Η πρώτη μου επίσκεψη στην Βενετία, Ιούλιος του 1976, δεκαεφτάμισι χρονών.
Τριάντα εννέα χρόνια αργότερα:
Η πιο πρόσφατη επίσκεψή μου στην Βενετία, πενήνταεξίμισι χρονών, με τον Κώστα, 25 χρονών,
29 Ιουνίου 2015
Τότε πια ζούσα στην Ιταλία ήδη εφτά χρόνια και οδήγησα τις τρεις ώρες από το χωριό να υποδεχτώ τον Κώστα,
ο οποίος πιλοτάρησε αεροπλάνο Μπόινγκ 767 για πρώτη του φορά προς την Ευρώπη από την Νέα Υόρκη.
Το χάρηκε που στην Βενετία τον παρέλαβε το ίδιο Τσεροκή με το οποίο πήγαινε νηπιαγωγείο 14 χρόνια πριν στην Αμερική.
Εδώ, η προσγείωση που έκανε ο Κώστας σαν Πρώτος Αξιωματικός,
καθώς ο Κυβερνήτης βοηθούσε με επικοινωνίες και παρακολούθηση
(Οι Αμερικανοί πιλότοι ανταλλάσσουν καθήκοντα μεταξύ τους κάθε ταξίδι,
δεν παίζουν τα Ευρωπαϊκά λοφία και περικεφαλαίες του αξιώματος).
Ο Κώστας ήτανε FO (First Officer, εφ-όου), κι' εγώ FOD (First Officer's Dad, εφ-όου-ντι).
Από το 1976 ως το 2015 είχα πάει στην Βενετία έξι φορές, τρεις μόνος μου, μια με την μητέρα μου και δύο με τον Κώστα, 2008 και 2015. Είχα μπει τρεις φορές αυγή με καράβι (δύο με κρουαζιερόπλοιο και μια με φέρυ από την Πάτρα), και τρεις με αυτοκίνητο (μια με το μωβ Μίνι-1000 μου από το Λονδίνο και δύο με το κόκκινο Τσεροκή μου από την Μασαχουσέτη). Α! εφτά φορές! σταματήσαμε εκεί για μια μέρα και το 1984 στο ταξίδι του μήνα του μέλιτος με την Κριστίν (ο θειός μου εργαζόταν για την εταιρεία κι' έκανα τις κρουαζιέρες τζάμπα).
Έχω δει την Βενετία από την νορμάλ κατάστασή της το 1976 μέχρι την αηδιαστική κατάσταση του 2015.
Ξαναπήγα να συναντήσω τον Κώστα άλλες τρεις φορές στην Βενετία μετά από την πρώτη του πτήση του 2015, δύο μόνος μου και μια με την Μαργαρίτα, αλλά αποφύγαμε να μπούμε στην πόλη. Κάναμε εκδρομές γύρω από την Βενετία, από το αεροδρόμιο και από το Μέστρε, ανατολικά και δυτικά της λιμνοθάλασσας.
Αν, κατά την εμπειρία μου, η Βενετία από το 1976 ως το 2015 είχε καταντήσει αηδιαστική, όσον αφορά τουρισμό, πήξιμο, ποιότητα των πάντων, τιμές, συμπεριφορά ντόπιων και λοιπά, από το 2015 που σταμάτησα επί τούτου να πηγαίνω, ως σήμερα η κατάσταση έχει ξεσαλώσει.
Η μεγάλη μου λύπη είναι ότι επισκέπτες ποτέ πια δεν θα δουν την Βενετία που είχα δει εγώ.
Τότε, ήταν κάτι το θεαματικό, ρομαντικό και μοναδικό.
Σήμερα μπαίνουν κάπου 3,8 εκατομμύρια τουρίστες τον χρόνο στην Βενετία των 262 χιλιάδων κατοίκων. Δέκα τέσσερεις τουριστες ανά κάτοικο σε μεσο όρο έτους, αλλά φυσικά διπλάσιους ή τριπλάσιους το καλοκαίρι από τον χειμώνα. Φανταστείτε, είναι σαν να έρχονται 140 εκατομμύρια τουρίστες τον χρόνο στην Ελλάδα, ή 50 εκατομμύρια τουρίστες τον χρόνο στην Αθήνα. Σοβαρά.
