Λεονάρντο;

Η μεγαλοφυία και η απαράμιλλη τεχνική του Λεονάρντο από το χωριό Βίντσι είναι μοναδική στον πολιτισμό μας. Αν η άγρια δολοφονία της Υπατίας, της τελευταίας επιστήμονος υπεύθυνης για την Βασιλική Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας από έναν Χριστιανικό υστερικό όχλο το 415 της Κοινής Εποχής θεωρείται σαν το ορόσημο της απαρχής των Σκοτεινών Αιώνων του Μεσαίωνα, η γέννηση του Λεονάρντο στο Βίντσι, κοντά στην Φλορεντία, το 1452 της Κοινής Εποχής, θεωρείται η αυγή της Αναγέννησης.

Λιγότερα από είκοσι ζωγραφικά έργα του Λεονάρντο σώζονται σήμερα, από τα οποία τα πιο φημισμένα και γνωστά ήταν η Μόνα Λίσα στο Λούβρο και ο Μυστικός Δείπνος στο Μιλάνο. Το 2011 βεβαιώθηκε σαν έργο του Λεονάρντο και ο πίνακας Ο Σωτήρας του Κόσμου (Σαλβατόρ Μούντι) ο οποίος μέχρι πρόσφατα θεωρείτο αντίγραφο του χαμένου πραγματικού, όμως αποδείχθηκε ότι δεν ήταν αντίγραφο αλλά το πραγματικό έργο του Λεονάρντο.

Στις 15 Νοεμβρίου του 2017 Ο Σωτήρας του Κόσμου πουλήθηκε σε δημοπρασία στου Κρίστι’ς στην Νέα Υόρκη για 450.300.000 δολάρια (450 εκατομμύρια, 300 χιλιάδες) σπάζοντας όλα τα ρεκόρ πώλησης ζωγραφικού πίνακα στην Ιστορία. Το προηγούμενο ρεκόρ το κρατούσε ο πίνακας «Γυναίκες της Αλγερίας» του Πικάσο με 179.400.000 δολάρια.

Η μεγαλοφυία της τεχνικής φαίνεται στο πως ο Λεονάρντο ζωγράφισε το ανθρώπινο πρόσωπο με διαφορές μεταξύ της αριστερής και δεξιάς πλευράς του προσώπου, και ιδιαίτερα των ματιών. Στη παρακάτω εικόνα σύγκρισης έχω φτιάξει με φώτοσοπ το εξής: Το πρόσωπο στα αριστερά (μας) είναι του πίνακα, όπως έχει στον πίνακα. Στο μεσαίο πρόσωπο, η δεξιά (μας) πλευρά του προσώπου είναι ο καθρεπτισμός της αριστερής (μας) πλευράς. Και στο πρόσωπο στα δεξιά (μας) της σύγκρισης η αριστερή (μας) πλευρά του προσώπου είναι ο καθρεπτισμός της δεξιάς (μας) πλευράς. Είναι τρομερά ενδιαφέρον το πως το πρόσωπο όταν έχει όμοιες δεξιές και αριστερές πλευρές είναι εντελώς διαφορετικό το ένα από το άλλο στο παρακάτω μεσαίο και δεξιό (μας). Το πρόσωπο στην μεσαία εικόνα είναι ενός νέου άνδρα με αυτοπεποίθηση, ενώ το πρόσωπο στα δεξιά (μας) είναι ενός άνδρα γεμάτου προβληματισμούς και ίσως θλίψη. Και οι δύο πλευρές μαζί, ή αριστερή και η δεξιά, όπως τις ζωγράφισε ο Λεονάρντο, δείχνουν ένα τόσο πραγματικό, ανθρώπινο πρόσωπο στην αριστερή (μας) εικόνα του αρχικού πίνακα, το οποίο ξεπερνά την απεικόνιση της σάρκας και μας εισάγει στην ψυχή και τα αισθήματα του ανθρώπου.

