Που και που εμφανίζεται ένας Άνθρωπος που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αισθάνονται οι άνθρωποι την καθημερινότητά τους. Αλλάζει, ίσως, και τον τρόπο που ζουν, ή με τον οποίον επιζούν, οι άνθρωποι.
Δεν μιλάω για παραδείγματα όπως ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Αττίλας ή ο Τζωρτζ W Μπους.
Μου έρχονται στο μυαλό άνθρωποι περισσότερο σαν τον Φρανκλίνο Ρούζβελτ. Ή τον Φραγκίσκο.
Όταν το βράδυ της εκλογής του από το κολέγιο των καρδιναλίων ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο από την Αργεντινή βγήκε στο μπαλκόνι και αρνούμενος να ανέβει στο παραδοσιακό ξύλινο βάθρο απευθύνθηκε στους πιστούς λέγοντας ότι η Ρώμη έχει καινούργιο Επίσκοπο, όχι ότι ο κόσμος έχει Πάπα, ζητώντας τους να προσευχηθούν εκείνοι γι' αυτόν αντί να τους ευλογήσει, και καθώς η Μαργαρίτα δίπλα μου σήκωνε τα χέρια της στον αέρα με την ταπεινότητα του Χόρχε [Η Μαργαρίτα πήρε το Ορθόδοξο χρίσμα αφού παντρευτήκαμε, στην ορθόδοξη εκκλησία της Φλωρεντίας λέγοντας ότι σε μια οικογένεια πρέπει να έχουμε την ίδια γεύση, και αφού της πρότεινα ότι αν το κάνει αυτό πρέπει και να εξετάσει και να αποφασίσει εκείνη σχετικά με την μοναδική και απλή διαφορά στα δύο δόγματα (από το 1054), του αν το "άγιο πνεύμα" εκπορεύεται και από τον "υιό", ή όχι. Επέλεξε να συμφωνήσει με το σκεπτικό που έχω εκθέσει εδώ], της είπα εκείνη την στιγμή, καθώς βλέπαμε την τηλεόραση, ότι μάλλον θα τον φάνε λάχανο τον Χόρχε συντομότερα αντί για αργότερα.
Όμως, η καλύτερη άμυνα ενός ανθρώπου εναντίων του ψέματος και του κατεστημένου είναι να δηλώνει συνεχώς με λόγια και έργα την αντίθεσή του. Αυτό κάνει την δολοφονία του πολύ δύσκολη και θέμα λεπτό--ίσως και μπούμερανγκ. Ο Τζων Κέννεντυ είχε κάνει αρκετά. Ίσως όχι όσα έπρεπε, ίσως περισσότερα από όσα έπρεπε. Τον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Πρώτο τον φάγανε λάχανο με δηλητήριο 37 μέρες μετά την εκλογή του, μόλις είπε ότι θα έβαζε σε τάξη την Τράπεζα του Βατικανού. Ο Φραγκίσκος φαίνεται ότι μέχρι στιγμής παίζει το παιγνίδι της επιβίωσης με τις σωστές αναλογίες ισορροπίας πάνω στο τεντωμένο σκοινί, με τους καρχαρίες από κάτω και τα αρπαχτικά από πάνω.
Από τους ελάχιστους ανθρώπους οι οποίοι ακολούθησαν το παράδειγμα του προσώπου του Ιησού (ο οποίος Ιησούς ήταν η έμπνευση του Σαούλ [Παύλου] για να πουλήσει στη Μεσόγειο τον Χριστιανισμό του, που ραφιναρίστηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας 280 χρόνια μετά τον Παύλο), ήταν ο Φραγκίσκος της Ασίζης.
Δεν μιλάω για παραδείγματα όπως ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Αττίλας ή ο Τζωρτζ W Μπους.
Μου έρχονται στο μυαλό άνθρωποι περισσότερο σαν τον Φρανκλίνο Ρούζβελτ. Ή τον Φραγκίσκο.
