Διαλογισμοί

 

Κανείς άνθρωπος δεν είναι νησί ξεχωριστό, από μόνος του. Κάθε άνθρωπος είναι ένα κομμάτι της Ηπείρου, ένα μέρος του συνόλου. Αν μια μέλισσα χαθεί μακριά στη θάλασσα, η Ευρώπη θα έχει λιγοστέψει, το ίδιο όπως θα είχε μειωθεί η άκρη ενός γκρεμού, ή όπως θα είχε υποφέρει η συνοχή των φίλων σου ή των δικών σου. Οποιουδήποτε ανθρώπου ο θάνατος με λιγοστεύει, γιατί είμαι μέρος της ανθρωπότητας. Και γι’ αυτό μην στείλεις ποτέ να μάθεις για ποιον χτυπά η καμπάνα. Χτυπά για σένα.

Αυτό, που το μετέφρασα στα Ελληνικά όσο καλύτερα μπορούσα, γράφτηκε το 1624 από τον μεταφυσικό ποιητή John Donne, μέρος της συλλογής «Αφιερώσεις για έκτακτες περιστάσεις», και είναι ο Διαλογισμός XVII. Εδώ παρακάτω, όπως γράφτηκε στα Αγγλικά του 17ου αιώνα:

No man is an Island, intire of it selfe; every man is a piece of the Continent, a part of the maine; if a Clod bee washed away by the Sea, Europe is the lesse, as well as if a Promontorie were, as well as if a Mannor of thy friends or of thine owne were; any mans death diminishes me, because I am involved in Mankinde; And therefore never send to know for whom the bell tolls; It tolls for thee.

Από αυτόν τον Διαλογισμό, το for whom the bell tolls, το για ποιον χτυπά η καμπάνα, το χρησιμοποίησε ο Έρνεστ Χέμινγουαίη για τον τίτλο της νουβέλας του, Για Ποιον Χτυπά η Καμπάνα, δημοσιευμένη 21 Οκτωβρίου 1940.

Το βιβλίο του Χέμινγουαίη εξιστορεί τέσσερεις μέρες και τρεις νύχτες της ζωής ενός νέου Αμερικανού, που όπως τόσοι άλλοι είχε πάει στην Ισπανία να πολεμήσει εναντίων των στρατευμάτων του Φράνκο, το 1937, καθώς ο Φράνκο διεκδικούσε την εξουσία. Και ο ίδιος ο Χέμινγουαίη είχε πάει στην Ισπανία σαν ανταποκριτής και είχε πολεμήσει μαζί με τους Ισπανούς ενάντια στον Φράνκο.

Ο Διαλογισμός XVII του John Donne, και το ότι για όποιον και να χτυπάει η καμπάνα, όποιου τον θάνατο και να αναγγέλλει, χτυπάει και για τον καθένα μας, που εξηγεί ότι όλοι μας είμαστε Ένα, όλοι είμαστε συνδεδεμένοι μεταξύ μας στην ανθρωπότητα, την μία ανθρωπότητα, και όταν φεύγει έστω και ένας μειώνεται η ανθρωπότητα, είναι και η δική μου αντίληψη του κόσμου. Ένας Διαλογισμός κοντά στην καρδιά μου.

Είμαι εναντίων του να διαλέγει κανείς ένα κάτι που να του «αρέσει περισσότερο από όλα τα άλλα», γιατί δεν θεωρώ ότι ισχύει το να απορρίπτουμε χιλιάδες για να ανακηρύξουμε ένα ανώτερο τους. Και καθώς μεγάλωνε ο ανιψιός μας ο Ρικάρντο και με ρώταγε πάντα ποιο είναι το αγαπημένα μου τραγούδι, ή συγκρότημα, η κιθαρίστας ή το ένα ή το άλλο, πάντα του απαντούσα με πολλές επιλογές, εξηγόντας του ότι δεν ήξερα πως να διαλέξω μόνο ένα κάτι.

Όμως, τελικά, βρήκα τρόπο να πλοηγήσω το αδύνατο της ερώτησης με το να την διατυπώσω διαφορετικά: Αν βρισκόμουνα σε ένα ερημονήσι και μου επιτρεπόταν να είχα μόνο ένα τραγούδι να ακούσω, ή ένα ζωγραφικό πίνακα να βλέπω, ή οτιδήποτε ένα, η κάτι άλλο, πιο θα ήτανε;

Αν μπορούσα να έχω μόνο έναν συγγραφέα να διαβάζω θα ήταν ο Χέμινγουαίη για την λιτή του, βαθιά, δυνατή γραφή.
Αν μπορούσα μόνο ένα βιβλίο να έχω, θα ήταν Ο Γέρος και η Θάλασσα, 1952 (Πούλιτσερ 1953, Νομπέλ 1954).

