Κουκίδα

Οι ήχοι που βγαίνουν από το στόμα μας σημαίνουν κάτι, και ίσως κάτι διαφορετικό, στον καθένα που τους ακούει. Φερ' ειπείν, Τιτάνας, ή Τίτανες, αμέσως  παραπέμπει τον νου στην Ελληνική μυθολογία και λίγοι ξέρουν ότι Τιτάνας είναι και το όνομα του μεγαλύτερου από τους 62 δορυφόρους/φεγγάρια (53 γνωστοί με επίσημα ονόματα, 9 πιθανοί) του πλανήτη Κρόνου. Όταν ένας ξένος ακούσει τον ήχο Titan (Τάηταν, ή Τιτάν, ανάλογα με την γλώσσα) πιθανώς να σκεφτεί πρώτα τον δορυφόρο του Κρόνου (Saturn) και μετά την Ελληνική μυθολογία.

Για τους καλύτερα πληροφορημένους, ο ήχος Τάηταν (ή Τιτάν) αμέσως φέρνει στο μυαλό το κοντινότερο μέρος στο σύμπαν που είναι περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο σαν την Γη. The Earth-like moon. Αν προλάβει η ανθρωπότητα να επεκταθεί από την Γη πριν αυτοκαταστραφεί, ο Τάηταν πιθανότατα να είναι το πρώτο εκτός Γης καταφύγιο του είδους μας, με περισσότερες πιθανότητες για αυτόν τον ρόλο από όσες έχει ο Άρης.

Οι ήχοι και τα συναισθήματα, και σκέψεις όπου παραπέμπουν, αλλάζουν από γλώσσα και γλώσσα, εποχή και εποχή. Εγώ παραδείγματος χάριν αναγνωρίζω τον εαυτό μου με τον ήχο "δημήτρης" και επιμένω όλοι οι ξένοι να λένε "ντιμίτρις" (μια που δεν μπορούν να προφέρουν το δέλτα), και τους διορθώνω αμέσως όταν πάνε να πουν ντιμίτριους ή ντιμίτριας, ντμίτρι, ντίμι, ντέμι ή το κλασσικό λάθος τζιμ. Μόνο ο πρώτος μου πεθερός πριν καμιά τριανταριά χρόνια είχε κολλήσει στο ντίμιτρι, ανεπίδεκτος μαθήσεως. Γι' αυτό και αποδίδω, και χρησιμοποιώ διαφορετικούς ήχους στο ίδιο όνομα, το Sagan. Άλλο κάρλ σέηγκαν (Αμερικανός -το άλφα στο τέλος γρήγορο και κοφτό) και άλλο φρανσουάζ σαγκάν (Γαλλίδα -το δεύτερο άλφα βαθύ και μακρύ, το νι ίσα-ίσα να ακούγεται από τον λαιμό). Οι ήχοι και η σημασία τους αλλάζουν και διαχρονικά. Στην Ελλάδα παραδείγματος χάριν, τα τελευταία 10-20 χρόνια, ο ήχος "ρεμαλάκα" προκαλεί πλέον την ευδιάθετη αντίδραση προς φιλικό χαιρετισμό, με παραπομπή στο γνόθισαφτόν που έλεγαν και οι αρχαίοι υμών πρόγονοι.

Ας επιστρέψουμε όμως στον Τάηταν, Τιτάν ή Τιτάνα. Μια αγαπημένη παιδική μου φίλη έκανε μόλις καμιά δεκαετία για να πάει από τα ακρογιάλια του Σαρωνικού στην ακρογιαλιά μιας λίμνης του Τιτάνα. Από το αλμυρό νερό και τον γαλανό ουρανό του Αιγαίου στις λίμνες υγρού εθανίου/μεθανίου, το παγωμένο νερό και τα κίτρινα σύννεφα εθανίου και μεθανίου στην ατμόσφαιρα πλούσια σε άζωτο.

Ο πατέρας της δεν συμφωνούσε με το ταξίδι και έτσι αναγκάστηκε να σπουδάσει Αγγλική Φιλολογία, για τον πατέρα της, και Αστροφυσική για την ίδια. Συγχρόνως. Πήρε πρώτα το ντοκτορά Αστροφυσικής και άφησε το ντοκτορά Αγγλικής φιλολογίας να εξελιχθεί με αργότερους ρυθμούς --και μια μέρα θέλει να το τελειώσει κι αυτό. Ο πατέρας της αναφέρει πάντα τις σπουδές της, της Αγγλικής Φιλολογίας (και θυμάται πως τον είχε πάει η κόρη του στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ για την εκτόξευση της αποστολής Κασσίνι)...

Εν τω μεταξύ η Αθηνά (Athena, αθινά, όχι αθίνα), από το γραφείο της στο αστεροσκοπείο Μεντόν στο Παρίσι έχει γίνει μια από τις λίγες παγκοσμίως ιθύνουσες γνώμες σχετικά με τον Τιτάνα και είναι μέρος της αποστολής Κασσίνι, καθώς εργάζεται και με την νάσα κα την εσά ή ήσα (European Space Agency).

Στα πρώτα της βήματα μετά το ντοκτορά είχε αναπτύξει προσωπική φιλία με τον Κάρλ Σέηγκαν (ο οποίος είχε ακουμπήσει το χέρι του στο κεφαλάκι του Κώστα, δύο χρονών, και του είχε απευθύνει ένα ελληνικότατο χέροπολύ όταν τους είχα συστήσει).

