Οντότητα

Πενήντα πέντε χρονών, πάω στα πενήντα έξι, και, μετά από περισσότερη "ζωή" από όση συνήθως ελπίζει  ένας άνθρωπος να προλάβει να ζήσει, έχοντας κινηθεί σε κάμποσα στρώματα τεσσάρων διαφορετικών χωρών σαν μόνιμος κάτοικός τους, ακόμα μου κάνει τρομερή εντύπωση, σαν κάθε φορά να ήταν η πρώτη, όταν στέκομαι μπροστά στην στενότητα του ανθρώπινου μυαλού όσον αφορά τις θέσεις του καθ' ενός και πως αντιμετωπίζει κάποιον άλλον με θέσεις διαφορετικές.

Δεν έχω πρόβλημα με κάποιον που πιστεύει ότι υπάρχει ένας γέρος στον ουρανό και ότι έφτιαξε όλο το σύμπαν από το τίποτα πριν 6.000 χρόνια μόνο και μόνο για τους ανθρώπους στην Γη. Όπως κάποιος μπορεί να πάσχει από αγροφοβία, ή κλειστοφοβία, ή ανθρωποφοβία, υπάρχουν άνθρωποι με μία ριζωμένη φοβία που τους απαγορεύει να σκεφτούν καν ότι το σύμπαν υπάρχει μόνο στην αντίληψή μας και ότι είναι μια σειρά τυχαίων αλληλοσυνδεμένων γεγονότων. Το καταλαβαίνω αυτό και δεν μπορώ να περιμένω ότι είναι ποτέ δυνατόν να θεωρήσουν ότι η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη ή το Κοράνι και λοιπά δεν είναι ο λόγος του θεού καθ' υπαγόρευση, κατά λέξη. Έχουν την ανάγκη να το πιστέψουν γιατί δεν έχουν την δύναμη να ζήσουν χωρίς την προστασία της εικόνας κάποιου θεού (Κάτι σαν κι εκείνους που δεν μπορούν να επιζήσουν με τις δικές τους ικανότητες και έχουν την ανάγκη της κατευθυνόμενης οικονομίας του σοσιαλισμού ή του κομουνισμού --θα μπορούσε ίσως να πει κανείς ότι ο θεός είναι για την ψυχή ότι ο κομουνισμός για το πορτοφόλι [περιέργο που οι θρησκευόμενοι και οι κομμουνιστές θεωρούν οι μεν τους δε τόσο ασυμβίβαστους]).

Ούτε με ενδιαφέρει ούτε θα μπορούσα να ελπίζω να κάνω οποιονδήποτε να σκέφτεται όπως σκέφτομαι εγώ, Το μόνο που με ενδιαφέρει και μπορώ να το ελπίζω είναι να χτίζω γέφυρες, και αν μπορώ, εμμέσως και ευγενικά να μεταδώσω την εικόνα του ότι όλοι βρισκόμαστε στην ίδια βάρκα, άσχετα με την καμπίνα, την θέση, την θέα και τις προσδοκίες από το ταξίδι.

Εκεί που μου δημιουργείται πρόβλημα είναι με εκείνους τους επιστήμονες και ..."διανοούμενους" που κοιτάνε τους θρησκευόμενους αφ' υψηλού, συγκαταβατικά λέγοντας ότι σέβονται την άποψή τους, ή προσπαθώντας να τους εξηγήσουν ότι ο Μίκυ Μάους έιναι μόνο ένα κινούμενο σχέδιο..

