Μάθηση

 

Άρχισα να μαθαίνω πραγματικά και ουσιαστικά, και με ενδιαφέρον, δεκαεφτάμισι χρονών όταν έφυγα από την Ελλάδα για το Λονδίνο. Και δεν εννοώ μόνο τις τρομακτικές διαφορές που βρήκα μεταξύ του Ελληνικού Γυμνασίου (δεν είχαμε «Λύκειο» τότε, αλλά έξι χρόνια Γυμνάσιο) και του Αγγλικού Πανεπιστημίου. Εννοώ την πηγή από όπου έμαθα σε ακαδημαϊκό επίπεδο πολύ περισσότερα από οπουδήποτε αλλού, στις 8 η ώρα το βράδυ, 23 φορές τον χρόνο. Εννοώ, την σειρά επιστημονικών, ιστορικών και ακαδημαϊκών ντοκιμαντέρ του BBC2,  Horizon.

Το BBC2 ήταν η σοβαρότερη πλευρά του Βρετανικού BBC, όπου το BBC1 ήταν το πιο δημοφιλές κανάλι και το BBC2 ήταν εκεί που πήγαινες να μάθεις δυό πράματα εκτός πανεπιστημίου... Τότε, μόνο τρία κανάλια είχαμε: BBC1, BBC2 και ITV (Independent Television). Το BBC, κρατικό του Δημόσιου Τομέα, δεν είχε διαφημίσεις.

Η σειρά Horizon ξεκίνησε το 1964. Το πρώτο ντοκιμαντέρ μεταδόθηκε στις 2 Μαΐου 1964 και πραγματευόταν το έργο του Buckminster Fuller (1895-1983), που ήταν Αμερικανός αρχιτέκτονας, θεωρητικός συστημάτων, συγγραφέας, σχεδιαστής, εφευρέτης, φιλόσοφος και μελλοντολόγος.

Από τότε γυρίστηκαν και μεταδόθηκαν 1.262 ντοκιμαντέρ, από σωματιδιακή φυσική και κβαντική μηχανική, μέχρι αρχαιολογία και από ιατρική μέχρι φιλοσοφία, ιστορία και τέχνη. Τα 139 από αυτά μεταδόθηκαν τα χρόνια που ζούσα εκεί, κάπου 23 κάθε χρόνο. Το τελευταίο ντοκιμαντέρ που παρήγαγε η ομάδα του Horizon μεταδόθηκε 14 Ιουλίου του 2022 και εξέταζε και εξηγούσε το καινούργιο τηλεσκόπιο James Webb. Το 2021 και 2022 γυρίστηκαν μόνο τρία ντοκιμαντέρ τον κάθε χρόνο. Δεν έγινε παραγωγή καινούργιων ντοκιμαντέρ Horizon από τον Ιούλιο του 2022.

Η σειρά Horizon του BBC2 ενέπνευσε την αντίστοιχη σειρά ντοκιμαντέρ Nova στα Ενωμένα Κράτη της Αμερικής, παραγωγή του σταθμού WGBH της Public Broadcasting Corporation (PBS) στην Βοστόνη στο Κράτος της Μασαχουσέτης. Η σειρά Nova ξεκίνησε να παράγεται το 1974 και το πρώτο ντοκιμαντέρ μεταδώθηκε στις 3 Μαρτίου 1974. Η Nova εχει εξαπλωθεί για αναμετάδοση σε σχεδόν 100 χώρες του κόσμου. Μέχρι τις 3 Απριλίου 2024 παρήγαγε 973 ντοκιμαντέρ, και η παραγωγή Nova συνεχίζεται.