Όταν το βράδυ της εκλογής του από το κολέγιο των καρδιναλίων ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο από την Αργεντινή βγήκε στο μπαλκόνι και αρνούμενος να ανέβει στο παραδοσιακό ξύλινο βάθρο απευθύνθηκε στους πιστούς λέγοντας ότι η Ρώμη έχει καινούργιο Επίσκοπο, όχι ότι ο κόσμος έχει Πάπα, ζητώντας τους να προσευχηθούν εκείνοι γι' αυτόν αντί να τους ευλογήσει, και καθώς η Μαργαρίτα δίπλα μου σήκωνε τα χέρια της στον αέρα με την ταπεινότητα του Χόρχε [Η Μαργαρίτα πήρε το Ορθόδοξο χρίσμα αφού παντρευτήκαμε, στην ορθόδοξη εκκλησία της Φλωρεντίας λέγοντας ότι σε μια οικογένεια πρέπει να έχουμε την ίδια γεύση, και αφού της πρότεινα ότι αν το κάνει αυτό πρέπει και να εξετάσει και να αποφασίσει εκείνη σχετικά με την μοναδική και απλή διαφορά στα δύο δόγματα (από το 1054), του αν το "άγιο πνεύμα" εκπορεύεται και από τον "υιό", ή όχι. Επέλεξε να συμφωνήσει με το σκεπτικό που έχω εκθέσει εδώ], της είπα εκείνη την στιγμή, καθώς βλέπαμε την τηλεόραση, ότι μάλλον θα τον φάνε λάχανο τον Χόρχε συντομότερα αντί για αργότερα.
Όμως, η καλύτερη άμυνα ενός ανθρώπου εναντίων του ψέματος και του κατεστημένου είναι να δηλώνει συνεχώς με λόγια και έργα την αντίθεσή του. Αυτό κάνει την δολοφονία του πολύ δύσκολη και θέμα λεπτό--ίσως και μπούμερανγκ. Ο Τζων Κέννεντυ είχε κάνει αρκετά. Ίσως όχι όσα έπρεπε, ίσως περισσότερα από όσα έπρεπε. Τον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Πρώτο τον φάγανε λάχανο με δηλητήριο 37 μέρες μετά την εκλογή του, μόλις είπε ότι θα έβαζε σε τάξη την Τράπεζα του Βατικανού. Ο Φραγκίσκος φαίνεται ότι μέχρι στιγμής παίζει το παιγνίδι της επιβίωσης με τις σωστές αναλογίες ισορροπίας πάνω στο τεντωμένο σκοινί, με τους καρχαρίες από κάτω και τα αρπαχτικά από πάνω.
Από τους ελάχιστους ανθρώπους οι οποίοι ακολούθησαν το παράδειγμα του προσώπου του Ιησού (ο οποίος Ιησούς ήταν η έμπνευση του Σαούλ [Παύλου] για να πουλήσει στη Μεσόγειο τον Χριστιανισμό του, που ραφιναρίστηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας 280 χρόνια μετά τον Παύλο), ήταν ο Φραγκίσκος της Ασίζης.
Brother Sun, Sister Moon, Franco Zeffirelli, 1972, ο ηθοποιός Graham Faulkner ως Φραγκίσκος από την Ασίζη
Ο Χόρχε διάλεξε το όνομα του Φραγκίσκου της Ασίζης, του Φτωχούλη του Θεού, για να υπονοήσει τις προθέσεις του. Επέλεξε να μείνει στο διαμέρισμα που είχε βρει όταν ήρθε στην Ρώμη και να μην πάει να ζήσει στα διαμερίσματα του Πάπα στο Βατικανό. Επέλεξε να μαγειρεύει το φαγητό του ο ίδιος και να κουβαλάει τα μπαγκάζια του ο ίδιος (εκδηλώσεις ταπεινότητας, αλλά συνάμα και άμυνα για πιθανή έκθεση σε απόπειρες εναντίων του). Και επέλεξε να αποκαλείται όχι Πάπας, αλλά, Επίσκοπος της Ρώμης. Διάλεξε τον πραγματικό τίτλο της θέσης του ανάμεσα στους άλλους τέσσερεις επισκόπους της πίστης: τους Νέας Ρώμης-Κωνσταντινουπόλεως, Αντιόχειας, Ιερουσαλήμ και Αλεξάνδρειας.
