Ayn

Ayn Rand, 1905-1982

Πριν μερικές μέρες είχαμε εδώ μια υπέροχη συζήτηση μεταξύ του Μάνου, του Λάκωνα και εμού, η οποία έφτασε τα 127 σχόλια σχετικά με την φύση και την εφαρμοσιμότητα των θεωριών της Ayn Rand.

Τα σχόλια του Μάνου ήταν αρκετά εμπεριστατωμένα, καλογραμμένα και τεκμηριωμένα ώστε θέλησα να τα παραθέσω από μόνα τους σαν ανάρτηση, σκέψη με την οποία ο Μάνος με ενθάρρυνε να προχωρήσω. Η ανάρτηση αυτή λοιπόν είναι τα σχόλια του Μάνου από αυτή την ανάρτηση, edited από εμένα σε ένα κείμενο.

Σαν εισαγωγή, πριν τα γραπτά του Μάνου, για όσους δεν ξέρουν ποιά είναι η Ayn Rand, να αναφερθώ σύντομα στο πρόσωπό της.

Κατά την εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα, εδώ, η Ayn Rand ήταν μια Αμερικανίδα συγγραφέας, γεννημένη στην Ρωσία το 1905, της οποίας οι εμπορικά επιτυχημένες νουβέλες, οι οποίες προωθούσαν την ατομικότητα και τον ανενόχλητο καπιταλισμό,  άσκησαν επιρροή σε γενιές νέων συντηριτικών και ελευθεριακών στις ΗΠΑ τον 20ο αιώνα.

Κατά την Γουικιπήντια, εδώ, η Ayn Rand,  Alisa Zinov'yevna Rosenbaum, 2 Φεβρουαρίου 1905 - 6 Μαρτίου 1982, ήταν μια Ρωσο-Αμερικανίδα νουβελίστρια, θεατρική συγγραφέας φιλόσοφος και συγγραφέας κινηματιγραφικών ταινιών. Είναι γνωστή για την ανάπτυξη ενός φιλοσοφικού συστήματος ονομαζόμενο Αντικειμενισμός. Άσκησε οξεία κριτική εναντίων των περισσότερων από τις φιλοσοφίες και φιλοσοφικές παραδόσεις για τις οποίες είχε μάθει, εκτός από μερικούς Αριστοτελικούς και κλασσικούς φιλελεύθερους. Οι νουβέλες που έγραψε η Ραντ  δεν έγιναν ευνοϊκά δεκτές από τους περισσότερους κριτικούς λογοτεχνίας και η ακαδημαϊκή κοινότητα γενικά αγνόησε ή απέρριψε την φιλοσοφία της. Το κίνημα Αντικειμενισμού προσπαθεί να διαδώσει την φιλοσοφία της, τόσο στο κοινό όσο και στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Υπήρξε μια σημαντική επιρροή στους Ελευθεριακούς (Libertarians) και τους Αμερικανούς συντηρητικούς.

Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του BBC  με τίτλο "Άυν Ραντ: Γιατί είναι τόσο δημοφιλής;" βρίσκεται εδώ.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το τέλος του άρθρου του BBC όπου γράφει:

Rand's world was black and white. You are either all good or all bad. Her world is a good fictional representation but it doesn't work in reality in terms of human beings."

This difficulty was most clearly illuminated in Rand's final, lonely years when she claimed social security - an act her critics saw as inherently hypocritical but others said was her due.

Και η βιογραφία της από τον ιστοχώρο που δημιουργήθηκε για εκείνη, βρίσκεται εδώ.

Πριν αρχίσω να χτίζω αυτή την ανάρτηση από τα σχόλια του Μάνου, να πω ανεκδοτικά ότι όταν ξύπνησα σήμερα το πρωί, μετά τον καφέ, άσχετα με την ανάρτηση αυτή, βρισκόμουνα στην εφημερίδα Washington Post και διάβαζα μια κριτική για ένα άσχετο βιβλίο το οποίο έχει να κάνει με το ίντερνετ. Διαβάζοντας όμως την κριτική αυτή έτυχε να βρώ ένα τέλειο παράδειγμα του πως ο Αυν-Ραντισμός και οι έννοιές του χρησιμοποιούνται πλέον στην καθομιλουμένη στις ΗΠΑ.