Ποιος είναι ο λόγος για τον οποίον το BBC σταμάτησε να παράγει την σειρά Horizon μετά από 58 χρόνια; Σταμάτησε επειδή, τελικά, προς το 2022 δεν υπήρχε πλέον ακροατήριο που να ενδιαφερόταν για μάθηση, σε τέτοιο υψηλό επίπεδο. Ακόμα και ένα κρατικό κανάλι της φήμης, σοβαρότητας και αξίας του BBC, που δεν χρειαζόταν κέρδη ή πληρωμένες διαφημίσεις και το χρηματοδοτούσε η κυβέρνηση από κονδύλια εγκεκριμένα από το Κοινοβούλιο για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, μόρφωσης και επικοινωνίας των πολιτών, αναγκάστηκε να δεχτεί την πραγματικότητα του ότι σχεδόν κανείς πια δεν έδειχνε ενδιαφέρον.

Και δεν έγινε αυτό, δεν το συνειδητοποίησαν αυτό από την μια μέρα στην άλλη. Η δομή των ντοκιμαντέρ Horizon είχε αρχίσει να «απλοποιείται» και η ύλη να υποβαθμίζεται ως προς την μέθοδο παρουσίασης, για ακροατήρια πιο απλοϊκής σκέψης και πιο στοιχειώδους μόρφωσης και ενδιαφέροντος ήδη από τα μέσα της δεκαετίας των 1990. Πήρε κάπου 25 χρόνια προσπάθειας και αλλαγών πριν το Horizon παραδώσει τα όπλα στο σκοτάδι που καλύπτει πλέον την Γη και τους λαούς.

Καλή σου νύχτα, γνώση.

Ανάπαυση εν ειρήνη, BBC2 Horizon
2 Μαΐου 1964 - 14 Ιουλίου 2022

~~~

Η πρώτη μου έγχρωμη τηλεόραση, στο Λονδίνο, Σεπτέμβριος 1976.
Δεν χρειαζόταν να την αγοράσει κανείς. Νοικιαζόντουσαν από μαγαζιά όπως η Visionhire.
Αυτήν την νοίκιασα ως το 1980 και μετά νοίκιασα ένα καλύτερο μοντέλο μέχρι το 1983.

Εκτός από το μηνιαίο φτηνό κόστος της ενοικίασης, οι Βρετανοί πληρώνανε και μηνιαία Άδεια Τηλεόρασης στην Κυβέρνηση.
Το κόστος δεν έμπαινε σε λογαριασμούς όπως κάνανε στην Ελλάδα: Μόνο αν είχες τηλεόραση έπρεπε να βγάζεις άδεια.
Μέρος της χρηματοδότησης του BBC.

Παίζανε και σκετς πληροφοριακά για να θυμίζουν στον κόσμο να πληρώνει την Άδεια. Σε ένα σκετς, ένα φορτηγάκι σαν αυτά που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί για να βρίσκουν τους ασυρμάτους της Γαλλικής αντίστασης στον πόλεμο, με ειδική στρογγυλή περιστρεφόμενη κεραία από πάνω, σταματάει μπροστά σε ένα σπίτι εργατικής τάξης στο Λονδίνο και ένας Άγγλος Δημόσιος Υπάλληλος με κουστούμι και γραβάτα βγαίνει από το φορτηγάκι και χτυπάει την πόρτα. Ανοίγει μια κυρία. Καλησπέρα σας κυρία μου, λέει ο Δημόσιος Υπάλληλος, θα μπορούσα ίσως να δω την Άδεια Τηλεόρασής σας; Ο σύζυγός μου ασχολείται με αυτά, απαντάει η κυρία αλλά λείπει τώρα. Θα πρέπει να έχει επιστρέψει κατά τις εφτάμιση γιατί στις οκτώ πάντα βλέπει την αστυνομική σειρά Κολόμπο. Σας ευχαριστώ πολύ κυρία μου, θα επιστρέψω στις εφτά και σαράντα πέντε. Στις εφτά και σαράντα πέντε γυρνάει ο Δημόσιος Υπάλληλος και χτυπάει πάλι το κουδούνι. Ο κύριος ανοίγει την πόρτα. Καλησπέρα σας κύριέ μου, λέει ο Δημόσιος Υπάλληλος, θα μπορούσα ίσως να δω την Άδεια Τηλεόρασής σας; Ο κύριος με άψογο Αγγλικό φλέγμα απαντά με την ερώτηση: Έχουμε τηλεόραση; Ο υπάλληλος τον πληροφορεί: Βεβαίως και έχετε. Μάλιστα, σε δέκα λεπτά πρόκειται να παρακολουθήσετε Κολόμπο. Ο κύριος κοιτάει πάνω από τον ώμο του υπαλλήλου στο βάθος, την κεραία πάνω από το φορτηγάκι και, θορυβημένος λέει: Πολύ εξελιγμένο φορτηγάκι έχετε, βλέπω!