Και κάνοντάς το αυτό απέδειξε ότι είναι πράγματι πρώτος ανάμεσα σε ίσους. Όχι ανώτερος. Και χρησιμοποιεί την κάθε μία μέρα από την εκλογή του για να αποδείξει ότι δεν υπάρχει κατά την γνώμη του ανωτερότητα κανενός ανθρώπου απέναντι σε έναν άλλο άνθρωπο (ή μιας ομάδας απέναντι σε άλλη) --και ότι ο "Θεός" υπάρχει με την έννοια ότι είναι ομοούσιος του ανθρώπου, γεννηθής, ου ποιηθής, κατ' ομοίωση του ανθρώπου. Η φράση αυτή πρέπει να λειτουργεί έτσι, σαν οδός διπλής κυκλοφορίας, αλλιώς η λέξη "ομοούσιος" δεν θα σήμαινε τίποτα --εφ' όσον και ο Ιησούς κατά τα βαγγέλια ποτέ δεν αυτοαποκαλέστηκε υιός του θεού αλλά πάντα έλεγε ότι είναι υιός του ανθρώπου και ότι όλοι οι άνθρωποι (μπορούν να) είναι παιδιά του "πατέρα".
Ο Φραγκίσκος, προσπαθώντας να μεταρρυθμίσει ριζικά την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, μέχρι και την διεφθαρμένη Τράπεζα του Βατικανού, φέρνει τον "Θεό" ανάμεσά μας δίνοντας έτσι νόημα στην μοναδική αξίωση του Χριστιανισμού (ή σχεδόν οποιασδήποτε θρησκείας): την προτροπή για συμπόνια και ευσπλαχνία ανάμεσα στους ανθρώπους.
Άλλωστε πουθενά δεν είπε ο Ιησούς ότι η χαρά είναι αμαρτία: κατά τις αποδεκτές διηγήσεις, ο ίδιος έκανε το πρώτο του "θαύμα" όταν είχε πάει με την μάνα του να γλεντήσει σε ένα γάμο. Και δεν τους έδωσε φυλλάδια του ΚΚΕ ούτε το βιβλίο της Άυν Ραντ. Περισσότερο κρασί τους έδωσε.
Το εξαιρετικό, ιδιαίτερο παράδειγμα του Χόρχε, του Επίσκοπου της Ρώμης Φραγκίσκου, ο οποίος απάντησε πρόσφατα σε δημοσιογράφους "ποιός ειμαι εγώ να κρίνω άλλους;" επιτρέπει και την εξέταση του άτοπου της ερώτησης του αν υπάρχει ή όχι Θεός.
Κάθε θρησκεία, κάθε εικόνα θεού, θείου ή θεότητας, δεν είναι παρά η εικονογράφηση/προσωποποίηση κανόνων ηθικής τοποθετούμενων σε σημασία και ισχύ πάνω από τους νόμους οποιουδήποτε κράτους. Άλλωστε η πρώτη μονοθεϊστική θρησκεία βασίστηκε σε δέκα εντολές ηθικής. Ποιός θρησκευόμενος ή άθεος διαφωνεί στο ότι δεν πρέπει να σκοτώσεις, να κλέψεις και λοιπά;
Η επιμονή του "άθεου" να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχει θεός είναι όσο μάταιη και εκτός θέματος όσο η επιμονή του "θρησκευόμενου" να αποδείξει ότι θεός υπάρχει. Τι αντιπροσωπεύει η λέξη "Θεός";
Ταμπουρωμένοι πίσω από την ύπαρξη ή ανυπαρξία ενός φυσικού προσώπου οι δυστυχισμένοι στα εκατέρωθεν άκρα της ερώτησης χάνουν το νόημα της αναζήτησης. Το ότι είναι αδύνατο να αποδειχθεί αν υπάρχει ή δεν υπάρχει ένας γέρος στον ουρανό (και μια ιεραρχία εξουσίας) έπρεπε να ανάβει το λαμπάκι που προειδοποιεί ότι η ερώτηση ειναι απί άτοπης βάσης.
