Παίδεμα

Υπάρχει τέλεια ανθρώπινη κοινωνία; φυσικά όχι: αν ήταν τέλεια δεν θα μπορούσε να λέγεται "ανθρώπινη". Υπάρχουν όμως μερικές που είναι πιο αποτελεσματικές από άλλες όσον αφορά την συμμετοχή των ανθρώπων στην κοινωνία τους. Η ιστορία προτείνει ότι η συμμετοχή δεν μπορεί να αποκλεισθεί από δικτατορικές κυβερνήσεις (είτε ακροδεξιές είτε κομουνιστικές) --αν μη τι άλλο, οι δικτατορικές κυβερνήσεις διευκολύνουν και επιταχύνουν την αντίδραση της κοινωνίας εναντίων τους (όπως οι δικτατορικοί γονείς έχουν σίγουρη την αντίδραση των παιδιών τους, είτε προς "επανάσταση", είτε προς μαλθακότητα και παχισαρκεία ή και ναρκωτικά). Άρα, η έλλειψη αποτελεσματικής συμμετοχής και συνοχής πρέπει να έχει κάποια άλλα αίτια.

Το παράδειγμα της Ελλάδας, όπου όχι μόνο συμμετοχή στην κοινωνία δεν υπάρχει, αλλά η ίδια η κοινωνία χωρίζεται στα "θύματα" και στους πολιτικούς, είναι ακραίο αλλά ενδιαφέρον, κοινωνιολογικά, παράδειγμα.

Το κύριο γνώρισμα του μέσου Έλληνα είναι η παθολογική ανάγκη να αποδείξει ότι έχει οντότητα σαν άτομο. Εστιάζει προς την κατεύθυνση και το περιβάλλον και εκείνους που θα του δώσουν την αυταπάτη οντότητας, ψάχνοντάς την γύρω του αντί μέσα του. Από που γεννιέται και πως ξεκινά αυτή η ανάγκη; Κατά την γνώμη μου ξεκινά από τα παιδικά χρόνια. Από τους γονείς, πρώτα, και μετά από το σχολείο. Βλέποντας οποιονδήποτε άνθρωπο (σε οποιαδήποτε ηλικία) κρίνει κανείς τους γονείς του ανθρώπου αυτού και το εκπαιδευτικό σύστημα της κοινωνίας του. Κρίνει κανείς το κατά πόσον οι μέθοδοι των γονέων και του σχολείου επέτρεψαν στο παιδί, τον άνθρωπο, να αναπτυχθεί από μέσα προς τα έξω, αντί από τα έξω προς τα μέσα.

Ένα παιδί αναπτύσσεται από τα έξω προς τα μέσα όταν του λες τι να κάνει. Και όταν γίνει ενήλικας ψάχνει να βρει την οντότητά του στο περιβάλλον γύρω του, αντί μέσα του, γιατί έτσι "δίδαξαν" οι γονείς κάνοντας το παιδί να εξαρτάται από εκείνους (από τα έξω) για αξιολόγηση και κατεύθυνση.

Αναπτύσσεται από τα μέσα προς τα έξω όταν του δίνεις επιλογές και του δίνεις τα εργαλεία να αξιολογήσει τις επιλογές που υπάρχουν για να αποφασίσει μόνο του (χτίζοντας δική του δημιουργικότητα). Αμ' βέβαια είναι πιο δύσκολο. Στα δύσκολα σας θέλω. Α! και όταν του δίνετε επιλογές και εργαλεία, μην βάζετε και την σάλτσα της γνώμης σας μέσα, γιατί τότε μόνο μια τρύπα στο νερό κάνατε: πάλι τι να κάνει του είπατε υποδεικνύοντάς το εμμέσως.