~~~

Αχ, ο παλιός, καλός καιρός...
Όπως είμσαταν κάποτε...
Τον Μάιο του 1979 είχαμε γυρίσει ένα ντοκυμαντέρ στην Αγγλία και στην Σουηδία, στην Στοκχόλμη, για μια καινούργια εφεύρεση που ηταν ψηφιακή εφαρμογή προγραμματισμού για κινούμενα σχέδια σε υπολογιστή. Εγώ είxα τον ρόλο που στην Βρετανία λεγόταν Lighting Cameraman και στην Αμερική το λένε Director of Photography, δηλαδή έκανα τον φωτισμό και την κινηματογραφική φωτογραφία. Ο οπερατέρ μου, "Cameraman", ή "Camera Operator", ήταν ο Άγγλος Νικ, παραγωγός ήταν ο Πορτογάλος Χιούγκο και ο εφευρέτης ο Άγγλος Άλαν που έμοιαζε σαν τον Χριστό αν ο Χριστός είχε πάει στο Γούντστοκ.

Συνέντευξη υπέυθυνου του τμήματος υπολογιστών σε ένα κέντρο ερευνών στην Οξφόρδη.
Συνδυασμός φως από το παράθυρο, ηλεκτρικός προβολέας στούντιο και αντανακλαστής.
Το φως του ήλιου έχει διαφορετική χρωματική θερμοκρασία Κέλβιν (ποσοστά χρωμάτων στο ουράνιο τόξο)
σε σύγκριση με ηλεκτρικό φως, άρα ο προβολέας χρειάζεται φίλτρο χρωματιστής ζελατίνης
για να ταιριάζουν οι διαφορετικές πηγές φωτός.

ο Χιούγκο με το clapperboard.
Αυτό είναι όταν πρέπει να φωτίσεις μια σκηνή με ανανακλαστική χρυσή ταπετσαρία στον τοίχο...
Αυτή είναι γενικής γωνίας φωτογραφία να φαίνεται ο Χιούγκο.
Το κάδρο της λήψης ήταν πιο στενό να μη φαίνεται η αντανάκλαση στον τοίχο πάνω αριστερά.

Ο Άλαν στο εργαστήριό του στην Στοκχόλμη, Σουηδική Τηλεόραση Κανάλι 2,
που μας έδωσαν τα σύνεργα να γυρίσουμε.
Στη λίστα των εργαλίων, φωτισμού και μηχανής, η Σουηδική Τηλεόραση συμπεριέλαβε και δύο δωδεκάδες μπύρες.
Ο Άλαν συμπλήρωσε με λίγο χασίς για στριφτά τσιγάρα...
Πως αλλιώς να γράψει κανείς προγράμματα κινουμένων σχεδίων τότε που δεν ήξερε κανείς τι σημαίνει ψηφιακό.
Εγώ, μια ζωή Marlboro κόκκινα... τα στριφτά δεν τα πήγα ποτέ.

Η μεγάλη μου αγάπη (και εγώ), στην Σουηδία: Arriflex 16 BL.
Και τα ντοκιμαντέρ του BBC με αυτήν την υπέροχη μηχανή τα γυρίζανε ως επί το πλείστον.
Χαρά εγώ...

~~~