Ο Έρνεστ Χέμινγουαίη, 1899-1961, ζούσε μεταξύ Κούβας, Key West, Idaho... εζησε και στο Παρίσι την δεκαετία των 1920 οταν ζούσε εκεί και η Γκέρτρουντ Στάιν.

Δημοσίευσε επτά βιβλία:

The Torrents of Spring, 1926,
The Sun Also Rises, 1926,
A Farewell to Arms, 1929,
To Have and Have Not, 1937,
For Whom the Bell Tolls, 1940,
Across the River and into the Trees, 1950,
The Old Man and the Sea, 1952,


Και άλλα δύο δημοσιεύτηκαν μετά θάνατο:
Islands in the Stream, 1970,
The Garden of Eden, 1986.

Οι επάνω φωτογραφίες, Γκαρυ Κούπερ και Ίνγκριντ Μπέργκμαν στην ταινία For Whom The Bell Tolls (1943).
Εδώ από κάτω, ο Σπένσερ Τρέισι στο The Old Man and the Sea (1958) (το δώρο του Χόλυγουντ, 50 μέρες πριν γεννηθώ).

Πρωτοδιάβασα τον Γέρο και την Θάλασσα όταν ήμουν κάπου οκτώ χρονών, απο την βιβλιοθήκη που είχαν φτιάξει οι γονείς μου με οικονομίες νέοι όταν περπατούσαν αντί να πάρουν λεωφορείο. Και από τότε είχα σκεφτεί ότι ο γέρος πάλεψε με την θάλασσα, πάλεψε με το ψάρι, με τον μεγαλοπρεπή και δυνατό ξιφία μέρες και νύχτες και το νίκησε το ψάρι, μεγαλύτερο από την βάρκα του. Μέχρι που το έφερε πίσω στο χωριό του κοντά στην Χαβάνα το είχαν φάει όλο οι καρχαρίες. Δεν είχε μείνει παρά η ραχοκοκαλιά. Αλλά ήξερα από μικρός ότι δεν γύρισε με άδεια χέρια. Γύρισε με την γνώση του από που και πως ξεκίνησε, και τι κατάφερε. Αυτό, κανείς δεν μπορεί να του το πάρει. Ούτε ο Θάνατος, όταν χτυπήσει η καμπάνα.

Το τέλος του βιβλίου:

Εκείνο το απόγευμα πήγαν τουρίστες στο μπαλκόνι του καφενείου πάνω από την παραλία και κοιτάζοντας κάτω στο νερό, ανάμεσα στα άδεια κουτιά μπύρας και τα ψοφια μπαρακούντα, μια γυναίκα είδε μια μεγάλη μακριά λευκή ραχοκοκαλιά με μια τεράστια ουρά στο τέλος που σηκωνόταν και αιωρούνταν με την παλίρροια ενώ ο ανατολικός άνεμος είχε σηκώσει θάλασσα έξω από την είσοδο του λιμανιού.

"Τι είναι αυτό?" ρώτησε έναν σερβιτόρο και έδειξε τη μακριά ραχοκοκαλιά του μεγάλου ψαριού που τώρα ήταν απλώς σκουπίδια που περίμεναν να φύγουν με την παλίρροια.

«Τίμπουρον», είπε ο σερβιτόρος. «Καρχαρίας.» Ήθελε να εξηγήσει τι είχε συμβεί.

«Δεν ήξερα ότι οι καρχαρίες είχαν τόσο όμορφες ουρές».

«Ούτε εγώ», είπε ο σύντροφός της.

Πάνω στο δρόμο, στην παράγκα του, ο γέρος κοιμόταν πάλι. Κοιμόταν ακόμα μπρούμυτα και το αγόρι καθόταν δίπλα του και τον παρακολουθούσε. Ο γέρος ονειρευόταν τα λιοντάρια.

ΤΕΛΟΣ

~~~

Είναι υπέροχη και παράξενη στιγμή όταν ένας συγγραφέας δακτυλογραφεί την λέξη
Τέλος
και σταματά να γράφει.

Ο Χέμινγουαίη ψάρευε συχνά για σπορ.

Ο Χέμινγουαίη στην Ισπανία, 1937.

Στο σπίτι του Χέμινγουαίη στο Key West, Δεκέμβριος 2022

Στο Μπαλκόνι του σπιτιού.

Το καθιστικό και η γραφομηχανή του Χέμινγουαίη.

~~~