Δευτέρα 29 Απριλίου 2013

Ταξίδια






Κάθε φωτεινό σημείο που βλέπετε σε αυτή την φωτογραφία βαθύ πεδίου του Χαμπλ είναι ένας Γαλαξίας.
Κάθε Γαλαξίας έχει περίπου 200.000.000 άστρα.




Η φαντασία μας, όσον αφορά τα ταξίδια, δεν μπορεί να φτάσει σε μέρη πιο εξωτικά από τους προορισμούς όπου θα μας πήγαινε ένα ταξίδι στα αστέρια.

Ποιούς πραγματικούς λόγους θα μπορούσαμε να φανταστούμε για να κάνουμε ένα τέτοιο ταξίδι, εκτός του οφθαλμοφανούς, της δίψας μας για εξερεύνηση και την περιέργεια; Ένας και μόνο: Επιβίωση του είδους μας. Είτε λόγω υπερπληθυσμού στην Γη, είτε λόγω του ότι η Γη μια μέρα δεν θα είναι πλέον κατοικήσιμη. Εκτός του ότι μπορεί να την καταστρέψουμε οι ίδιοι, μπορεί να την χτυπήσει ένας μεγάλος μετεωρίτης, όπως πριν 65.000.000 χρόνια, ή, να σταματήσει η Γη να μπορεί να συντηρεί το ανθρώπινο είδος λόγω αλλαγής σύστασης της ατμόσφαιρας, ή/και αλλαγής θερμοκρασίας. Ούτως ή άλλως, ξέρουμε ότι όταν ο ήλιος εξαντλήσει τα καύσιμά του και αρχίσει να σβήνει, θα γίνει πρώτα ένα Κόκκινος Γίγας και θα καταπιεί την Γη --μια που η τροχιά της θα βρεθεί μέσα στην σφαίρα του ήλιου που θα μεγαλώνει καθώς θα σβήνει. Αυτό βέβαια δεν πρόκειται να συμβεί για άλλα περίπου πέντε δισεκατομμύρια χρόνια. Έχουμε καιρό.

Πόσο εφικτό είναι όμως ένα ταξίδι στα άστρα? Κατ' αρχάς ο όρος δεν είναι ακριβής. Το να ταξιδέψουμε στα άστρα θα ήταν άνευ νοήματος μια που τα άστρα είναι ήλιοι και μάλλον δεν θα ενδιαφερόταν κανείς να ...προσεδαφιστεί, άρα γιατί να πάει.

Μάλλον εννοούμε "ταξίδι σε πλανήτες γύρω από άλλα άστρα". Για να ακριβολογούμε, δηλαδή.

Στην άμεση "γειτονιά" μας, πολύ κοντά στο ηλιακό μας σύστημα, έχουν ήδη ανακαλυφθεί πάνω από 786 πλανήτες. Ο Γαλαξίας μας έχει κάπου 200.000.000.000 αστέρια. Υπάρχουν κάπου 300.000.000.000 Γαλαξίες στο γνωστό σύμπαν.

Το πρόβλημα δεν είναι να βρούμε που να πάμε, μια που υπάρχουν περισσότεροι πλανήτες από κόκκους άμμου σε μια παραλία. Το πρόβλημα είναι πως να φτάσουμε εκεί. Και τι θα βρούμε, πως θα επιζήσουμε, αφού φτάσουμε εκεί.

Η άμεση "γειτονιά" μας έχει διάμετρο κάπου 50 έτη φωτός.
Το γρηγορότερο σκάφος που έφτιαξε ποτέ ο άνθρωπος είναι το σκάφος Ήλιος2 το οποίο ταξιδεύει με ταχύτητα 241.400 χιλιόμετρα την ώρα.
Με μια τέτοια ταχύτητα, το διαστημόπλοιο με ανθρώπους θα έφτανε στον πρόσφατα ανακαλυφθέντα πλανήτη ενός κοντινού μας άστρου, σε απόσταση 11,9 ετών φωτός, σε περίπου 4.474 χρόνια.

Αν δηλαδή στέλναμε αύριο, στο έτος 2013, μια αποστολή εκεί, και όταν φτάσουνε μας στείλουνε σήμα ότι φτάσανε (το σήμα τους θα ταξιδέψει με την ταχύτητα του φωτός), θα λάβουμε νέα της αποστολής το έτος 6499. Το μήνυμα δεν θα μας το έστελναν οι αστροναύτες που στείλαμε αλλά οι απόγονοί τους, μετά από 180 γενεές οι οποίες θα έχουν γεννηθεί στο διαστημόπλοιο καθ' οδόν.