Για γενικότερη εικόνα, το 2023, η Ιταλία δέχτηκε 85,7 εκατομμύρια τουρίστες και η Ελλάδα 36 εκατομμύρια. Δηλαδή, η Ιταλία δέχτηκε 1,4 (λιγότερους από δύο) τουρίστες ανά κάτοικο, και η Ελλάδα δέχτηκε 3,6 τουρίστες ανά κάτοικο. Ή, η Ιταλία δέχτηκε 285 τουρίστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο ενώ η Ελλάδα δέχτηκε 273 τουρίστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Ομως, η Ελλάδα είναι ορεινή χώρα. Αν υπολογίσουμε το εμβαδόν της Ελλάδας στο οποίο μπορούν να πάνε τουρίστες, τότε μας έρχεται περισσότερο κοντά στο 600-800 τουρίστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Αν υπολογίσουμε μόνο την Αττική και τα τουριστικά νησιά, την Πελοπόννσο και την Κρήτη, ξεπερνάμε τους 1.000 τουριστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.
Αν θέλουν να έρθουν οι τουρίστες από παντού σε ένα μέρος όπως η Βενετία, ή η Αθήνα, θα έρθουν. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούν οι ντόπιοι να κάνουν για να σωθούν. Θα μπορούσαν ισως να οργανώσουν τον τουρισμό στην πόλη τους καλύτερα, να οργανώσουν και το πως παρουσιάζονται οι ίδιοι και τα μαγαζιά τους, κλπ., αλλά η απληστεία και η αδιαφορία, δύο αντικρουόμενες αλλά συνυπάρχουσες τάσεις των ντόπιων, παντού στην Μεσόγειο, χτίζουν το χάος που υπάρχει, λυπηρά αλλά αμετάκλητα.
~~~
Κατά την δική μου εμπειρία, γνώμη και εντύπωση, ο κατά πολύ πιο υπέροχος τρόπος να μπει κανείς στην Βενετία είναι αυγή με καράβι, με την ομίχλη μιας ηλιόλουστης μέρας καθώς ο ήλιος ανατέλλει. Είναι κάτι το παραμυθένιο και φαντασμαγορικό. Η Ιστορία χάνει την γραμμική της έννοια και η δόξα της Ενετικής κυριαρχίας, τέχνης και πολιτισμού αιωρείται εκτός χρόνου γύρω σου, στην φωτεινή πρωινή ομίχλη.
Τα παρακάτω καρέ από βίντεο που πήραμε με τον Κώστα καθώς έμπαινε για πρώτη του φορά με καράβι στην Βενετία την αυγή, Φεβρουάριο του 2008, δεν φέρνουν ούτε κατά προσέγγιση την πραγματική αίσθηση, αλλά τουλάχιστον ίσως να δώσουν μια ιδέα...
Για μένα, αυτή είναι η τέλεια είσοδος στην Βενετία,
πάντα συνοδευόμενη από το ανταζιέτο της 4ης κίνησης της 5ης συμφωνίας του Γκούσταβ Μάλερ.
Την αίσθηση του αριστουργήματος του Λουκίνο Βισκόντι, Θάνατος στην Βενετία (1971) του Τόμας Μαν.
Που πήγαινα και την έβλεπα στο σινεμά στο Λονδίνο, παράσταση αργά, μεσάνυκτα, στην Ράσελ Σκουέαρ.
Βενετία: Τόμας Μαν: Βισκόντι: Μάλερ:
Μια πόλη που πεθαίνει μέσα στην σπαρακτική λαχτάρα του έρωτα προς την απρόσιτη αγνότητα.
Το 1981 είχα οργανώσει, στην επιστροφή από την Αθήνα στο Λονδίνο,
να οδηγώ σιγά το μωβ Μίνι-1000 μου στην γέφυρα από Μέστρε προς Βενετία, αυγή, με την 5η του Μάλερ στο στέρεο.