Κάθισα προχτές μέχρι τις 4 το πρωί ώρα Ιταλίας και είδα ζωντανή την συζήτηση μεταξύ ενός επιστήμονα και ενός θρησκευόμενου που πιστεύει στην Γένεση των 6 ημερών πριν 6.000 χρόνια. Ο Μπιλ Νάη και ο Κεν Χαμ, μέσα στο Μουσείο της Γένεσης που ίδρυσε στο Κεντάκι ο Αυστραλός Κεν Χαμ. Ο Μπιλ μίλησε σωστά και καθαρά. Μίλησε όμως σε μία γλώσσα που οι Κεν Χαμ του κόσμου δεν καταλαβαίνουν. Προσπάθησε να αποδείξει τα αυταπόδεικτα τα οποία ήδη απορρίπτουν εκείνοι που δεν θέλουν να τα πιστεύουν. Δεν προσπάθησε να κάνει ερωτήσεις που να οδηγούσαν ή σε λογικές απαντήσεις ή να απεκάλυπταν την έλειψη οποιασδήποτε βάσης στις θέσεις του Κεν Χαμ, χωρίς να ξεκινά από κατά μέτωπο επίθεση...

 

Spencer Tracy, Frederic March:  Inherit the Wind (1960)
Stanley Kramer's film of the 1925 Scopes trial, the monkey trial.
Το 1925 η πολιτεία του Τεννεσσή δίκασε έναν δάσκαλο
επειδή δίδασκε στην τάξη του την θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου.

Από την αποδοχή της θεωρίας του Μεγάλου Μπαμ σαν την υπερισχύουσα επιστημονική άποψη για το πως δημιουργήθηκε το παρόν σύμπαν, προσφέρθηκαν διαφόρων ειδών αντιδράσεις από τις θρησκευτικές ομάδες.

Όπως θα θυμάστε, το Μεγάλο Μπάμ έγινε όταν δεν υπήρχε χρόνος και η μάζα ήταν άπειρη και σκοτεινή. Μπάμ! Λάμψη, ξαφνική επέκταση, σχηματισμός και διαχωρισμός ύλης, ενεργείας, σχηματισμός ουρανίων σωμάτων, γαλαξιών, κλπ., πριν 13.500.000.000 χρόνια.

Θα περίμενε κανείς ότι οι θρησκείες δεν θα αποδεχόντουσαν τέτοιες υποθέσεις. Όμως ο Πάπας Πίος ο XII το 1951 στην ομιλία έναρξης της Ποντιφικής Ακαδημίας Επιστημών είπε ότι η επιστημονική θεωρία του Μεγάλου Μπαμ δεν συγκρούεται με την Ρωμαιοκαθολική άποψη περί δημιουργίας. Κάμποσες προτεσταντικές εκκλησίες μάλιστα καλωσόρισαν το Μεγάλο Μπαμ ως θεωρία που υποστηρίζει μια ιστορική επεξήγηση του δόγματος της δημιουργίας.

Ο Χριστιανισμός σε γενικές γραμμές έχει επισήμως δεχτεί την επιστημονική περιγραφή της δημιουργίας του σύμπαντος. Όμως ο Χριστιανισμός επισκιάζεται σαφώς από τον Ινδουισμό ως προς το κατά πόσον μία θρησκεία αποδέχεται το Μεγάλο Μπαμ.

Κατά το Καθά Απανισάντ, το Μεγάλο Μπαμ θυμίζει στον κόσμο ότι τα πάντα προήλθαν από τον Βραχμάν ο οποίος είναι λεπτότερος και πιο εξευγενισμένος από το άτομο και μεγαλύτερος του μεγίστου. Το Νασαντία Σουκτά, ο Ύμνος της Δημιουργίας στο Ριγκ Βεντά (10:129) αναφέρει ότι ο κόσμος ξεκίνησε από ένα σημείο Μπιντού με την δύναμη της υψηλής θερμοκρασίας.

Αρκετοί επιστήμονες όπως ο Καρλ Σέηγκαν και Ρόμπερτ Όπενχάιμερ έχουν αναφέρει τον Ινδουισμό σαν την μόνη θρησκεία (ή πολιτισμό) σε όλη την ιστορία που έχει κλίμακες αστρονομικού χρόνου οι οποίες συμπίπτουν με την επιστήμη του σήμερα.

