται "Ανώνυμα" σχόλια, γιατί μερικοί ανώνυμοι διάλεγαν να μην υπογράφουν καν με κάποιο όνομα κάτω από το σχόλιό τους. Ενώ ούτε η μπλογκική ταυτότητα ούτε ένα όνομα γραμμένο κάτω από ένα σχόλιο σημαίνουν τίποτα, η προδίδουν κανένα πραγματικό στοιχείο, η πλήρης ανωνυμία δείχνει απλά έλλειψη οποιουδήποτε σεβασμού προς τους άλλους σχολιαστές. Ζητώ συγγνώμη για αυτήν την αλλαγή από τους φίλους που υπέγραφαν τα ανώνυμα σχόλιά τους και ελπίζω να βρείτε έναν τρόπο να συνεχίσετε να σχολιάζετε όποτε θέλετε.


Για να απαντήσετε σε μεμονωμένα σχόλια, κάντε κλικ στο λινκ "Reply" κάτω από το κάθε σχόλιο. Για να συνεχιστεί η σειρά σχετικών σχολίων κάτω από ένα συγκεκριμένο σχόλιο πρέπει να πατάτε το λινκ "Reply" κάτω από το αρχικό σχόλιο της σειράς.

Για να γράφετε ανεξάρτητο σχόλιο πρέπει να χρησιμοποιείτε το κουτί σχολίων κάτω-κάτω χωρίς να πατάτε "Reply" προηγουμένως.