Όπως αντιλαμβάνεστε, τέτοιου είδους ταξίδι δεν έχει σταγόνα ρεαλισμού. Ταξίδια πέρα από το ηλιακό μας σύστημα δεν είναι εφικτά, εκτός αν το διαστημόπλοιο ταξιδεύει με την ταχύτητα του φωτός.

Βάση των νόμων της φυσικής δεν είναι δυνατό για κάτι το οποίο έχει μάζα να ταξιδεύει στην ταχύτητα του φωτός, μπορεί όμως να φτάσει κάπου 98% της ταχύτητας του φωτός.

Πρώτα θα έπρεπε λοιπόν να έχουμε χτίσει τεχνολογία που να επιτρέπει ταχύτητα 98% της ταχύτητας του φωτός.

Τότε, το διαστημόπλοιο που θα χτίσουμε, θα φτάσει σε εκείνον τον συγκεκριμένο πλανήτη σε 13 περίπου χρόνια. Συν 11,9 χρόνια να επιστρέψει το σήμα που θα μας στείλουν, θα έχουμε νέα τους το έτος 2038 (αν είχαμε την τεχνολογία σήμερα και έφευγαν οι αστροναύτες αύριο, πρωί-πρωί [ώρα Φλώριδας]).

Το έξτρα μπόνους θα είναι ότι μια και ο χρόνος τρέχει πιο σιγά όσο πλησιάζουμε την ταχύτητα του φωτός, ενώ στην Γη θα έχουν περάσει 13 χρόνια, στο διαστημόπλοιο θα έχουν περάσει μόνο μερικοί μήνες. Θα πρέπει όμως αφού φτάσουν και στείλουν το μήνυμα να περιμένουν εκείνοι 24 χρόνια για να λάβουν την απάντησή μας: "μήνυμα ελήφθει-συγχαρητήρια για κατόρθωμα".

Και μιλάμε για τον κοντινότερο ανακαλυφθέντα πλανήτη σε απόσταση 11,9 ετών φωτός.

Πραγματική μετοικεσία στα άστρα θα χρειαζόταν πολλές δεκαετίες στα 98% της ταχύτητας του φωτός. Κάθε σκάφος θα χρειαζόταν αποθέματα ενεργείας για το ταξίδι, και νερό και φαγητό για πολλούς ανθρώπους, ίσως γενεές, για πολλά χρόνια. Μόνο για να φτάσουν. Όσο φτιάχναμε το σκάφος μεγαλύτερο, για αποθήκευση ενέργειας για τις μηχανές και νερό και φαγητό για τους ταξιδιώτες, τόσο, λόγω μεγέθους, θα χρειαζόταν περισσότερη ενέργεια. Και, στο τέλος του ταξιδιού, τι θα φάνε στον πλανήτη όπου αφιχθούνε, τι θα πιούνε και τι θα αναπνεύσουνε αφού τελειώσουν τα αποθέματα του σκάφους; Και τι και πότε θα μάθουμε
εμείς σχετικά με το ταξίδι;

Το ταξίδι στ' αστέρια, αγαπητοί μου, δεν είναι εφικτό, ούτε θα έφερνε το παραμικρό ευεργέτημα για εκείνους που θα έμεναν στην γη. Ούτε θα είχε αίσιο τέλος για τους ταξιδιώτες οι οποίοι θα έφταναν ίσως σε έναν πλανήτη, ο οποίος όμως θα είχε βιολογία, θερμοκρασία και ατμόσφαιρα που δεν θα υποστήριζε την εύθραυστη και συγκεκριμένη ανθρώπινη ύπαρξη.

Η φαντασία πάντως έχει λύσεις:

- Μηχανές Warp οι οποίες δημιουργούν μια φούσκα χώρου γύρω από το σκάφος, και η φούσκα κινείται "εκτός" σύμπαντος σαν σκουληκότρυπα σε μήλο. Βάση των νόμων της φυσικής τους οποίους γνωρίζουμε δεν ξέρουμε αν ζων οργανισμός ή οργανωμένο σύνολο μάζας μπορεί να επιζήσει τέτοια κατάσταση.

- Ύπνος (νάρκη) που να διαρκεί χρόνια για τους ταξιδιώτες. Εφικτό, αλλά κάποτε, όταν ξυπνήσουν, πρέπει να φάνε, να πιούνε, και να αναπνεύσουνε για χρόνια. Το πρόβλημα επιστρέφει.