Το θέμα είναι αν υπάρχει ένας κοινός γνώμονας ηθικής, και, σημαντικότερο ακόμα, αν θα επιτρέψουμε στον Άνθρωπο να εικονογραφήσει την ύπαρξή του, και το σύμπαν μέσα στο οποίο ζει, και να χτίσει παραδόσεις που ενώνουν την κοινωνία του, και να τα κάνει αυτά με τα υλικά και την δυνατότητα της ποίησης και αφηρημένης, μεταφορικής λογικής που τον ξεχωρίζει από άλλα ζωντανά --τα οποία παρέμειναν στον Παράδεισο και δεν δοκίμασαν τον καρπό του δέντρου της γνώσης εφ' όσον δεν εξέλιξαν ένα υπέροχο βιολογικό εργαλείο όπως το ανθρώπινο μυαλό --ικανό (όπως είχε πει και ο Carl Sagan) για τόσους απαίσιους εφιάλτες και τόσα υπέροχα όνειρα.
Η εξέλιξη επιβάλει την επιβίωση του ισχυρότερου. Η ανθρωπιά προτείνει την συμπόνια και αλληλεγγύη δια μέσου κανόνων που τους ονομάζουμε ηθική. Το "εμείς" αντί το "εγώ". Μια "ανθρώπινη" κοινωνία μόνο δια μέσου αλληλεγγύης, συμπόνιας και πνεύματος μπορεί να υπάρξει και να διατηρηθεί καθοδηγούμενη από έναν νου τόσο πολύπλοκο που του αποδώσαμε την έννοια της ψυχής. Μια ψυχή που μπορεί να αναγνωρίζει το μεγαλείο στην απλότητα και το θείο στην αγάπη. Κοινωνίες έχουν και τα λιοντάρια και οι σαρδέλες. Αλλά, είναι η ανθρώπινη κοινωνία, απ' όσο ξέρουμε, που γέννησε τον Φτωχούλη του Θεού.
Και κάνοντάς το αυτό απέδειξε ότι είναι πράγματι πρώτος ανάμεσα σε ίσους. Όχι ανώτερος. Και χρησιμοποιεί την κάθε μία μέρα από την εκλογή του για να αποδείξει ότι δεν υπάρχει κατά την γνώμη του ανωτερότητα κανενός ανθρώπου απέναντι σε έναν άλλο άνθρωπο (ή μιας ομάδας απέναντι σε άλλη) --και ότι ο "Θεός" υπάρχει με την έννοια ότι είναι ομοούσιος του ανθρώπου, γεννηθής, ου ποιηθής, κατ' ομοίωση του ανθρώπου. Η φράση αυτή πρέπει να λειτουργεί έτσι, σαν οδός διπλής κυκλοφορίας, αλλιώς η λέξη "ομοούσιος" δεν θα σήμαινε τίποτα --εφ' όσον και ο Ιησούς κατά τα βαγγέλια ποτέ δεν αυτοαποκαλέστηκε υιός του θεού αλλά πάντα έλεγε ότι είναι υιός του ανθρώπου και ότι όλοι οι άνθρωποι (μπορούν να) είναι παιδιά του "πατέρα".
Ο Φραγκίσκος, προσπαθώντας να μεταρρυθμίσει ριζικά την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, μέχρι και την διεφθαρμένη Τράπεζα του Βατικανού, φέρνει τον "Θεό" ανάμεσά μας δίνοντας έτσι νόημα στην μοναδική αξίωση του Χριστιανισμού (ή σχεδόν οποιασδήποτε θρησκείας): την προτροπή για συμπόνια και ευσπλαχνία ανάμεσα στους ανθρώπους.
Άλλωστε πουθενά δεν είπε ο Ιησούς ότι η χαρά είναι αμαρτία: κατά τις αποδεκτές διηγήσεις, ο ίδιος έκανε το πρώτο του "θαύμα" όταν είχε πάει με την μάνα του να γλεντήσει σε ένα γάμο. Και δεν τους έδωσε φυλλάδια του ΚΚΕ ούτε το βιβλίο της Άυν Ραντ. Περισσότερο κρασί τους έδωσε.