Φυσικά, το βίντεο που κάναμε με τον Κώστα έχει την 5η του Μάλερ ως μουσική επένδυση.
Εδώ, η πορεία των καραβιών,
13 χιλιόμετρα από την είσοδο στην λιμνοθάλασσα μέχρι το παλιό λιμάνι.
(η παρακάτω διαδρομή είναι σαν Ελληνικό ως Πειραιά)
(Στην μέση της Βενετίας από το San Marco στο λιμάνι, το φιδωτό ανάποδο "S" ειναι το Κανάλε Γκράντε.
Το φημισμένο Λίντο είναι απέναντι νότια, στην Αδριατική
Και βόρεια, το νησάκι Μουράνο, όπου φτιάχνουν τα πολύχρωμα φυσιχτά γυάλινα)
Από τα παραπάνω ότι πάρετε.
Καράβι πλέον γιόκ. Το παλιό λιμάνι το κλείσανε για να μην μπαίνουν πια καράβια.
Ζώντας τα τελευταία 17 χρόνια, όπως και τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής μου στην Ιταλία, και έχοντας διατελέσει δημόσια ψηφισμένος ελεγκτής του Δήμου μας, έχω κάποια μικρή ιδέα του πως να αποδώσω κατά κάποια έννοια την υποκρισία της μεγαλομανίας μιας κοινωνίας που έδωσε στον κόσμο την μαφία και τον φασισμό. Και της ανήμπορης ντροπαλότητας της Ιταλικής έκδοσης του σφάξε με Αγά μου ν' αγιάσω. Του καταναγκασμού να βλέπεις προβλήματα αντί για λύσεις. (Σημ.: Η Μαφία είναι στην Σικελία. Σε άλλες περιοχές ονομάζεται διαφορετικά, με ντόπια προέλευση)
Βέβαια, όπως είπαμε και παλαιότερα, η κάθε περιοχή ("regione", επαρχία;) της Ιταλίας έχει διαφορετικό χαρακτήρα, κουλτούρα, παράδοση... Και ενώ η περιοχή Βένετο συμπεριλαμβάνει και την πόλη της Βενετίας, έχω την εντύπωση ότι υπάρχει κάποια αισθητή διαφορά μεταξύ των κατοίκων της γενικότερης περιοχής και της πόλης της Βενετίας, όσον αφορα συμπεριφορά και κουλτούρα. Άλλωστε, η περιοχή Βένετο, συμπεριλαμβάνει και τις πόλεις Πάδουα, Βιτσένζα και Βερόνα. Ξέρετε την Βερόνα, εκεί που ποτέ δεν έζησαν πραγματικά ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, και το μπαλκόνι που δείχνουν στους τουρίστες οι Βερονέζοι σήμερα για την γνωστή σκηνή της τραγωδίας δεν έχει καμία σχέση ούτε με την φαντασιακή οικογένεια των Μόντεγκιου ούτε εκείνη των Καπουλέτων.
Το Συμβούλιο της Βενετίας αποφάσισε ότι πολλοί τουρίστες έχουνε πλακώσει και πρέπει να τους λιγοστέψουνε. Γι’ αυτό, φέτος νομοθετήσανε ότι κάθε επισκέπτης στην Βενετία πρέπει να κόψει εισιτήριο για να μπει στην πόλη.
Πέντε Ευρώ το άτομο. Σχεδόν η μισή τιμή του πόσο κοστίζει ένας καφές ‘κει πέρα (ενώ εδώ στο χωριό ο καφές είναι ένα Ευρώ). Περιμένανε λέει ότι θα λιγοστέψουνε οι επισκέπτες και θα βγάλουν και κάπου 800.000 Ευρώ από τα εισιτήρια που θα κοπούν. Νομίζανε ότι οι τουρίστες απ' αλλού έχουν την ίδια μιζέρια πού 'χουν οι Ιταλοί, γενικά, και ότι πέντε ψωροευρώ θα τους σταματούσαν από το να μπουν στην πόλη... Αλλά οι επισκέπτες δεν λιγοστέψανε και τα εισιτήρια φέρανε 2,3 εκατομμύρια Ευρώ αντί 800 χιλιάδες. Τώρα προσπαθούνε να αποφασίσουνε τι θα τα κάνουνε τόσα λεφτά και σκέφτονται να κάνουν το εισιτήριο δέκα Ευρώ του χρόνου (ή μπας και λιγιστέψουν επί τέλους οι τουρίστες αλλά μάλλον για να διπλασιαστούν τα απρόσμενα Ευρώπουλα).