Το Κοράνι φέρεται επίσης να αναφέρει το Μεγάλο Μπαμ, παραδείγματος χάριν στο Σούρα 21:30 όπου γράφει: "Δεν συλλογίστηκαν άραγε οι άπιστοι ότι οι ουρανοί και οι Γη κάποτε ήταν μια μοναδική ύπαρξη και Εμείς τα χωρίσαμε και από το νερό φτιάξαμε το κάθε τι που ζει;"

Η απλή παρατήρηση της άμεσα γειτονικής σφαίρας του υπάρχοντος σύμπαντος έχει αποδείξει πέραν αμφισβήτησης ότι το σύμπαν είναι πάρα πολύ μεγαλύτερο και πιο πολύπλοκο από όσο μπορεί να γίνει κατανοητό από εμάς. Είτε επιστημονικά, είτε θρησκευτικά. Η επιστήμη έχει αποδείξει το πόσα πολλά δεν γνωρίζει (όταν δεν μπορεί καν να συμβιβάσει σε έναν νόμο την Γενική Σχετικότητα και την Κβαντική Μηχανική), και η θρησκεία έχει δει τον κόσμο που "δημιούργησε" για τον άνθρωπο ο "Θεός" να είναι τόσο αχανής και τεράστιος που να θέτουν τον άνθρωπό σε θέση λιγότερο από ασήμαντη και ως εκ τούτου την δημιουργία, εις όφελος του ανθρώπου και μόνο, αστεία, συγκρίνοντας την σημασία της Γης ως μέρος του σύμπαντος.

Το να παραλληλισθεί οποιαδήποτε θρησκευτικά αποδεκτή περιγραφή της δημιουργίας με την επιστημονική εκδοχή του Μεγάλου Μπαμ είναι πολύ εύκολο. Μόνο ένας πραγματικά μα πραγματικά σφιχτόκωλος άνθρωπος, και τυφλός και κουφός, δεν θα παραδεχόταν ότι όλη η επιστημονική περιγραφή της εξέλιξης από το Μεγάλο Μπαμ μέχρι τον άνθρωπο, και η Γένεση κατά τον Ιουδαϊσμό περιγράφουν ακριβώς τα ίδια γεγονότα με την ίδια σειρά και διαφορετικά λόγια.

Άλλωστε, ο ανθρώπινος τρισδιάστατος εγκέφαλος μόνο μια εικονογράφηση μπορεί να συλλάβει, όπως και να την πει, ότι λόγια και μεταφορές ή επιστημονικές "αποδείξεις" και να χρησιμοποιήσει. Η ίδια εικονογράφηση είναι λεπτομερής και πολύπλοκη ως "επιστήμη", απλή και μεταφορική ως "θρησκεία" και αέρας κοπανιστός ως "φιλοσοφία". Οι φιλόσοφοι είναι οι πιο έξυπνοι απ΄ όλους γιατί αν δεν σ' αρέσει κάτι που λένε στο λένε αλλιώς να το καταλάβεις καλύτερα, ο φτωχός.

Η μία μικρούλα δυσκολία φαίνεται να υπάρχει όχι στο τι εξηγεί η επιστήμη και τι λένε οι θρησκείες από Μεγάλο Μπαμ και μετά: Ο λόξιγκας έρχεται όταν αρχίσει να συζητιέται το από που προήλθε το Μεγάλο Μπαμ. Έγινε τυχαία από μόνο του; Ή κάποιος το θέλησε να γίνει και το προκάλεσε;

Η επιστήμη λέει ότι έγινε από μόνο του και το προκάλεσε ή ίδια η ύπαρξη της ύλης που έγινε σύμπαν μετά το Μεγάλο Μπαμ.

Οι θρησκείες λένε ότι μία οντότητα το προκάλεσε και το όνομα αυτής: Θεός.