Ναι. Είναι δύσκολο να δεχτείς σαν γονιός τις επιλογές του παιδιού σου αν διαφέρουν από τις προσμονές σου ή την γνώμη σου. Αλλά αυτή η αποδοχή σου θα δώσει οντότητα (και πιθανότητα ευτυχίας) στο παιδί. Όσο για τις επιλογές του, θα είναι όσο καλές όσο τα εργαλεία που του έδωσες με τα οποία τις επέλεξε: στην τελική η αξία της επιλογής είναι το αν κάνει το παιδί ευτυχισμένο στην ζωή του χωρίς να βλάπτει άλλους.

Αν καταλήξει μετά από τα 30 του να έλκεται από το περιβάλλον και τους ανθρώπους που θα του δίνουν την ψευδαίσθηση οντότητας, κάτι έκανε ο γονιός στραβά.

Στην Ελλάδα όμως από την εποχή του Σωκράτη και του Πλάτωνα, η νέα γενιά κρινόταν σαν αυτόνομη παρθενογένεση χωρίς κανένα δάχτυλο να δείχνει τους γονείς και το σύστημα που την μεγάλωσαν. Και οι γονείς, στην νεοελληνική κουλτούρα, προσπάθησαν να δώσουν στα παιδιά τους έτοιμη περιουσία αντί να βοηθήσουν στο χτίσιμο χαρακτήρα και γνώσης για να δημιουργήσουν τα παιδιά δικιά τους "περιουσία" (όχι απαραίτητα μόνο "χρηματική"). Τους είπαν "όχι! μην το κάνεις αυτό, κάνε το άλλο για να είσαι καλό παιδί". Δεν είπαν ποτέ "όταν κάνεις κάτι που διαλέγεις να κάνεις, προσπάθησε να είσαι σίγουρος/σίγουρη ότι δεν βλάπτεις τους γύρω σου και ότι κάνεις τον εαυτό σου ευτυχισμένο/ευτυχισμένη".

Να και κάτι που σχεδόν κανένας Έλληνας γονιός δεν "πιάνει": Αν το παιδί κάνει ακριβώς αυτά που ονειρευόταν ο γονιός, αυτό σημαίνει ότι στο παιδί δεν επιτράπηκε να δημιουργήσει δικό του εαυτό (πόσες είναι οι πιθανότητες ότι από μόνο του το παιδί θα γινότανε ακριβώς αυτό που ήθελε ο γονιός;)

Γι' αυτό λέω... το καλύτερο πράγμα που μπορεί να ονειρευτεί ο γονιός για το παιδί του είναι να είναι το παιδί ευτυχισμένο στην ζωή του όταν χτυπήσει 40 και 50 χρονών, και 65, χωρίς να έχει βλάψει άλλους. Με όποιον τρόπο, επάγγελμα και ζωή επιλέξει το ίδιο το παιδί από μέσα του. Κεντρική σημασία βέβαια έχει και ο τρόπος με τον οποίον, και οι ανάγκες για τις οποίες, και τα κριτήρια με τα οποία, διαλέγει κάποιος το ταίρι του (και κατά πόσον έχει ανάγκη να δεχτεί αγάπη χωρίς ίσως να ξέρει καν πως να την προσφέρει, γιατί κανείς δεν το δίδαξε πως να προσφέρει αγάπη αντι μόνο να την περιμένει).

Η αρχαία Ελληνική λέξη "παιδεύω" σίγουρα δεν είχε την νεοελληνική έννοια του να παιδεύεις (να βασανίζεις) κάποιον. Γιατί άραγε οι εμπειρίες των αιώνων άλλαξαν την αίσθηση της λέξης "παιδεύω" τόσο δραστικά;

υγ. Ναι, έχω ακούσει νεοέλληνα γονιό να λέει στο παιδί του "αχ, μη με παιδεύεις!" ω, τι ειρωνεία.

υγ2. Όσο για τις επιλογές του νεοέλληνα, ας περιμένουμε τις επόμενες εκλογές.

Τελευταίες σκέψεις...