- Τα μπιχλιμπίδια σουβενίρ είναι πλέον φτιαγμένα στην Κίνα (στην Κίνα του Μάρκο Πόλο).
- Συνοστισμός και φρακάρισμα από γόνδολες με τουρίστες μπροστά στο σπίτι της οικογένειας Πόλο (του Μάρκο)
(Polo είναι το όνομα της οικογένειας και pollo είναι το κοτόπουλο στα Ιταλικά). - Ιδέα δεν έχουν οι τουρίστες ότι τα άλογα του Σαν Μάρκο είναι τα άλογα από τον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης.
(ούτε ότι ο Βενετσιάνος Μοροζίνι ανατίναξε τον Παρθενώνα και το χαρακτήρισε «τυχερή βολή») - Η ποιότητα του κάθε τι από κάθε άποψη είναι μαζική ευτέλεια.
- Η συμπεριφορά των επαγγελματιών και των ντόπιων ασεβής και απαράδεκτη.
- Και οι τουρίστες θλιβεροί. Ειλικρινά θλιβεροί, σήμερα.
- Για καλό φαγητό βγήκαμε απ' την πόλη το 2015 και πήγαμε απέναντι στο Μέστρε.
Αν θέλετε συκώτι βενετσιάνικο, ελάτε να σας το μαγειρέψω εγώ. Μη τρέχετε άδικα στη Βενετία.
(η Μαργαρίτα το εγκρίνει)
Και το 2008, βάζοντας τον Κώστα για πρώτη του φορά σε γόνδολα, από το Ριάλτο πάνω στο Κανάλε Γκράντε, ρώτησα τον γονδολιέρη:
- Πόσο κοστίζει από εδώ, ακολουθώντας το Κανάλε Γκράντε μέχρι την Πλατεία του Αγίου Μάρκου;
- 100 Ευρώ.
- Κι αν πάμε κατευθείαν από μέσα από την πόλη που είναι το 1/3 της διαδρομής;
- 100 Ευρώ.
- Κι’ αν κάνουμε μόνο το τετράγωνο 10 λεπτά και γυρίσουμε εδώ;
- 100 Ευρώ.
Τα πληρώσαμε.
"Feed the birds, tuppence a bag
Tuppence, tuppence, tuppence a bag
Feed the birds", that's what she cries
While overhead, her birds fill the skies"
Mary Poppins (1964)
Σ' ένα ριστοράντε πρώτου ορόφου στην πλατεία Σαν Μάρκο, Φεβρουάριος 2008.
Δυό μήνες αργότερα, το κόκκινο Τσεροκή θα με έφερνε από την Στοκχόλμη στην Μαργαρίτα,
276 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πλατείας Σαν Μάρκο.
2008, και κάτω: 2015
...εν τω μεταξύ, πίσω στο 1979:
2008:
Ο Οθέλλος είναι το ένα από τα δύο έργα του Shakespeare που λαμβάνουν χώρα στην Βενετία, γραμμένο γύρω στο 1603.
Το άλλο είναι το Ο Έμπορος της Βενετίας, γραμμένο το 1596-1597, η ταινία είναι του 2004.
Θα αγοράσω μαζί σου, θα πουλήσω μαζί σου, θα μιλήσω μαζί σου, θα περπατήσω μαζί σου και έτσι θα ακολουθήσω,
αλλά δεν θα φάω μαζί σου, δεν θα πiώ μαζί σου, ούτε θα προσευχηθώ μαζί σου.
Σάυλοκ (Αλ Πατσίνο)
William Shakespeare, Ο Έμπορος της Βενετίας
Πράξη 1η, Σκηνή 3η