Κι αν η λέξη Θεός είναι μεταφορική και εννοεί το ίδιο το σύμπαν; Θα μπορούσε αυτό να γίνει αποδεκτό; ότι δηλαδή η έννοια σύμπαν και η έννοια θεός αναφέρονται σε ένα και το αυτό; Δεν είναι εύκολο γιατί ο θεός πρέπει να είναι οντότητα με βούληση.

Εκεί δηλαδή σκαλώνει το πράγμα. Στο ότι ο θεός πρέπει να είναι οντότητα με βούληση.

Μια ενότητα που υπάρχει μπορεί να είναι οντότητα αν σκέφτεται και, αν σκέφτεται, τότε έχει βούληση. Το σύμπαν άραγε δεν είναι μία ενότητα που υπάρχει; Είναι. Άρα, παραμένει το αν σκέφτεται. Τι είναι η σκέψη; τι ακριβώς είναι; Ποιός είναι ο ορισμός της σκέψης, η οποία δεν είναι παρά ηλεκτρικές εκκενώσεις μεταξύ νευρώνων ενός βιολογικού οργάνου, μιας ενότητας που αποκαλούμε εγκέφαλο; Αν η ενότητα του σύμπαντος περιέχει και κυβερνάται από νόμους φυσικής, οι οποίοι νόμοι αυτοί εκφράζονται συνεχώς με υλικά αποτελέσματα και κινήσεις μέσα στο σύμπαν, απτά γεγονότα, δεν είναι τότε οι νόμοι αυτοί της φυσικής και τα αποτελέσματά τους "σκέψη", "βούληση" και πράξη κινούμενη από την οντότητα του σύμπαντος που ποιητικά ή μεταφορικά μπορεί να αποκτήσει εικονογράφηση "προσώπου" ως "θεός";

Νομίζετε ότι είναι παρατραβηγμένο να πει κανείς μεταφορικά ότι το σύμπαν μπορεί να εικονογραφηθεί ως μια "οντότητα" που έχει "βούληση" και "πράττει"; Και γιατί "μεταφορικά"; Γιατί να μην έιναι το σύμπαν μια οντότητα;

Τι σ' ενδιαφέρει, θα μου πείτε! Άστον τον κόσμο να πιστεύει ότι θέλει, πίστευε κι εσύ ότι θέλεις και ζησε ΄σύ καλά κι εμείς καλύτερα!

Ε, ναι, φυσικά ο καθένας πιστεύει ότι θέλει και ουδέν πρόβλημα έχω περί αυτού. Όσο πιο πολλές ιστορίες λέγονται τόσο πιο καλά. Η αγαπημένη μου μάλιστα είναι η εκδοχή ότι η Γη είναι ένας επίπεδος δίσκος στην πλάτη τεσσάρων μεγάλων ελεφάντων που στέκονται στο καβούκι μιας τεράστιας χελώνας που κολυμπάει νωχελικά στο σύμπαν.

Και δεν μπορεί να περιμένει κανείς από έναν αυστηρά θρησκευόμενο άνθρωπο να δεχτεί ποτέ ότι το σύμπαν το ίδιο μπορεί μεταφορικά να θεωρηθεί οντότητα και οι νόμοι της φυσικής η βούλησή του. Θα ήταν σαν να απαιτούσες να πιστέψει ότι ο Άηβασίλης είναι εκείνος ο ίδιος και ο καθένας μας όταν έχουμε καρδιά και φαντασία. Όσο και να του εξηγήσεις ότι οι θρησκείες βασίζονται στην απόλυτη μεταφορικότητα εικονογραφήσεων και ότι η μεγαλύτερη απόδειξη αυτού είναι το ότι ο ίδιος ο Ιησούς, αν υπήρξε ποτέ πραγματικά ο άνθρωπος, μίλαγε μόνο με παραβολές.