Όσο κατευθύνεις τα παιδιά, αντί να τους δίνεις τα εργαλεία να κατευθύνουν τον εαυτό τους, και όσο δεν τους προσφέρεις τον σεβασμό της αποδοχής των αποφάσεών τους οι οποίες πάρθηκαν με τα εργαλεία που εσύ τους τα έδωσες (ή δεν τα έδωσες), τόσο δημιουργείται ένα κλίμα όπου το παιδί είναι "παιδί" και ο ενήλικας "μεγάλος". Έτσι το "παιδί" γίνεται κάποια μέρα "μεγάλος" χωρίς να έχει περάσει από το στάδιο της προσωπικής εξερεύνησης του τι σημαίνει να είναι "μεγάλος".

Θησαυρίζουν οι ψυχολόγοι, χωρίζουν ζευγάρια που δεν ήξεραν πως να επιλέξουν σύντροφο... και οι ανίκανοι εκ των γονέων στέλνουν τα παιδιά τους σε σύμβουλο για να κάνει την δουλειά που δεν έκαναν εκείνοι και να κατατάξουν το παιδί σε κάποια θυρίδα με μια ταμπελίτσα από πάνω --κάτι σαν λοβοτομή της ψυχής.

Το να πεις σε ένα παιδί "όχι" είναι εύκολο και το παιδί έχει την ευθύνη του να υπακούσει. Όμως το να πεις σε ένα παιδί "ναι" είναι πολύ δύσκολο γιατί τότε η ευθύνη βρίσκεται στο γήπεδο εκείνου που είπε το "ναι". Και όπως όλοι ξέρουμε αλλά δεν παραδεχόμαστε, ο Έλληνας αποβάλει από πάνω του την οποιαδήποτε ευθύνη τόσο, όσο φοβάται ο διάολος το λιβάνι.

Δεν είμαστε σε όλα ούνα φάτσα ούνα ράτσα με τους φίλους μας τους Ιταλούς. Πήγαμε τρεις βδομάδες διακοπές τον Σεπτέμβριο με τους γονείς της Μαργαρίτας και τον ανιψιό μας που είναι εγγονάκι τους. Την τελευταία μέρα είπα στην γιαγιά: "Επί τρεις βδομάδες σας άκουσα να του λέτε πολλά Όχι. Αυτό όμως που βρίσκω περίεργο είναι ότι σε τρεις εβδομάδες δεν άκουσα ούτε μία φορά να του λέει κανείς την λέξη Ναι". Τα μάτια της γιαγιάς άστραψαν σαν από κεραυνό επιφώτισης. Σε ένα δευτερόλεπτο έπιασε το νόημά μου και πέντε μήνες τώρα φέρεται στον εγγονό τους εντελώς διαφορετικά. Αναρωτιέμαι αν μια Ελληνίδα γιαγιά ή μαμά θα με είχε κοιτάξει με τέτοιο φως στα μάτια της, ή, αν θα είχε προσπαθήσει να μου εξηγήσει και να δικαιολογήσει το γιατί πρέπει να λέει συνέχεια "Όχι" (σκεπτικό το οποίο στο τέλος θα οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι το παιδί δεν ζητάει πράγματα στα οποία ο μεγάλος να μπορεί να πει Ναι --φταίει το παιδί που του λένε 'Όχι", δεν φταίει ο μέγάλος που δεν ξέρει πως να πει "Ναι").

Είναι αν βογκ να αποκαλούμε τα παιδιά μας "διαολάκια" και τις περισσότερες φορές αυτό λέγεται με αγάπη και εννοεί το αντίθετο. Μερικές φορές όμως έχω ακούσει Έλληνες γονείς να το εννοούν, και να μην θέλουν επισκέπτες να βρίσκονται με τα παιδιά τους για να μην ενοχλούν τα παιδιά τους, τους επισκέπτες ή τους ίδιους. Για μένα αυτή η αντιμετώπιση είναι τραγική. Όταν την βλέπω μπροστά μου, αυτή την αντιμετώπιση, προτιμώ να βρίσκομαι με τα παιδιά παρά με τους μεγάλους.