Ταξίδια

"Αποκαλείτε με Ισμαήλ"
Από τις πιο γνωστές πρώτες λέξεις έργου της λογοτεχνίας στην Αγγλική γλώσσα.
Οι πρώτες λέξεις του έργου του Χέρμαν Μέλβιλ, "Μόμπυ-Ντικ, ή, Η Φάλαινα" (1851).

"Ισμαήλ" είναι το όνομα του αφηγητή της ιστορίας του καπετάνιου Έηχαμπ και της τεράστιας λευκής φάλαινας την οποία κυνήγησε σαν σκοπό της ζωής του και η οποία του κόστισε την ζωή, όπως και την ζωή όλων των ψυχών που ταξίδεψαν με το φαλαινοθηρικό καράβι "Πήκουαντ" --όλων εκτός ενός, του Ισμαήλ, ο οποίος στις τελευταίες λέξεις του έργου γράφει "Κρατημένος από αυτό το φέρετρο, για σχεδόν μιά ολόκληρη μέρα και νύχτα, επέπλευσα στην επιφάνεια, απαλή και σαν μοιρολόι. Οι καρχαρίες δεν μου έκαναν κακό, πέρασαν κοντά μου σαν να είχαν λουκέτο στο στόμα τους. Την δεύτερη μέρα, ένα πανί πλησίασε, πλησίασε και με περισύλλεξε επί τέλους. Ήταν το περιπλανώμενο 'Ραχήλ' που στο ψάξιμό της για τα χαμένα της παιδιά, βρήκε ένα άλλο ορφανό."

"Ισμαήλ" είναι και το όνομα του αγοριού που έφερε στον κόσμο η σκλάβα της Σάρας για τον Αβραάμ όταν η Σάρα δεν μπορούσε να κάνει παιδιά. Όταν στα γηρατειά η Σάρα έδωσε επί τέλους γιό στον Αβραάμ, τον Ισαάκ, ο Αβραάμ αναγνώρισε εκείνο πρώτο. Οι Ισραηλίτες κατάγονται από τον Ισαάκ, και οι Άραβες από τον Ισμάήλ.

Στο έργο Μόμπυ-Ντικ, ο Ισμαήλ δεν είναι ο ήρωας του Μέλβιλ --είναι μόνο ο αφηγητής. Ήρωας δεν είναι ούτε ο τραγικός Έηχαμπ, ούτε η εκδικητική λευκή φάλαινα. Δεν υπάρχουν ήρωες. Μόνο εκείνοι που επιζούν, υπάρχουν. Για να διηγηθούν τι έγινε.

"Και μόνο εγώ γλύτωσα, μόνο για να σου εξιστορήσω" (Ιώβ)

Αυτό που ίσως δεν είναι γνωστό, είναι πως το έργο Μόμπυ-Ντικ είναι εμπνευσμένο από την αληθινή ιστορία του φαλαινοθηρικού "Έσεξ", το οποίο, το 1820 βυθίστηκε στον Ειρηνικό, μεταξύ των Γκαλάπαγκος και της Ταϊτής, όταν μία ασυνήθιστα μεγάλη φάλαινα του επιτέθηκε, δύο απανωτές φορές, και το έστειλε στον βυθό μπροστά στα μάτια των πληρωμάτων που βρισκόντουσαν στις βάρκες για το κυνήγι. Τα πληρώματα πέρασαν τρεις μήνες στις βάρκες. Έβαλαν από απροσεξία φωτιά σε ένα από τα νησιά Γκαλάπαγκος εξαφανίζοντας με την πυρκαγιά ένα σπάνιο είδος θαλάσσιας χελώνας που ζούσε μόνο εκεί, και στο τέλος μόνο δύο βάρκες βρέθηκαν από διαφορετικά καράβια σε διαφορετικά μέρη του Ειρηνικού. Και στις δύο βάρκες εκείνοι που είχαν επιζήσει, είχαν φάει τους νεκρούς συντρόφους τους. Σε μία από τις βάρκες είχαν προς το τέλος ρήξει και κλήρο ποιον να σκοτώσουνε, και κλήρο για το ποιός θα τον σκοτώσει, για να τον φάνε. Από την ιστορία του Έσεξ βγήκε και το παιδικό τραγουδάκι "Ήταν ένα μικρό καράβι". Το λογοτεχνικό αριστούργημα Μόμπυ-Ντικ και το παιδικό τραγουδάκι για το μικρό καράβι είναι έτσι για πάντα συνδεδεμένα.