...η επιστήμη μετράει τον χρόνο και τις αποστάσεις βάση της περιστροφής ενός εφήμερου πλανήτη γύρω από το προσωρινό άστρο του, και της κατανόησης χωροχρόνου από τον νου των κατοίκων της επιφανείας εκείνου του πλανήτη. Και αυτό ...δεν είναι "παραβολή" όταν προσπαθούμε να μετρήσουμε το σύμπαν;

Οι διανοούμενοι με τσαντίζουνε γαμώτο: από δαύτους είχα περισσότερες προσδοκίες ως προς το τι κατανοεί η κούτρα τους και τι απαιτούν τ' απωθημένα τους, και πως θα έφερναν την θετικότητα και αποδοχή όλων αντί την κόντρα και την αλαζονεία... Γέφυρες αντί γκρεμούς.

Βγάζω σπιθουράκια όταν ακούω την αλαζονική στενόμυαλη συγκατάβαση των διανοουμένων προς την υποδεέστερη ύπαρξη των θρησκευόμενων, λες κι έχει καμιά πραγματική διαφορά το τι κατανοούν εκείνοι --που αποδίδουνε τόοοοοση σημασία στο αν υπάρχει "θεός" ή όχι, [λες και σημαίνει τίποτα αυτό], όταν οι ίδιοι δεν έχουν την βιολογική ικανότητα να κατανοήσουν την ίδια την ύπαρξη, ξεκινώντας από την ανθρώπινη ανικανότητα κατανόησης του χρόνου σαν τέταρτη διάσταση αντί γραμμικής εμπειρίας, και συνεχίζοντας με την αντίληψη ότι το σύμπαν παρατηρείται από τον νου σαν κάτι ξεχωριστό του νου --μέχρι και την υφή αυτή καθ' αυτή της οντότητας και της σκέψης.

Για μένα αξία έχει η ικανότητα να βρίσκει κανείς τα κοινά σημεία ανάμεσα σε όλα όσα πιστεύει ο κάθε άνθρωπος (είτε αποκαλούνται "θρησκευτικά", είτε "επιστημονικά", είτε "φιλοσοφικά", την ίδια ανεπάρκεια έχουν όλα εφ' όσον είναι μεταφορικές εικονογραφήσεις, βασισμένα στο μέτρο της βιολογικής μας ικανότητας αντίληψης), κοινά σημεία προσθετικά, εις ώφελος συλλογικά μιας ενωμένης κοινωνίας είδους ζωής, αντί να διαχωρίζεις το σε τι διαφέρει η δική σου θέση από τους άλλους τους απλοϊκούς και γιατί είναι η δική σου σωστή. Αυτό, βλέπετε, είναι σωστό για μένα :-) Οι γνώμες και εικόνες να είναι αποδεκτές προσθετικά αντί αφαιρετικά. Η δική μου αλαζονεία έγκειται στο να κατονομάζω αλαζόνες --ο καθένας με το βίτσιο του :-)))

Το όνομα της τεράστειας (αρσενικής) χελώνας είναι ο Μέγιστος Α'Τούην. Στην πλάτη του στέκονται οι τέσσερεις ελέφαντες που κουβαλάνε τον Δισκόκοσμο. Στο κέντρο της πρωτεύουσας πόλης βρίσκεται ο πανύψηλος πύργος του Αφανούς Πανεπιστημίου, όπου για να αποκτήσει υψηλότερη θέση ο κάθε Μάγος-καθηγητής πρέπει να κλέψει τα μυτερά παπούτσια του ανωτέρου του, να τα φορέσει και να τον σκοτώσει.

January 19, 1936

My dear Dr. Einstein,

We have brought up the question: Do scientists pray? in our Sunday school class. It began by asking whether we could believe in both science and religion. We are writing to scientists and other important men to try and have our own question answered.

We will feel greatly honored if you will answer our question: Do scientists pray, and what do they pray for?

We are in the sixth grade, Miss Ellis's class.

Respectfully yours,

Phyllis



January 24, 1936

Dear Phyllis,

I will attempt to reply to your question as simply as I can. Here is my answer:

Scientists believe that every occurrence, including the affairs of human beings, is due to the laws of nature. Therefore a scientist cannot be inclined to believe that the course of events can be influenced by prayer, that is, by a supernaturally manifested wish.