Ο Καρλ είναι εκείνος που πρωτο-ονόμασε την Γη Pale Blue dot. Ως ένας από τους υπεύθυνους της αποστολής Βόηατζερ Ουάν (Voyager 1), το 1990 ζήτησε να γυρίσει η κάμερα του σκάφους προς την Γη και να τραβήξει μια φωτογραφία. Και έτσι, η φωτογραφία ονομάστηκε, από τον Καρλ που την "τράβηξε", Pale Blue Dot.

Η φωτογραφία "Pale Blue Dot" η οποία πάρθηκε από το σκάφος Voyager 1 μετά από οδηγία του Carl Sagan στις 14 Φεβρουαρίου του 1990.
Η Γη είναι η κουκίδα προς την μέση και δεξιά στην φωτογραφία.
Πάρθηκε από απόσταση έξι δισεκατομμρίων χιλιομέτρων.

“Look again at that dot. That's here. That's home. That's us. On it everyone you love, everyone you know, everyone you ever heard of, every human being who ever was, lived out their lives. The aggregate of our joy and suffering, thousands of confident religions, ideologies, and economic doctrines, every hunter and forager, every hero and coward, every creator and destroyer of civilization, every king and peasant, every young couple in love, every mother and father, hopeful child, inventor and explorer, every teacher of morals, every corrupt politician, every "superstar," every "supreme leader," every saint and sinner in the history of our species lived there-on a mote of dust suspended in a sunbeam.

The Earth is a very small stage in a vast cosmic arena. Think of the endless cruelties visited by the inhabitants of one corner of this pixel on the scarcely distinguishable inhabitants of some other corner, how frequent their misunderstandings, how eager they are to kill one another, how fervent their hatreds. Think of the rivers of blood spilled by all those generals and emperors so that, in glory and triumph, they could become the momentary masters of a fraction of a dot.

Our posturings, our imagined self-importance, the delusion that we have some privileged position in the Universe, are challenged by this point of pale light. Our planet is a lonely speck in the great enveloping cosmic dark. In our obscurity, in all this vastness, there is no hint that help will come from elsewhere to save us from ourselves.

The Earth is the only world known so far to harbor life. There is nowhere else, at least in the near future, to which our species could migrate. Visit, yes. Settle, not yet. Like it or not, for the moment the Earth is where we make our stand.

It has been said that astronomy is a humbling and character-building experience. There is perhaps no better demonstration of the folly of human conceits than this distant image of our tiny world. To me, it underscores our responsibility to deal more kindly with one another, and to preserve and cherish the pale blue dot, the only home we've ever known.”

― Carl Sagan, Pale Blue Dot: A Vision of the Human Future in Space

Είκοσι τρία χρόνια αργότερα, το σκάφος Κασσίνι, από απόσταση ενάμιση δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων, τράβηξε στις 22 Ιουλίου του 2013 αυτήν την φωτογραφία της αχνής γαλάζιας κουκίδας που είναι ο κόσμος μας (η φωτογραφία του Καρλ Σέηγαν είχε τραβηχτεί από έξι δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά --τεσσεράμιση δισεκατομμύρια πιο μακριά από το Κασσίνι). Μια γαλάζια κουκίδα, μια ασήμαντη, αφανής "στιγμή" του σύμπαντος εξουσιαζόμενη από θεούς και δαίμονες, επιστήμονες και άθεους, φτωχούς και πλούσιους, "εγώ" που πιστεύουν ότι τα ξέρουν όλα και "εμείς" που πιστεύουν ότι όσα περισσότερα ανακαλύπτουν τόσο λιγότερα ξέρουν. Εκείνους που συζητούν με μονόλογο και εκείνους που συζητούν με διάλογο. Εκείνους που είναι ευτυχισμένοι και εκείνους που είναι δυστυχισμένοι. Η Γη, και το φεγγάρι, κάτω, εκεί, μακριά.

Σημ. Πως να μεταφράσουμε στα Ελληνικά το Pale Blue Dot; και να του αποδώσουμε δικαιοσύνη; Pale Blue είναι, βασικά το ανοιχτόχρωμο μπλε, δηλαδή το γαλάζιο. Η λέξη Pale, μόνη της, μεταφράζεται σαν "χλωμό". Εφ' όσον όμως μιλάμε για χρώμα, και δεν θέλουμε να αποδώσουμε αμέσως ή εμμέσως αίσθηση "αδυναμίας" (χλωμάδα), είναι πιο σωστό να το πούμε "αχνό" σαν έννοια στην προκειμένη περίπτωση. Αλλά, εφ' όσον Pale Blue σημαίνει "γαλάζιο" (ανοιχτό μπλε), είτε Αχνό Γαλάζιο το πούμε είτε Χλωμό Γαλάζιο, απλά επαναλαμβανόμαστε. Η απευθείας μετάφραση του "Pale Blue Dot" είναι, σκέτα, "Γαλάζια Κουκίδα". Εγώ άφησα μπροστά το "Αχνή" για να δώσω την έμφαση του πόσο ασήμαντη φαίνεται η Γη την οποία έμφαση σίγουρα εννοούσε ο Καρλ.

Το μπλόγκ της Αθηνάς, εδώ
Περί Τιτάνα, εδώ