Το μικρό νησάκι Ναντάκετ, κάτω και νοτιοανατολικά από το ακρωτήριο Κοντ της Μασαχουσέτης, έχει μεγάλη ιστορία και παράδοση στο κυνήγι της φάλαινας τον δέκατο όγδοο και τον δέκατο ένατο αιώνα. Από το Ναντάκετ έφυγε το Έσεξ to 1819, από το Ναντάκετ έφυγε και το Πήκουαντ στο έργο του Μέλβιλ. Στα δυτικά του Ναντάκετ βρίσκεται το νησί Μάρθα'ς Βίνηαρντ (όπου ο Σπήλμπεργκ γύρισε τα Σαγώνια του Καρχαρία) και πιο δυτικά, στην ηπειρωτική Μασαχουσέτη, το γνωστό λιμάνι του Νιου Μπέντφορντ. Απέναντι από το Νιου Μπέντφορντ, στην άλλη άκρη του λιμανιού, η μικρή κωμόπολη των καπεταναίων, η Φέαρχέηβεν, όπου μάλιστα πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Μαρκ Τουαίην. Μια κοινότητα πανέμορφη, με σπίτια κουκλίστικα και δημόσια κτήρια επιβλητικά. "Φέαρχέηβεν" σημαίνει "όμορφο/ήρεμο λιμάνι/καταφύγιο". Εκεί, σε μιά παραλία της Φέαρχέηβεν, 25 μέτρα από τον Ατλαντικό, ήταν το τελευταίο σπίτι που αγόρασα και που έμεινα στην Μασαχουσέτη, απέναντι, στην άλλη άκρη του κόλπου, από το ωκεανογραφικό ινστιτούτο Γουντ'ς Χολ, από όπου έφυγε ο Ρόμπερτ Μπάλαρντ για να βρει τον Τιτανικό.

Ο Ισμαήλ του Μέλβιλ πήγε στο Νιου Μπέντφορντ ψάχνοντας φαλαινοθηρικό να μπαρκάρει. Και απέναντι, στην Φέαρχέηβεν κατέληξα κι εγώ με την δική μου λευκή φάλαινα --που δεν ξέρω ακόμα αν την κυνηγούσα εγώ, ή με κυνηγούσε εκείνη, ίσως λίγο κι από τα δύο. Η λευκή φάλαινα του να έχεις γεννηθεί στην Ελλάδα και να προσπαθείς από παιδί να ξεφύγεις... Ο Έηχαμπ δεν μπόρεσε να ξεφύγει από την λευκή του φάλαινα και να λυτρωθεί. Συνήθως είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγει κανείς. 

Είμαι ευγνώμων προς την ζωή, την τόσο εφευρετική συγγραφέα της ιστορίας του καθενός μας, που η λευκή μου φάλαινα δεν με πήρε μαζί της στην άβυσσο όπως τον Έηχαμπ. Είμαι ευγνώμων που δεν κοντοστάθηκα και δεν το σκέφτηκα ποτέ να βρω δικαιολογία για διάλλειμα, κρατώντας πάντα το τιμόνι και κοιτώντας την πυξίδα να αισθάνομαι τον αέρα στο πρόσωπο και στα πανιά. Σαν τον Ισμαήλ, επέζησα να διηγούμαι την ιστορία του ταξιδιού από αυτό το μπλογκ.

Καρέ από μία ταινία δυόμιση ωρών που γυρίσαμε με τον Κώστα για την ζωή μας το 2006

Η θέα της ανατολής από την βεράντα

Το Νιου Μπέντφορντ (και ο Κώστας) από την μεριά της Φέαρχέηβεν