However, we must concede that our actual knowledge of these forces is imperfect, so that in the end the belief in the existence of a final, ultimate spirit rests on a kind of faith. Such belief remains widespread even with the current achievements in science.

But also, everyone who is seriously involved in the pursuit of science becomes convinced that some spirit is manifest in the laws of the universe, one that is vastly superior to that of man. In this way the pursuit of science leads to a religious feeling of a special sort, which is surely quite different from the religiosity of someone more naive.

With cordial greetings,

your A. Einstein

“Science is not only compatible with spirituality; it is a profound source of spirituality. When we recognize our place in an immensity of light‐years and in the passage of ages, when we grasp the intricacy, beauty, and subtlety of life, then that soaring feeling, that sense of elation and humility combined, is surely spiritual. So are our emotions in the presence of great art or music or literature, or acts of exemplary selfless courage such as those of Mohandas Gandhi or Martin Luther King, Jr. The notion that science and spirituality are somehow mutually exclusive does a disservice to both.”
― Carl Sagan, The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark



“You are right in speaking of the moral foundations of science, but you cannot turn around and speak of the scientific foundations of morality.”
― Albert Einstein
“Think of how many religions attempt to validate themselves with prophecy. Think of how many people rely on these prophecies, however vague, however unfulfilled, to support or prop up their beliefs. Yet has there ever been a religion with the prophetic accuracy and reliability of science? ... No other human institution comes close.”
― Carl Sagan, The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark

υγ. Το κυρίως κείμενο το έγραψα πριν δυό βδομάδες. Την εισαγωγή σήμερα μετά από την συνομιλία που παρακολούθησα. Το γράμμα του 1936 που έγραψε στον Άινστάιν η μικρούλα του κατηχητικού και την απάντηση του Άλμπερτ τα είχα βρει προ ημερών. Η χελώνα και οι ελέφαντες είναι από τον Δισκόκοσμο του Βρετανού εκπληκτικού και μοναδικού συγγραφέα Τέρρυ Πράτσετ.

Όσον αφορά πάντως το ποιός και τι είναι ο καθένας, ένα έχω να πω:

When you wish upon a star
Makes no difference who you are
Anything your heart desires
Will come to you

If your heart is in your dream
No request is too extreme
When you wish upon a star
As dreamers do

Fate is kind
She brings to those who love
The sweet fulfillment of
Their secret longing

Like a bolt out of the blue
Fate steps in and sees you through
When you wish upon a star
Your dreams come true

Fate is kind
She brings to those who love
The sweet fulfillment of
Their secret longing

Like a bolt out of the blue
Fate steps in and sees you through
When you wish upon a star
Your dreams come true

Άλλοι προσεύχοντα σε έναν θεό, και, άλλοι, κάνουν μια ευχή σε ένα αστέρι.

Εν τω μεταξύ, η πραγματικότητα της ζωής στον δρόμο μπορεί να αποδοθεί πολύ απλά, αν έχετε δύο σεντς:

Early each day to the steps of Saint Paul's
The little old bird woman comes
In her own special way to the people she call,
"Come, buy my bags full of crumbs;
Come feed the little birds,
Show them you care
And you'll be glad if you do
Their young ones are hungry
Their nests are so bare
All it takes is tuppence from you
Feed the birds, tuppence a bag
Tuppence, tuppence, tuppence a bag
Feed the birds," that's what she cries
While overhead, her birds fill the skies

All around the cathedral the saints and apostles
Look down as she sells her wares
Although you can't see it,
You know they are smiling
Each time someone shows that he cares

Though her words are simple and few
Listen, listen, she's calling to you
"Feed the birds, tuppence a bag
Tuppence, tuppence, tuppence a bag"

Το μέλλον της σκέψης το χτίζουν οι γονείς με το παράδειγμά τους.