Τρείς δεκαετίες του Κόνδορα

Η Οθόνη μπαίνει στη ζωή


Τρείς δεκαετίες του Κόνδορα
(και ο Λώρενς της Παλαιστίνης)

 Λένε ότι η πρώτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα χαρακτηρίστηκε από την λέξη:
"Τρομοκρατία".

Σκέφτομαι όμως μήπως πρέπει να την χαρακτηρίσουμε με την ερώτηση:
"Πως βρέθηκε το πετρέλαιό μας κάτω από την άμμο τους;"

Ήταν χειμώνας του 1975 και ο Απόλλωνας στη Σταδίου έπαιζε πρώτη προβολή την τελευταία ταινία του Σύντνεϋ Πόλλακ και του Ρόμπερτ Ρέντφορντ "Τρείς Μέρες του Κόνδορα". Ο Ρέντφορντ, αναλυτής της CIA με κωδικό όνομα "Κόνδορ", είχε ανακαλύψει μια πλεκτάνη ανθρώπων της CIA που είχε να κάνει με τα κοιτάσματα πετρελαίου στη Μέση Ανατολή. Στην τελευταία σκηνή της ταινίας βλέπουμε και ακούμε την παρακάτω συζήτηση μεταξύ του Κόνδορα και του Χίγκινς που τον έπαιζε ο Κλίφ Ρόμπερτσον:

ΚΟΝΔΟΡ: Εχουμε σχέδια να εισβάλουμε στη Μέση Ανατολή;
ΧΙΓΚΙΝΣ: Είσαι τρελός;
ΚΟΝΔΟΡ: Υπάρχουν σχέδια;
ΧΙΓΚΙΝΣ: Όχι! Κατηγορηματικά όχι! Κάνουμε ασκήσεις. Αυτό είναι όλο. Παίζουμε παιχνίδια. Τι θα γινότανε "αν...", Πόσα στρατεύματα θα χρειαζόντουσαν. Υπάρχει φτηνότερος τρόπος για να αποσταθεροποιηθεί ένα καθεστώς; Αυτό πληρονόμαστε να κάνουμε.
ΚΟΝΔΟΡ: Νομίζεις ότι το να μην σας πιάσουνε να λέτε ψέματα είναι το ίδιο με το να λέτε την αλήθεια;
ΧΙΓΚΙΝΣ: Όχι. Είναι απλά οικονομικά. Σήμερα είναι το πετρέλαιο. Σε 20 ή 30 χρόνια η τροφή, ή το πλουτόνιο. Ίσως συντομότερα. Τι λές να θέλουν οι άνθρωποι από εμάς τότε;
ΚΟΝΔΟΡ: Να τους ρωτήσετε!
ΧΙΓΚΙΝΣ: Όχι τώρα! Τότε! Ρώτα τους όταν οι προμήθειες τους τελειώνουν. Ρώτα τους όταν δεν θα έχουν κεντρική θέρμανση και θα κρυώνουν. Ρώτα τους όταν θα σταματάνε οι μηχανές τους. Ρώτα τους όταν άνθρωποι που δεν είχαν ποτέ γνωρίσει την πείνα αρχισουν να πεινάνε. Ξέρεις κάτι; Θα θέλουν να τα βρούμε, να τα πάρουμε και να τους τα δώσουμε.



"Τριάντα χρόνια... ρώτα τους τότε". Αυτή η σκηνή είχε γυριστεί το 1975. Τριάντα χρόνια αργότερα ξέρουμε πόσο πραγματική ήταν η ταινία του Σύντνεϋ Πόλλακ.

~



~

Είχαμε ζήσει όλη μας την ζωή με το Μεσανατολικό Ζήτημα. Είχε γίνει καθημερινότητα. Κανείς δεν φανταζόταν που θα κατέληγε. Και δεν είχαμε καν πραγματικά συλλογιστεί τι ήταν το Μεσανατολικό. Από που είχε ξεφυτρώσει. Τι έγινε και πώς για να δημιουργηθεί το Ζήτημα;

Για να απαντήσουμε σ' αυτή την ερώτηση πρέπει να πάμε σε μια άλλη ταινία που είχε γυριστεί δεκατρία χρόνια νωρίτερα, το 1962.

Από την διασπορά των Ιουδαίων ανά την Γή, μετά την καταστροφή του Τέμπλου του Σολομώντα και της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους μεταξύ 69 και 73 της Κοινής Εποχής, σταμάτησε να υπάρχει το κράτος του Ισραηλιτών αλλά δεν έφυγαν όλοι οι άνθρωποι Σημιτικής καταγωγής από την Ιουδαία. Το γύρισμα του δεκάτου ενάτου προς τον εικοστό αιώνα βρήκε την γη των Φιλισταίων της Βίβλου (την Παλαιστίνη) με αριθμούς σχεδόν ίδιους ανθρώπων Σημιτικής καταγωγής που ασπάζονταν τον Ιουδαϊσμό και ανθρώπους Αραβικής καταγωγής που ασπάζονταν το Ισλάμ. Ζούσαν σχετικά ειρηνικά και μονιασμένα από ανάγκη επιβίωσης δουλεύοντας μαζί ο ένας για τον άλλον στα αγροκτήματα ή τα Κιμπούτς.

Η Παλαιστίνη και η περισσότερη Μέση Ανατολή και Αραβία ήταν υπό τον ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που, το 1922 θα γινόταν Τουρκία με πρόεδρο αργότερα τον Κεμάλ Αττατούρκ. Κατά την διάρκεια του πρώτου Παγκοσμίου πολέμου η εγγύτητα των Οθωμανών στο κανάλι του Σουέζ, ο έλεγχός τους της Ερυθράς Θάλασσας και η συμμαχία τους με τους Γερμανούς, τους έφεραν αντιμέτωπους με τα συμφέροντα της Μεγάλης Βρετανίας.

Το γραφείο Αραβικών Υποθέσεων του Βρετανικού Φόρεϊν Όφις ξεκίνησε το 1917 μια εκστρατεία φθοράς κατά των Οθωμανών στέλνοντας ανάμεσα στους νομάδες της Αραβικής χερσονήσου έναν μικρού βαθμού αξιωματικό που μιλούσε τις διαλέκτους άπταιστα και είχε ήδη περάσει χρόνια με τους μουσουλμάνους της Συρίας. Το όνομά του ήταν Τόμας Έντουαρντ Λώρενς. Θα γινόταν γνωστός στους Άραβες σαν "Όρενς" και στους κινηματογραφόφιλους θαυμαστές του Ντέβιντ Λήν ως "Λώρενς της Αραβίας".

Μετά από την πόρθηση του λιμανιού της Ερυθράς Θάλασσας της Άκαμπα από Άραβες νομάδες οδηγούμενους από τον Λώρενς, τον προβίβασαν σε ταγματάρχη. Οι εκστρατεία φθοράς με στόχο τον Οθωμανικό σιδηρόδρομο συνεχίστηκε επί χρόνια, αλλά δεν προεκτάθει σε καλύτερα οργανωμένο Αραβικό στρατό γιατί η Βρετανία δεν έκρινε σωστό να δώσει στους Άραβες δύναμη που θα τους επέτρεπε να πολεμήσουν μετά για εδάφη και ανεξαρτησία.

Το 1921 ο Λώρενς συνόδεψε τον πρίγκηπα Φεϋζάλ στις Βερσαλλίες όπου μετά από πολλές διαπραγματεύσεις η Βρετανία και οι μεγάλες δυνάμεις απέρριψαν τα σχέδια για δημιουργεία Αραβικών κρατών στην Μέση Ανατολή, και, αντι για τα προτεινόμενα εδάφη, έδωσαν στον Φεϋζάλ ένα καινούργιο Βασίλειο σε μία έκταση που την απεκάλεσαν Ιράκ, βόρεια των πάτριων εδαφών των νομάδων που είχαν βοηθήσει στην νίκη επί των Οθωμανών.

Αηδιασμένος με τον τρόπο που φέρθηκε στους Άραβες η Βρετανία, και θιγμένος που το Γραφείο Αραβικών Υποθέσεων δεν έδωσε σημασία στον χάρτη που είχε φτιάψει περιγράφοντας το πως έπρεπε κατά την γνώμη του να διανεμηθεί η γη στους Άραβες και τον Φεϋζάλ, ο Αντισυνταγματάρχης πλέον Τ. Ε. Λώρενς έφυγε από τον στρατό, άλλαξε το όνομά του σε Τζών Χιούμ Ρός και κατετάγη σαν σμηνίτης στη Αεροπορία. Έζησε άλλα 14 χρόνια, μεταξύ άλλων, περιοδεύοντας την Αγγλία με μια παρουσίαση εικόνων από τις περιπέτειες του και εξέδωσε το μακρήγορο, και ως επί το πλείστον ανιαρό, βιβλίο του "Οι Επτά Κολώνες της Σοφίας" εξιστορώντας και φιλοσοφώντας πάνω στις αναμνήσεις του από την έρημο. Σκοτώθηκε σε ατύχημα με την μοτοσυκλέτα του στο Ντόρσετ τον Μάρτιο του 1935.

Την άνοιξη του 1945 ο κόσμος αναγκάστηκε να κοιτάξει στον καθρέπτη βλέποντας τις φωτογραφίες και διαβάζοντας τα ρεπορτάζ από τα μόλις ανακαλυφθέντα από τον Σοβιετικό και Αμερικανικό στρατό στρατόπεδα συγκεντρώσεως στην Γερμανία και Πολωνία. Έπρεπε κάτι να κάνει ο κόσμος με τους Εβραίους. Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ ήταν αναπόφευκτη. Πολλά μέρη προτάθηκαν για το που ακριβώς θα βρίσκεται το κράτος αυτό. Προτάθηκε ακόμα και ένα νησί στον Ειρηνικό Ωκεανό!

Το 1945 με 1947 δεκάδες χιλιάδων Γερμανοί, Αυστριακοί, Πολωνοί, Ρώσοι, Ιταλοί, Έλληνες και τόσοι άλλοι Εβραϊκής καταγωγής άρχισαν να φτάνουν λαθραία στην Παλαιστίνη, όπως μπορούμε να δούμε στη ταινία με τον Πώλ Νιούμαν του 1960, "Εξοδος".

Οι Βρετανικές κανονιοφόροι σταμάτησαν πάμπολλα πλοία, η Αγγλία και η Ευρώπη έκαναν το πάν να πιάσουν και να γυρίσουν πίσω όσους μπορούσαν, μα η πλημμύρα ήταν ασταμάτητη. Το κράτος του Ισραήλ έγινε πραγματικότητα το 1947, χωμένο, μικρό ανάμεσα σε μεγάλους και πολλούς εχθρούς. Η Βρετανία, πριν φύγει, οργάνωσε όσο καλύτερα και πιο κρυφά γινόταν τους ντόπιους εναντίων του νεογέννητου, αρχαίου κράτους.

Στα Τριάντα χρόνια ανάμεσα στο 1917 και το 1947 το Βρετανικό Φόρεϊν Όφις και ο στρατός δημιούργησαν την Παλαιστίνη του σημερινού "Ζητήματος". Οι "Παλαιστίνιοι" ήταν το αποχαιρετιστήριο δώρο της ψυχορραγούσας Βρετανικής Αυτοκρατορίας προς τον υπόλοιπο κόσμο τη χρονιά που, 4.600 χιλιόμετρα ανατολικά της Παλαιστίνης, ένας μικρούλης γεροντάκος που τον αποκαλούσαν Μαχάτμα (Μεγάλη Καρδιά) έριχνε στα πισινά της γηραιάς Αλβιόνας, με το ξυπόλυτό του πόδι, την χαριστική κλωτσιά.

Αλλά, αυτό πάλι είναι από άλλη ταινία...

~

ΥΓ. Φαίνεται ότι η Αμερική είναι πάντα πρόθυμη να βγάλει των άλλων το φίδι απ' την τρύπα... Παρέλαβε από τους Γάλλους τη Νοτιοανατολική Ασία και ιδιαίτερα ένα μέρος που λέγεται Βιετνάμ (και ολίγη Καμπότζη). Ανέλαβε από τους Άγγλους τη Μέση Ανατολή. Η πλάκα είναι ότι κανείς μέσος Αμερικανός δεν έχει ιδέα ότι τόσες δεκαετίες βουρλίζεται με κληρονομιές άλλων. Άντε να τους πείσεις τώρα ότι δεν είναι οι αστυνομικοί του κόσμου, αλλά οι ...τέλος πάντων! και 'γώ Αμερικανάκι τυγχάνω -ο μισός τουλάχιστον!