Η κριτική, εδώ, έγραφε σε ένα σημείο (το οποίο το αντιγραφω εδώ εκτός πλαισίου) ότι: "... Kelly, an optimistic and religious man, believes that technology is part of nature, and that it evolves similarly. Morozov, and I kid you not, accuses Kelly of holding the same views as the Nazis. “The Nazis heard the voice of technology,” Morozov writes; “it informed them about gas chambers.” If that weren’t enough, he also accuses Kelly of Ayn Randism, and for an intellectual it is hard to say which is more disrespectful..."

Εδώ λοιπόν, παραθέτω τα γραπτά του Μάνου (ManBlog) πάνω στο θέμα, (5.871 λέξεις), edited από εμένα για συνοχή και τελικό μήκος (2.859 λέξεις).

Manblog:

Δε νομίζω να υπάρχει καλύτερη ένδειξη για τη διαπίστωση πώς μερικές από τις ιδέες του Αυνραντισμού -το "ραντισμού" δεν είναι τυχαίο :-) έτσι όπως εφαρμόστηκαν από τον Greenspan είναι τραγικά αναποτελεσματικές και αρκετά επικίνδυνες για το κοινωνικό σύνολο, από την ιστορική ομολογία του ίδιου στη σχετική επιτροπή του κονγκρέσου ότι "είχε λάθος στην ιδεολογία" του.

Μου κάνει εντύπωση που δείχνεις (Λάκωνας -ed.)να υποστηρίζεις ότι ασπάζεσαι κάποια στοιχεία τουλάχιστον της φιλοσοφίας της Αυν Ραντ και απορρίπτεις τόσο εύκολα -με το να λες ότι η κατάθεση του Greenspan δε λέει τίποτα- στοιχεία βασισμένα στην πραγματικότητα που θα μπορούσες να συμβουλευτείς σαν πρακτικές ενδείξεις για το αν δουλεύει ή όχι ο Αυν-Ραντισμός πέρα από τις ιδεολογικές θεωρίες. Η κατάθεση αυτή καθαυτή ήταν η κατάληξη του δράματος και όχι η ένδειξη συνολικά προφανώς.

Ο Greenspan (Chairman of the Federal Reserve of the United States from 1987 to 2006) ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό την ιδεολογία της Ραντ. Μαχόταν όσο δυνατόν γινόταν οποιαδήποτε προσπάθεια ρυθμιστικών αρχών να ελέγξουν τις χρηματιστηριακές αγορές. Αντιστάθηκε απαξίωσε με σθένος όσο γινόταν όσους του επισήμαιναν το λάθος της τακτικής του -η Brooksley Bourne του CFTC πχ- και αυτό το έκανε 100% βασισμένος στην ιδεολογία του απόρροια του Libertariaνισμου της Ayn Rand!

Στο τέλος είχαμε τα γνωστά του 2007/8 και όταν τον κάλεσαν στο κογκρέσο να καταθέσει σε μια από της επιτροπές διερεύνησης και όταν ρωτήθηκε σχετικά είπε ότι από τότε έχει αλλάξει γνώμη και πώς "η ιδεολογία του ήταν λάθος"! Τη μαρτυρία αυτή από έναν από τους πιο σημαντικούς υποστηρικτές της Ραντ που προσπάθησε πρακτικά να την εφαρμόσει δεν το θεωρείς εσύ ικανή ένδειξη για το κατά πόσο πρακτικά δουλεύει και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει μια παρόμοια ιδεολογία; Αυτό είναι experimental evidence. Δεν είναι θεωρητικολογία. Αν ασπάζεσαι τη λογική και την ανάλυση βασισμένη σε πραγματικά δεδομένα κάτι τέτοιες ενδείξεις θα έπρεπε να είναι ανεκτίμητες νομίζω.

Προσωπικά, όσο έχω ασχοληθεί με τη φιλοσοφία της Ayn Rand, τη βρίσκω πάρα πολύ απλουστευτική, ρηχή και self-evident σε αρκετές εκδοχές της (όπως ο τρόπος που εφαρμόστηκε από τον Greenspan) επικίνδυνη για την κοινωνική ισορροπία και ειρήνη. Δε νομίζω ότι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη κάποιας ιδιαίτερης φιλοσοφίας για να επιβεβαιώσουν τον ... εγωισμό τους :) Με λίγα λόγια η Δαρβινική προσέγγιση του στησίματος μιας κοινωνίας δεν είναι μέσα στις επιθυμίες μου.

Καταρχήν δεν βρίσκω χρήσιμη την copy-paste αναπαραγωγή μιας φιλοσοφίας. Βρίσκω χρήσιμη την ανάπτυξη θέσεων με λογική επαγωγή και επιβεβαιωμένα πειραματικά δεδομένα.

Πώς αποφασίζουμε σε μια κοινωνία να ελαττώσουμε τις πιθανότητες κάποιου να βλάψει άλλους λόγω της συμπεριφοράς του; Στήνουμε ένα σύστημα νόμων , διαπαιδαγωγούμε με βάση την εμπειρία και τις επιθυμίες μας κλπ. Αυτό δέχομαι ότι περιορίζει την ελευθερία συμπεριφοράς και επιλογών των ατόμων της κοινωνίας. Αλλά αυτό δεν υπάρχει περίπτωση να μπορείς να το αποφύγεις αν θες να ζεις σε μια κοινωνία και θα ήταν παράλογο. Ιδεολογίες σαν και αυτή της Αυν Ραντ δίνουν την ψευδαίσθηση πώς είναι δυνατόν αυτό να συμβεί και πώς όχι μόνο αυτό, αλλά στήνει και καλύτερες κοινωνίες πιο ελεύθερες. Αυτή η θέση για μένα είναι τόσο αφελής και τόσο παράλογη όσο και οι θέσεις των ράντικαλ κομμουνιστών για τις δικτατορίες του προλεταριάτου.

Αν δε σε έχει πείσει ως επιχείρημα για την αποτελεσματικότητά της η συνειδητή απόπειρα εφαρμογής της ιδεολογίας της Laissez-faire οικονομίας της Ayn Rand μέσω του συνεχούς de-regulation των κεφαλαιαγορών όσο ήταν ο Greenspan στη FED και το πόσο σχέση είχε με την οικονομική κρίση του 2008 τότε δεν ξέρω τι θα μπορούσε να σε πείσει.

Ο Greenspan ήταν μαθητής της Rand. Συμμετείχε στις ιδιωτικές συνευρέσεις φίλων της που έκανε στο διαμέρισμα της όσο δούλευε τη φιλοσοφία της. Ήταν το ίνδαλμα του και το δήλωνε όπου βρεθεί και όπου σταθεί. Η πεποίθησή του ήταν πώς το κράτος δε θα πρέπει να μπλέκει στα πόδια και να μην ελέγχει καθόλου μέσω κανονισμών τον τρόπο που λειτουργούν οι χρηματαγορές. Μας είχε συνεπάρει όλους αυτή η ιδεολογία. Δούλεψα από το '98 στην αγορά και οι εποχές ήταν καλές. Ε το πρόβλημα είναι όχι τόσο ότι τα μεγάλα παιδιά δε χρειάζονται επιτήρηση και πρέπει να τα βρίσκουν μόνοι τους -> άμεσο αποτέλεσμα αυτής της ιδεολογίας. Αλλά ότι δε χρειάζεται να έχεις πολλά κακά παιδιά για να προκαλέσουν την καταστροφή του σύμπαντος και όχι μόνο του εαυτού τους.

Αυτή η παρεξήγηση είναι βασισμένη στην εντελώς παράλογη και μη ρεαλιστική ιδεολογία -δεν έχει καμία λογική ανταπόκριση στην πραγματικότητα και αυτό μπορείς να το διαπιστώσεις από τον τρόπο συμπεριφοράς των παιδιών στην παιδική χαρά της γειτονιάς σου και σε κάθε έκφανση της ζωής όπου πάνω από 1 άτομα συνευρίσκονται.