Το να μεταναστεύσουν μερικά δείγματα ανθρώπων για να επιζήσει το είδος, σε ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή, όπου η γενέτειρα Γη μάλλον ποτέ δεν θα μάθει τι απέγινε με την αποστολή, είναι θεωρητικά εφικτό. Το μεικτό πλήρωμα όμως πρέπει να είναι εκατοντάδες άνθρωποι και το σκάφος πρέπει να υποστηρίζει τον αυξανόμενο με τις γενεές αριθμό, ή ο αριθμός να συντονίζεται. Και πρέπει να φτάσουν τελικά σε έναν πλανήτη κατοικήσιμο από ανθρώπινα όντα όσον αφορά την θερμοκρασία, ατμόσφαιρα και βιολογία.

Τα ίδια ακριβώς ισχύουν από την οπτική κάθε είδους ζωής σε κάθε πλανήτη στο σύμπαν: Η πραγματικότητα είναι ότι πλανήτες σαν την Γη, και Ζωή σαν της Γης, δεν είναι κάποια εξαίρεση: είναι ο κανόνας στο σύμπαν. Όμως, ζωή σαν την δική μας δεν μπορεί να ταξιδέψει από αστρικό σύστημα σε αστρικό σύστημα ως καθημερινή πρακτική.

Οπότε, από την άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος, μην περιμένετε να δείτε ποτέ αρμάδες εξωγήινων να φτάνουν στην Γη. Όσο και ανεπτυγμένη τεχνολογία να υπάρχει, το διαστρικό ταξίδι απλά δεν είναι εφικτό, συμφέρον ή λογικό, για απλούς, και πολλούς, λόγους.








Για να γίνει ταξίδι στ' αστέρια χρειάζεται:

1. Το σκεπτικό και η δυνατότητα οι ταξιδιώτες και οι απόγονοί τους να ζήσουν επ' άπειρον μέσα στο σκάφος (περισσότερο Διαστημικός Σταθμός Επιβίωσης του είδους παρά "Διαστημόπλοιο"), και, η ανακάλυψη πλανήτη που να υποστηρίζει ανθρώπινη ζωή να είναι δευτερευούσης σημασίας --όχι σκοπός του ταξιδιού.

2. Να υπάρχουν κανονισμοί και νόμοι ως προς το ποιοί, πόσοι και πότε θα γεννιούνται, καθώς παλαιότεροι πεθαίνουν, για να παραμένει ο αριθμός επιβατών συντηρήσιμος από το σκάφος. Ελπίζοντας ότι δεν θα χρειαστούν ποτέ νόμοι και κανονισμοί για το ποιοί και πότε πρέπει να ...πεθαίνουν. Και, ελπίζοντας ότι η σύλληψη, κυοφορία, γέννηση και μεγάλωμα σε συνθήκες διαστήματος μέσα στο σκάφος θα είναι εφικτές και δεν θα αλλάξουν την βιολογία του είδους των ανθρώπων απότομα ή ανεξέλεγκτα.

3. Να είναι εφικτή, ως προς νόμους φυσικής, και να έχει εφευρεθεί η μηχανή Warp, με ανανεώσιμα "καύσιμα", και, να είναι δυνατή και προβλέψιμη η πλοήγηση στον χώρο/χρόνο.

4. Να έχει εφευρεθεί μηχανισμός που από σκόρπια άτομα (άτομα υδρογόνου υπάρχουν σκόρπια στο διάστημα) να δημιουργεί ύλη φαγώσιμη, και πόσιμη. Ή/και, να υπάρχει δυνατότητα ανακύκλωσης αποβλήτων, επανα-οργανώνοντας την μοριακή ή και ατομική σύνθεση σε ύλη που να μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί ως τροφή.

5. Το σκάφος να είναι αρκετά μεγάλο για εκατοντάδες γυναίκες και άνδρες, με σχολεία, χώρους αναψυχής, ιδιαίτερα διαμερίσματα, θερμοκήπια, και  να είναι σαν ένα μεγάλο δαχτυλίδι που να περιστρέφεται ώστε να υπάρχει τεχνητή βαρύτητα στις άκρες λόγω φυγόκεντρου δύναμης, ώστε τα κόκκαλα των ανθρώπων να μην γίνουν πούδρα και οι μυς τους κιμάς, με τα χρόνια και τις γενεές.

Η παραπάνω τεχνολογία χρειάζεται 200 με 1.000 χρόνια ή και παραπάνω για να ανακαλυφθεί. Αλλά, η ύπαρξη και επιβίωση της ανθρωπότητας στην Γη πέρα των επόμενων εκατό χρόνων είναι προβληματική και αμφίβολη. Επίσης δεν υπάρχουν χρηματικά κινητήρα κέρδους για τα παραπάνω, οπότε, ξεχάστε τα.
:-)

Η δημιουργία ενός τέτοιου σκάφους χρειάζεται δεκαετίες, αν όχι αιώνες, από την στιγμή που θα υπάρχουν οι διαφορετικές απαραίτητες τεχνολογίες. Το κόστος κατασκευής θα είναι μεγαλύτερο από όσο μπορούν να επωμισθούν ακόμα και ολόκληρα κράτη. Ίσως μεγαλύτερο κόστος από όσο μπορεί να επωμισθεί η παγκόσμια οικονομία με την σημερινή της μορφή. Η έλλειψη οποιασδήποτε πιθανότητας οικονομικού ή κρατικού, ή εταιρικού, ή προσωπικού κέρδους αφαιρεί την δυνατότητα να αναληφθεί η κατασκευή στο πλαίσιο του παρόντος οικονομικού συστήματος των ανθρώπων. Άρα, και όταν ακόμα υπάρξουν οι τεχνολογίες, πριν ξεκινήσουμε την προετοιμασία για το ταξίδι, πρέπει πρώτα να αλλάξουμε την φύση της παγκόσμιας οικονομίας και των ατομικών/προσωπικών προσδοκιών/κοσμοθεωρίας. Πριν σκεφτούμε καν να επιζήσουμε σαν είδος πέρα από την Γη πρέπει να αλλάξουμε την ανθρώπινη φύση.



Βέβαια, αν άλλαζε ποτέ τόσο ριζικά η ανθρώπινη φύση, όσον αφορά το σκεπτικό και την συλλογική συνεργασία, ίσως η αλλαγή αυτή να δημιουργούσε συνθήκες στην Γη των ανθρώπων βάση των οποίων συνθηκών να μπορούσαμε να επιβιώσουμε στον πλανήτη μας χωρίς να χρειαστεί να φύγουμε. Το "σκάφος" με τις απαραίτητες συνθήκες, τότε, θα ήταν η ίδια η Γη.
Πράγμα που σημαίνει ότι το πραγματικό Ταξίδι στ' Αστέρια πρέπει να γίνει
μέσα σε εμάς,
στον καθένα μας και στην κοινωνία μας

Το σκάφος, το αστρόπλοιο, υπάρχει ήδη. Λέγεται Γη.

















9 σχόλια:

  1. Ομορφο, ονειρικο κειμενο, Δημητρη!
    Ισως να μην εχει σημασια αν θα κανουμε ποτε διαστρικα ταξιδια, αλλα να μπορουμε να ονειρευομαστε και να διευρυνουμε λιγο περισσοτερο καθε φορα τα ορια των δυνατοτητων μας.
    Κι οπως λες κι εσυ το πραγματικο Ταξιδι στ'Αστερια ξεκινα παντα απο μεσα μας

    Καλή Ανασταση!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλή Ανάσταση αγαπητή μου Scarlett, υγεία, χαρά, Άνοιξη και ζωή!

      Πολύ χαρά μου έδωσες που σου άρεσε το κείμενο, και το ένοιωσες... Το ταξίδι ξεκινά από μέσα μας, πάντα. Ιδιαίτερα αυτό... όταν μάθουμε να χρησιμοποιούμε τα μάτια της ψυχής αντί του κορμιού...

      Διαγραφή
  2. Κοίτα σύμπτωση. Αυτές τις μέρες ανάμεσα σε άλλα παρακολουθώ και online μαθήματα σε θέματα που με ενδιαφέρουν, μέσω των δωρεάν πλατφόρμων των λεγομένων MOOC. Ένα από αυτά είναι το "Understanding Einstein: The Special theory of relativity" απο το πανεπιστήμιο Stanford. https://class.coursera.org/einstein-001/class/index . (παρένθεση: Αυτό από την άλλη είναι ένα καλό παράδειγμα του πώς η ιδιωτική οικονομία μπορεί να προσφέρει πολύ καλές υπηρεσίες, δωρεάν, χωρίς καμμία κρατική παρέμβαση ή υποστήριξη και χωρίς να έχει κέρδος για την ώρα)
    Αρκετά από τα λεγόμενά σου λοιπόν έχουν άμεση σχέση μιας και εχθές έλυνα κάποιες ασκήσεις για το πόσο θα έπερνε ένα διαστημόπλοιο να πάει στον Άρη ή στο A centauri πχ .
    Από την άλλη δεδομένου του ότι από όλα τα είδη που γνωρίζουμε που έχουν εμφανιστεί στον πλανήτη το 98% αυτών έχουν εξαφανιστεί ήδη, η ανυπαρξία ενός συσκεκριμένου είδους φαίνεται να είναι ο συντριπτικός κανόνας στον πλανήτη υπό ένα πρίσμα παρά η εξαίρεση. Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα βέβαια ότι θα συμβεί έτσι και με το δικό μας είδος. Απλά τα odds που λέμε φαίνεται να είναι εναντίων μας και όχι υπέρ μας όσον αφορά το παρελθόν τουλάχιστον :). Είναι στο χέρι μας να το αποφύγουμε; Φυσικά. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να το προσπαθήσουμε εξάλλου.
    χαιρετίσματα και πάλι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Great minds think alike, and at the same instant!

      H General Relativity επιτρέπει πολλά "θαύματα" αν έχεις την τεχνολογία. Πάντως ότι και να κάνεις μέσα στο τεχνολογικά θαυματουργό σκάφος σου, τα νέα των κατακτήσεων σου μάλλον δεν θα επιστρέψουν ποτέ στην γενέτειρα :-)

      Πέρα από το απαραβίαστο και απρόσιτο της απόλυτης τιμής της ταχύτητας κυμάτων ενεργείας (φωτός) υπάρχει η σκέψη ότι δεν μιλάμε για τρεις διαστάσεις συν χρόνο, αλλά, ότι ο χρόνος είναι και αυτός μια διάσταση, και υπάρχουν και άλλες. Η κοιλότητα του χώρου όπως εκφράζεται από την τιμή βαρύτητας της εκάστοτε μάζας σε ένα "δεδομένο σημείο" είναι το κλειδί --όπως επίσης το γεγονός ότι δεν υπάρχει "δεδομένο σημείο" στο σύμπαν.

      Η απόσταση από την Γη στον Άρη κυμαίνεται μεταξύ 54.600.000 χιλιόμετρα και 401.000.000 χιλιόμετρα, ανάλογα με το που βρίσκεται κάθε δεδομένη στιγμή ο κάθε πλανήτης στην τροχιά του. Ποτέ ο Άρης δεν είναι εκεί που τον βλέπεις. Εκεί που τον βλέπεις ήταν πριν 3 λεπτά, ή πριν 21 λεπτά, ανάλογα με το που βρίσκεται κάθε δεδομένη στιγμή ο κάθε πλανήτης στην τροχιά του.

      Στην κοντινότερη απόσταση με την Γη, το γρηγορότερο διαστημόπλοιο που έχουμε κατασκευάσει θα κάνει 16 μέρες να φτάσει, και στην μακρύτερη απόσταση 115 μέρες. Αλλά δεν θα ταξιδέψεις ποτέ σε ευθεία γραμμή γιατί ο Άρης κινείται στην τροχιά του καθώς προχωράς προς αυτόν. Η πορεία σου θα είναι ελλειπτική στοχεύοντας εκεί που πρόκειται να βρίσκεται ο Άρης όταν φτάσεις στην τροχιά του.

      Αν αποφασίσεις να πας με το αυτοκίνητό σου ταξιδεύοντας 120 χιλιόμετρα την ώρα, θα κάνεις περίπου 214 χρόνια. Αλλά τα διόδια ώσαμε κει κάτω θα θέλουν χρυσή Αμέρικαν Εξπρές.

      Για τον Α Κένταυρο, με σημερινό διαστημόπλοιο, κάπου 2.500 χρόνια...

      Το πιο επιτυχημένο είδος ήταν οι δεινόσαυροι. Επέζησαν κάπου 150 φορές περισσότερο από όσο ο χόμο σάπιενς μέχρι στιγμής.

      Εγώ νομίζω ότι ο Στήβεν (Χώκινγκ) έχει δίκιο: Τα βγάζουμε-δεν τα βγάζουμε τα 100 χρόνια ακόμα :-)

      Καλό σου βράδυ, και χαιρετισμούς κι απ' τους δυό μας!

      Διαγραφή
  3. Καλή Ανάσταση σε όλους!
    Δεν θα είμαι κοντά σε κομπιούτερ μέχρι την Τρίτη του Πάσχα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Καλή Ανάσταση!
    Επειδή τα μεγέθη του σύμπαντος είναι πραγματικά... αστρονομικά, ας τα κρατήσουμε στο χώρο της φαντασίας μας (ως περιστασιακές "φυγές" από την δύσκολη πραγματικότητα), και ας επιχειρήσουμε το Ταξίδι προς τους γύρω μας, και προς τα μέσα μας, και ο Θεός βοηθός!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλή Ανάσταση!

      Με υγεία και χαρά το Πάσχα!

      Και, από την άλλη μεριά του οπτικού πεδίου, από όπου το σύμπαν ολόκληρο είναι κατανοητό και χωράει σε μια σκέψη, φαντάζεται κανείς πόσο μικρός είναι ο άνθρωπος. Στην αναλογία του αν λέγαμε ότι το σύμπαν είναι ένας άνθρωπος, τότε ο πραγματικός άνθρωπος δεν θα ήταν ούτε ιδέα πάνω σε ηλεκτρόνιο ατόμου του νυχιού. Το οπτικά αντιληπτό σύμπαν έχει την ίδια διάμετρο από όπου και να το βλέπει κανείς: διάμετρο ίση της ηλικίας του σε έτη φωτός. Και φυσικά, ότι βλέπει το τηλεσκόπιο χαμπλ 12 δις έτη φωτός μακριά, βλέπει τι ήταν εκεί πριν 12 δις χρόνια :-)

      Το πραγματικό ταξίδι γίνεται μόνο "μέσα μας", στην κατανόησή μας του περιβάλλοντος και της θέσης μας στο περιβάλλον...
      Συμφωνούμε :-)

      Διαγραφή
  5. Ίσως να έχεις δει το παρακάτω βίντεο, όπου ένας άγγλος αστρονόμος μιλάει για τα μεγέθη του Σύμπαντος--προσωπικά το βρήκα πολύ παραστατικό.
    http://www.guardian.co.uk/science/video/2013/feb/11/how-big-universe-sand-video1?INTCMP=SRCH

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πάρα πολύ ωραίο βίντεο, και απλουστευμένο για εύκολη κατανόηση. Εξηγεί και την φωτογραφία πάνω από την ανάρτηση :-)

      Θυμάμαι ότι τα περισσότερα ενδιαφέροντα πράγματα που έμαθα στην ζωή μου τα έμαθα παρακολουθώντας προγράμματα όπως το Horizon στο BBC2 επί εφτά χρόνια...

      Σ' ευχαριστούμε όλοι για το λινκ, και ελπίζω να το δούνε όλοι!

      Διαγραφή

Σημειώσεις σχετικά με τα σχόλια:

Η Αποθήκη Σκέψης δεν δέχεται "Ανώνυμα" σχόλια, γιατί μερικοί ανώνυμοι διάλεγαν να μην υπογράφουν καν με κάποιο όνομα κάτω από το σχόλιό τους. Ενώ ούτε η μπλογκική ταυτότητα ούτε ένα όνομα γραμμένο κάτω από ένα σχόλιο σημαίνουν τίποτα, η προδίδουν κανένα πραγματικό στοιχείο, η πλήρης ανωνυμία δείχνει απλά έλλειψη οποιουδήποτε σεβασμού προς τους άλλους σχολιαστές. Ζητώ συγγνώμη για αυτήν την αλλαγή από τους φίλους που υπέγραφαν τα ανώνυμα σχόλιά τους και ελπίζω να βρείτε έναν τρόπο να συνεχίσετε να σχολιάζετε όποτε θέλετε.


Για να απαντήσετε σε μεμονωμένα σχόλια, κάντε κλικ στο λινκ "Reply" κάτω από το κάθε σχόλιο. Για να συνεχιστεί η σειρά σχετικών σχολίων κάτω από ένα συγκεκριμένο σχόλιο πρέπει να πατάτε το λινκ "Reply" κάτω από το αρχικό σχόλιο της σειράς.

Για να γράφετε ανεξάρτητο σχόλιο πρέπει να χρησιμοποιείτε το κουτί σχολίων κάτω-κάτω χωρίς να πατάτε "Reply" προηγουμένως.