Το εξαιρετικό, ιδιαίτερο παράδειγμα του Χόρχε, του Επίσκοπου της Ρώμης Φραγκίσκου, ο οποίος απάντησε πρόσφατα σε δημοσιογράφους "ποιός ειμαι εγώ να κρίνω άλλους;" επιτρέπει και την εξέταση του άτοπου της ερώτησης του αν υπάρχει ή όχι Θεός.
Κάθε θρησκεία, κάθε εικόνα θεού, θείου ή θεότητας, δεν είναι παρά η εικονογράφηση/προσωποποίηση κανόνων ηθικής τοποθετούμενων σε σημασία και ισχύ πάνω από τους νόμους οποιουδήποτε κράτους. Άλλωστε η πρώτη μονοθεϊστική θρησκεία βασίστηκε σε δέκα εντολές ηθικής. Ποιός θρησκευόμενος ή άθεος διαφωνεί στο ότι δεν πρέπει να σκοτώσεις, να κλέψεις και λοιπά;
Η επιμονή του "άθεου" να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχει θεός είναι όσο μάταιη και εκτός θέματος όσο η επιμονή του "θρησκευόμενου" να αποδείξει ότι θεός υπάρχει. Τι αντιπροσωπεύει η λέξη "Θεός";
Ταμπουρωμένοι πίσω από την ύπαρξη ή ανυπαρξία ενός φυσικού προσώπου οι δυστυχισμένοι στα εκατέρωθεν άκρα της ερώτησης χάνουν το νόημα της αναζήτησης. Το ότι είναι αδύνατο να αποδειχθεί αν υπάρχει ή δεν υπάρχει ένας γέρος στον ουρανό (και μια ιεραρχία εξουσίας) έπρεπε να ανάβει το λαμπάκι που προειδοποιεί ότι η ερώτηση ειναι απί άτοπης βάσης.
Το θέμα είναι αν υπάρχει ένας κοινός γνώμονας ηθικής, και, σημαντικότερο ακόμα, αν θα επιτρέψουμε στον Άνθρωπο να εικονογραφήσει την ύπαρξή του, και το σύμπαν μέσα στο οποίο ζει, και να χτίσει παραδόσεις που ενώνουν την κοινωνία του, και να τα κάνει αυτά με τα υλικά και την δυνατότητα της ποίησης και αφηρημένης, μεταφορικής λογικής που τον ξεχωρίζει από άλλα ζωντανά --τα οποία παρέμειναν στον Παράδεισο και δεν δοκίμασαν τον καρπό του δέντρου της γνώσης εφ' όσον δεν εξέλιξαν ένα υπέροχο βιολογικό εργαλείο όπως το ανθρώπινο μυαλό --ικανό (όπως είχε πει και ο Carl Sagan) για τόσους απαίσιους εφιάλτες και τόσα υπέροχα όνειρα.
Η εξέλιξη επιβάλει την επιβίωση του ισχυρότερου. Η ανθρωπιά προτείνει την συμπόνια και αλληλεγγύη δια μέσου κανόνων που τους ονομάζουμε ηθική. Το "εμείς" αντί το "εγώ". Μια "ανθρώπινη" κοινωνία μόνο δια μέσου αλληλεγγύης, συμπόνιας και πνεύματος μπορεί να υπάρξει και να διατηρηθεί καθοδηγούμενη από έναν νου τόσο πολύπλοκο που του αποδώσαμε την έννοια της ψυχής. Μια ψυχή που μπορεί να αναγνωρίζει το μεγαλείο στην απλότητα και το θείο στην αγάπη. Κοινωνίες έχουν και τα λιοντάρια και οι σαρδέλες. Αλλά, είναι η ανθρώπινη κοινωνία, απ' όσο ξέρουμε, που γέννησε τον Φτωχούλη του Θεού.
Brother Sun, Sister Moon, Franco Zeffirelli, 1972, ο ηθοποιός Alec Guinness ως Πάπας Ινοκέντιος III
Σημ." Φτωχούλη του Θεού" δεν αποκάλεσε τον Φραγκίσκο της Ασίζης πρώτος ο Καζαντζάκης.
Του είχαν δώσει το παρατσούκλι αυτό, "ποβερέτο ντι ντίο", αιώνες πριν στην Ιταλία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου