Αξιοπρέπεια

Εδώ συμπληρώνεται μια τριλογία της οποίας οι πρώτες δύο αναρτήσεις είναι οι
"Δέρμα, Επιδερμίδα και πετσί"
και
"Άνοιξη για τον Χίτλερ, και την Γερμανία"

Τσίχλες για τους τουρίστες.

Έκανα 7 κρουαζιέρες στη ζωή μου, από την Αλεξάνδρεια μέχρι τους πάγους του Βορείου Πόλου και από την Πόλη ως τη Βενετία, Ισπανία, την Καραϊβική και το Μεξικό. Ο θείος και νονός μου εργαζόταν για την εταιρεία και με έβαζε στα κρουαζιερόπλοια τζάμπα από 17 έως 37 χρονών. Είδα βερεσέ πολλά πράγματα, μέρη και ανθρώπους, και είδα και ανθρώπους σε τραπέζια να τρώνε με δεκαοχτώ μασέλες, και είδα και στην Αθήνα τους Ευρωπαίους να φοράνε φουστανέλες. Κι όλα ήταν μαγικά, ήταν μαζικά, και, προ παντός, Αμερικανικά.

Και από όλες τις εμπειρίες που μου έδωσαν αυτά τα ταξίδια τις πιο διαφωτιστικές και μορφωτικές τις υπέστην στην Καραϊβική και το Μεξικό.

Περίμενα πως και πως το πρώτο ταξίδι στην Καραϊβική, να δω τις υπέροχες παραλίες, τη θάλασσα, τους ντόπιους, να γευτώ το ρούμι των πειρατών, τα μέρη όπου πρώτα έφτασε ο Κολόμβος: την Ισπανιόλα, και μετά, όλα τα φανταστικά νησιά, το Σαίν Τζών, το Σαίν Μάαρτεν... Και στην αρχή δεν ήταν τόσο απογοήτευση όσο ήταν έκπληξη, προσπαθώντας να καταλάβω που βρίσκομαι. Είχα συνηθίσει στους Ευρωπαϊκούς και Ελληνικούς προορισμούς όπου οι πόλεις, τα χωριά ήταν μέρος της κάθε Ευρωπαϊκής χώρας, όπου οι μαγαζάτορες ή οι ξενοδόχοι μπορεί να είχαν και πιο πολλά λεφτά από σένα, και τη μερσεντέ παρκαρισμένη πίσω από το Φίατ σου.

Mα στην Καραϊβική είδα για πρώτη φορά πραγματική φτώχεια. Οικογένειες μεγάλες σε 6 τετραγωνικά μέτρα κάτω από μια στέγη λαμαρίνας. Τα τεράστια ξενοδοχεία και τα κρουαζιερόπλοια, τις ονειρεμένες παραδεισένιες παραλίες, τους μελαμψούς ή μαύρους ή ιθαγενείς πάμπτωχους σε σημείο που μόνο σε ντοκιμαντέρ είχα δει μέχρι τότε, και τους τουρίστες με τα πούλμαν τους και τα μπικίνι τους. Tους Αμερικάνους και τους Ευρωπαίους, τυφλοί να αγνοούν την πραγματικότητα μπροστά στα μάτια τους και να περιμένουν να εξυπηρετηθούν και να τους υπηρετήσουν. Να χαίρονται τις παραλίες και τη φύση χωρίς να σκέφτονται πως εκείνοι στους οποίους ανήκουν οι παραλίες αυτές δεν έχουνε να φάνε και για να χτίσουνε σπίτι να ζήσουνε πρέπει να ψάξουν να βρουν παλιά λάστιχα και λαμαρίνες.

Μια αντίθεση που με βρήκε εξ' απροόπτου. Δεν την περίμενα και ποτέ δεν την δέχτηκα, ποτέ δεν χάρηκα τις "διακοπές" και τα μέρη.

Ο κόμπος έφτασε στο λαιμό μου το πρωινό που αποβιβάστηκα στην ακτή των Μάγια, στο Μεξικό, στο χωριό Πλάϊα ντελ Κάρμεν, απέναντι από το νησί του Κοζουμέλ.

Παιδιά, πολλά παιδιά, 4-5 έως 10-12 χρονών, με χάρτινα κουτιά τσίχλες και μικρά νομίσματα στις φούχτες τους, καλοντυμένα όσο καθώς πρέπει μπορούσαν να τά 'χουν οι οικογένειές τους μέσα στα κουρέλια τους. Παιδάκια που ήσυχα και με την σπονδυλική τους στήλη ίσια, ψηλά, πλησίαζαν τους τουρίστες να πουλήσουν τσίχλες. Τέσσερα υπερπολυτελή κρουαζιερόπλοια αγκυροβολημένα 200-500 μέτρα από την τσιμεντένια προκυμαία απέναντι από το χωριό χόρτου, καλαμιάς και λαμαρίνας, πλούτος παραμυθένιος μπροστά σε φτώχεια πραγματική. Λέμβοι με λευκοντυμένους αξιωματικούς που έφερναν ορδές από λευκούς καλοπλυμένους ανθρώπους που μύριζαν Σανέλ και άφτερ σέηβ, με τα ροζ σόρτς και τα χοντρά πούρα, τα μπλε μαλλιά από το κομμωτήριο του πλοίου και τα τεράστια λινά καπέλα. Τουρίστες που κάνανε με το χέρι να διώξουν τα παιδάκια σαν να ήταν ενοχλητικές μύγες και όσοι τα χούφτωναν τα παιδάκια με δολάρια έμεναν έκπληκτοι και θυμωμένοι όταν τα παιδάκια έψαχναν να βρούνε ρέστα για τα μεγάλα χαρτονομίσματα ή αρνιόντουσαν να δεχτούν λεφτά χωρίς να τα ανταλλάξουν στο σωστό τίμημα των 25 σεντς με ένα κουτάκι τσίχλες.

Κι εγώ ήμουνα ανάμεσά στα κρουαζιερόπλοια και τα χαμόσπιτα, τους τουρίστες και τα παιδάκια, τον πλούτο και την φτώχεια, ανάμεσα σε δύο κόσμους εκεί στην προκυμαία και έβλεπα και αισθανόμουνα -και ένοιωσα σε μια στιγμή ότι ήθελα να κλάψω νευρικά, αλλά δεν ήταν δάκρυ αυτό που μού 'ρθε μα θυμός μεγάλος και ντροπή -επανάσταση στα πνευμόνια μου και στα σωθικά μου. Έκανα να πιάσω ένα εργαλείο που θα με βοηθούσε να φύγω από την ντροπή του να βρίσκομαι εκεί που βρισκόμουν, μα το μόνο όπλο που βρέθηκε στα χέρια μου ήταν η φωτογραφική μου μηχανή.

Κρατώντας τη φωτογραφική μηχανή κοντά στον ώμο μου χαμογέλασα σε δύο κοριτσάκια που έτυχαν εκεί κοντά μου και έγειρα λίγο το κεφάλι μου προς την φωτογραφική μου μηχανή. Τα κοριτσάκια σταμάτησαν και με κοίταξαν και στάθηκαν προσφέροντάς μου την στιγμή για να τα φωτογραφήσω.

Έφερα την μηχανή στο μάτι και τα πλησίασα ένα βήμα, με την μηχανή προς τα κάτω -τα καδράρισα σε ένα πορτραίτο που άφησε στην εικόνα μόνο τα πρόσωπά τους και τα κορμιά, τις τσίχλες και τα νομίσματα στο χέρι, τα γυμνά τους πόδια -έκλεισα απ' έξω, μακριά, την προκυμαία και τα κρουαζιερόπλοια και τους τουρίστες και τα πούλμαν με το αιρ κοντίσιον, τά 'διωξα όλα από το κάδρο και έφτιαξα το πορτραίτο των μικρών αυτών ανθρώπων.