Επίσης ενδιαφέρον το πως το δεξί χέρι του Σωτήρα του Κόσμου, με το οποίο ευλογεί τον κόσμο, είναι πολύ πιο καθαρό και καλύτερα φωτισμένο από το πρόσωπο του Σωτήρα, το οποίο πρόσωπο είναι όχι μόνο σε ελάχιστα σκοτεινότερο φως αλλά και ελάχιστα πιο φλου (διάθλαση φωτός) από το χέρι που ευλογεί (κάντε κλικ στην πάνω-πάνω φωτογραφία όλου του πίνακα για να γεμίσει την οθόνη σας). 

Όμως ακόμα πιο αξιοπρόσεκτη είναι η γυάλινη, ή κρυστάλλινη σφαίρα η οποία συμβολίζει τον κόσμο (το σύμπαν;) Βλέπουμε το μέρος του χεριού και το ύφασμα του ενδύματος πίσω από την σφαίρα, αλλά η σφαίρα δεν ενεργεί, όπως θα έπρεπε λόγω του σχήματός της σαν μεγεθυντικός φακός, κάτι που ήταν βέβαια γνωστό στα χρόνια του Λεονάρντο, ότι συνέβαινε με οπτικούς φακούς. Ο Λεονάρντο επέλεξε να παρουσιάσει την σφαίρα που συμβολίζει τον κόσμο όχι σαν κάτι το φυσικό, όπως θα ήταν μια πραγματική γυάλινη ή κρυστάλλινη σφαίρα, αλλά σαν κάτι το οποίο δεν λειτουργεί όπως το περιμένουμε.

Στους παρακάτω ζωγραφικούς πίνακες, που είναι αντίγραφα του αρχικού πίνακα του Λεονάρντο, ζωγραφισμένα από μαθητές του και άλλους αργότερα, προσέξτε τα μάτια, το βλέμμα αλλά και την κρυστάλλινη σφαίρα και θαυμάστε τις διαφορές που ξεχωρίζουν τους αντιγραφείς από τον διδάσκαλο.

Στην παρακάτω εικόνα βλέπετε τα δύο πλέον γνωστά, σήμερα, πορτραίτα του Λεονάρντο το ένα δίπλα στο άλλο σε πραγματική κλίμακα όπως θα φαινόντουσαν αν πράγματι τα κοιτούσατε δίλπα-δίπλα. Ο Σωτήρας του Κόσμου είναι 65,6 επί 45,4 εκατοστά, και η Μόνα Λίσα είναι 77 επί 53 εκατοστά. Η Μόνα Λίσα «ποζάρει» καθήμενη, γυρισμένη λίγο προς τα δεξιά της, κοιτώντας μας με το αιώνιο αδρό και αινιγματικό χαμόγελό της, ενώ ο Σωτήρας του κόσμου δεν «ποζάρει» αλλά στέκεται ακριβώς μπροστά μας, κοιτώντας από την ψυχή του κατ’ ευθείαν στην δική μας. Επίσης, το καδράρισμα του πορτραίτου του Σωτήρα είναι περισσότερο «επείγον» καθώς δεν «ανοίγει» για να δώσει ούτε λίγο καν χώρο στα αριστερά και δεξιά, όμως έχει περισσότερο από το δέον κενό πάνω από το κεφάλι, συγκρινόμενο με το απόλυτα σωστό καδράρισμα της Μόνα Λίσα.

Βλέποντάς τα και τα δύο δίπλα-δίπλα, σε σωστή κλίμακα, και έχοντας τοποθετήσει τα μάτια και των δύο στο ίδιο ακριβώς ύψος, φαίνεται καθαρά ότι και στην Μόνα Λίσα και στον Σωτήρα του Κόσμου ο Λεονάρντο ζωγράφισε σε μέγεθος ανθρώπου όμοιο και στα δύο πορτραίτα (το μέγεθος του κεφαλιού είναι όμοιο και στα δύο πορτραίτα, σαν να είναι οι δύο άνθρωποι ο ένας δίπλα στον άλλο. Φυσικά τα ζωγράφισε σε διαφορετικά χρόνια, την Μόνα Λίσα το 1503 και τον Σωτήρα κάποια περίοδο μεταξύ 1490 και 1519 –μάλλον όχι χρονικά κοντά το ένα στο άλλο. Άρα το ίδιο μέγεθος του ανθρώπου δεν είναι μάλλον προμελετημένο ή επί τούτου μεταξύ των δύο πορτραίτων, αλλά πιθανώς προτείνει ότι ο Λεονάρντο, όταν ζωγράφιζε το πορτραίτο ενός ανθρώπου (ή θεού) εργαζόταν στο ίδιο μέγεθος όπως το έβλεπε εκείνος στον καμβά.