Μετά έκανα ένα χαμογελαστό νόημα "ευχαριστώ" και έβαλα, ρωτώντας τα με την κίνησή μου, το χέρι στην τσέπη. Το κοριτσάκι που φαινόταν μεγαλύτερο από τα δύο, χωρίς να αλλάξει έκφραση κίνησε ελαφρά το κεφάλι να μου πει "όχι". Έδειξα με τα μάτια μου το χάρτινο κουτί με τις τσίχλες και ρώτησα "χάου ματς;" Το άλλο κοριτσάκι είπε: "τούνιαβ σεν". Έδωσα στο χεράκι της ένα νόμισμα των είκοσι πέντε σεντς και πήρα το κουτάκι με τις τσίχλες που μου έδωσε.

Ο κόμπος από τα σωθικά μου είχε μαλακώσει, ο θυμός είχε γαληνέψει. Ήθελα να βρω τρόπο να ευχαριστήσω τα κοριτσάκια για το πως με βοήθησαν μα είχαν περπατήσει μακριά μου, είχαν φύγει.

Είδα το σλάϊτ όταν εμφανίστηκε το φιλμ στην επιστροφή, και πάντα, κι ας έχουν περάσει είκοσι ένα χρόνια από τότε, όποτε κοιτάω το πορτραίτο που έφτιαψα εκείνη την μέρα, τα δύο κοριτσάκια, κοιτάζω στα μάτια τους και βρίσκω γαλήνη και δύναμη.

Συχνά αναρωτιόμουν τι είναι αυτό, πια λέξη μπορεί να περιγράψει αυτό που βλέπω στα πρόσωπα τους. Σκέφτομαι ότι η λέξη που ταιριάζει στη φωτογραφία, και εκφράζει τα παιδιά, είναι: Αξιοπρέπεια.

Επίλογος: Βλέπω σήμερα στο Google Earth το χωριουδάκι όπου φωτογράφησα τα κοριτσάκια. Πισίνες, βίλλες, τουριστικά συγκροτήματα, 21 χρόνια μετά. Και τα κοριτσάκια αυτά πρέπει να είναι κάπου στα 30. Που νά 'ναι άραγε; το πιο πιθανό να είναι καμαριέρες ή γκαρσόνες στη πολυτέλεια που βλέπω από τις δορυφορικές φωτογραφίες. Τα χαμόσπιτα τους δεν φαίνονται να είναι εκεί που τα θυμάμαι. Αλλά είμαι σίγουρος ότι δεν τα δώσανε αντιπαροχή. Είμαι σίγουρος ότι τα χαμόσπιτα απλώς μετατοπίστηκαν μερικά χιλιόμετρα μέσα στη ζούγκλα για να μην ενοχλούν οπτικά την αφεντιά μας όταν πηγαίνουμε να αφήσουμε τα λεφτά μας στα ντόπια αφεντικά.

~

Από την μη ρατσίστρια αφεντικίνα μου που πίστευε ότι "δεν είμαι λευκός - είμαι Έλληνας", μέχρι τους φασίστες και τους ναζί, μέχρι τους τουρίστες που κοίταγαν τα παιδάκια και δεν έβλεπαν ανθρώπους ίσους με τους καλοπλυμένους, Ευρωπαϊκούς εαυτούληδές τους...

Από τους μεν που φοβούνται τους δε, ή τούτους που μισούνε εκείνους, είμαστε όλοι διαφορετικοί, αλλά ίσοι. Τι μέρος της ανθρώπινης φύσης, με πολλά διαφορετικά πρόσωπα, είναι η ενστικτώδης αντίσταση (ή ο ενστικτώδης φόβος) προς ανθρώπους διαφορετικούς από τον εαυτό του καθενός, η άμεση ή έμμεση πεποίθηση ότι ένας είναι ανώτερος από τον άλλον λόγω διαφορετικής κουλτούρας, ή θρησκείας, ή χρώματος του δέρματός του, ή της οικονομικής στάθμης του, ή της τάξης του, ή της εκπαίδευσής του, ή ηλικίας, ή του φύλλου, ή αναπηρίας...

Τόσα βρίσκει ο άνθρωπος για να δηλώσει ανωτερότητα ή κατωτερότητα... πόσα όμως βρίσκει για να γιορτάσει ισότητα;