Όμως ο καμβάς του Σωτήρα είναι κατά 7,6 εκατοστά στενότερος και με ύψος κατά 11,4 εκατοστά μικρότερο, πράγμα που, εφ’ όσον τα κορμιά είναι ίδιου μεγέθους, κάνει το καδράρισμα του Σωτήρα στενότερο, άρα δίνοντας την εντύπωση κοντύτερου κλόουζ-απ. Και αυτό δίνει την εντύπωση περισσοτέρου κενού πάνω από το κεφάλι από της Μόνα Λίσα. Στην τέχνη της φωτογραφίας του εικοστού αιώνα, το καδράρισμα ενός πορτραίτου θεωρείται σωστό με τις αναλογίες κενού πάνω από το κεφάλι ακριβώς όπως της Μόνα Λίσα, και θα δίναμε περισσότερο κενό (αισθητικά, όπως στον Σωτήρα) για να δώσουμε μια ιδιαίτερη αίσθηση, όπου ο χώρος έχει κάποια σημασία και σχέση με τον εικονιζόμενο. Δεν θα μου έκανε έκλπηξη αν έτσι αισθάνθηκε ο Λεονάρντο.

Η μεγαλοφυία του Λεονάρντο είναι τόσο ιδιαίτερη που επέτρεψε την συνήθη συνωμοσιολογία στην οποία καταφεύγει ο άνθρωπος όταν δεν κατανοεί την απλούστερη πραγματικότητα. Παρακάτω βλέπουμε το Μυστικό Δείπνο το οποίο χρησιμοποίησε ο συγγραφέας Νταν Μπράουν για να πλέξει την μπούρδα του «Κώδικα του Νταβίντσι». Η κεντρική αρχή την οποία πούλησε ο Νταν Μπράουν στους αλαφροΐσκιωτους ήταν ότι στο Μυστικό Δείπνο ο Λεονάρντο δεν ζωγράφισε Δισκοπότηρο. Και στην ταινία ακόμα μας δείχνουν τον Μυστικό Δείπνο για να «αποδείξουν» ότι δεν υπάρχει Δισκοπότηρο, δεν έχουν με τι να πιούν το κρασί, δεν έχει με τι να τους δώσι ο Ιησούς να πιούν το κρασί που «θα μπορούσε να ήταν το αίμα του» αλλά ότι το «Δισκοπότηρο» είναι ο Ιωάννης, ο οποίος δεν είναι ο Ιωάννης αλλά η Μαρία η Μαγδαληνή. 

Στο Μυστικό Δείπνο του Λεονάρντο αγαπητοί μου δεν υπάρχει ένα Δισκοπότηρο.

Υπάρχουν δεκατρία γυάλινα ποτήρια με κρασί.

Άλλωστε, στον Μυστικό Δείπνο δεν θα είχαν Δισκοπότηρο α-λα Θεία Μετάληψη.

Κούπες θα είχαν οι άνθρωποι!

Τις οποίες κούπες ο Λεονάρντο τις έκανε γυάλινα ποτήρια του δέκατου έκτου αιώνα της Κοινής Εποχής, προφανώς για να δείξει ότι οι κούπες είχαν μέσα κρασί για όλους, που δεν θα φαινόταν αν ήταν ξύλινες, και μάλιστα κρασί ροζέ.

Και ο Σπήλμπεργκ, τον εικοστό αιώνα, μας πρότεινε τι κάναμε λάθος επί είκοσι αιώνες... 

Είναι υπέροχο!

Τι μου συμβαίνει;!

Επέλεξε λανθασμένα…

Αυτή είναι η κούπα ενός μαραγκού!

Επέλεξες σοφά.

Οι παραπάνω προτάσεις δεν είναι μετάφραση, αλλά δικές μου σκέψεις τις οποίες έκανα όταν διάβασα την είδηση της πώλησης του έργου για τετρακόσια πενήντα εκατομμύρια δολάρια.