Η φιλοσοφία της Ραντ λέει πως αν οι άνθρωποι κάνουν λάθη βλάπτουν κυρίως τους εαυτούς τους. Ε λοιπόν ο κόσμος είναι γεμάτος παραδείγματα πώς όχι μόνο κάνουν κακό στους εαυτούς τους (αν και πολλοί από αυτούς που συμμετείχαν στο πάρτι ως το 2007/8 δεν πάθανε τίποτα!), αλλά διαλύουν και τα πάντα γύρω τους και επηρεάζουν κόσμο που δεν φταίει σε απολύτως τίποτα.

Η ερώτηση είναι το κατά πόσο περιγράφει κανείς μια τυφλή ιδεολογία αντί του να παραθέτει θέσεις βασισμένες σε ορθολογικά συμπεράσματα με ανταπόκριση στην πραγματικότητα. Κατά πόσον μιλά κανείς με γενικές αοριστολογίες και χωρίς κανένα παράδειγμα παρμένο από την πραγματικότητα.

Ποια παράγωγα εγγυήθηκαν τα κράτη ; Μέχρι που κατέρρευσαν οι τράπεζες κανέναν παράγωγο δεν ήταν εγγυημένο. Η μόνη εγγύηση που έδινε το κράτος ήταν των καταθετών λιανικής ως 100 χιλιάδες δολάρια μέσω του FDIC.

Το 1933 επί Roosvelt και στο απόγειο της Great Depression, η εμπειρία έδειξε και οι πολιτικοί πήραν την απόφαση πώς μια καλή ιδέα ήταν να στήσουν ανάμεσα σε άλλα 2 πράγματα.
1. Το FDIC για να εγγυάται τις καταθέσεις μέχρι ένα όριο και να περιορίσουν τις κρίσεις πανικού τύπου bank runs.
2. To Securities Act που ίδρυσε το SEC για τις χρηματαγορές και τα χρηματιστήρια και καθιέρωσε το Glass Steagal act που περιόριζε τη δυνατότητα των εμπορικών τραπεζών να χρησιμοποιούν λεφτά καταθετών ως μέρος του ενεργητικού τους προκειμένου να αναλαμβάνουν ρίσκο ως επενδυτικές τράπεζες (investment banks).

Το #2 καταργήθηκε επί Clinton και επί Greenspan. Αυτό είχε άμεση σχέση με τη δυνατότητα leverage που είχαν οι τράπεζες και το γεγονός ότι τα λεφτά των καταθετών και τα ιδρύματα τα ίδια ήταν σε ρίσκο πλέον γιατί οι τράπεζες αναλάμβαναν όλο και μεγαλύτερο ρίσκο. Αν θέλει κανείς να υποστηρίξει ότι αυτό το πρόβλημα είναι πρόβλημα που άφησαν τα κράτη να αναπτυχθεί τότε θα πρέπει να υποστηρίξει περισσότερο regulation και περισσότερους κανόνες . Δεν μπορεί να ισχύουν και τα δύο.

Το #1 ισχύει ακόμα και σήμερα. Πριν από το 1933 δεν υπήρχε καμία ρύθμιση. Σύμφωνα με την λογική της Rand αυτό δε θα έπρεπε ποτέ να είχε γίνει. Θα έπρεπε με κάποιο μαγικό τρόπο αφότου έχουν χάσει όλοι τα πάντα, κυρίως λόγω ανασφάλειας και πανικού, να διαλυόταν όλη η οικονομία , να αναστηθεί το κράτος από μόνο του, να φτιάξει τους κατάλληλους νόμους θεωρητικά που θα επέτρεπαν σε όλους να ξαναλειτουργήσουν και να είναι εντελώς hands-off πάλι και η οικονομία θα τα βρει από μόνη της. Αυτό είναι παρανοϊκό σαν ιδέα. Γιατί; Γιατί αυτή ακριβώς η λειτουργία ήταν εκείνη που δημιούργησε το πρόβλημα εξαρχής.

Είμαι υπέρ της ελεύθερης αγοράς. Η ιδεολογία της Αυν Ραντ περιγράφει μια αγορά πολύ προβληματική για τους λόγους που ως τώρα προσπάθησα να εξηγήσω. Είναι ίσως μια εκδοχή της αγοράς που νομίζω ότι αποδεδειγμένα δε λειτουργεί.

To απόφθεγμα "η φορολογία είναι κλοπή" είναι τόσο αλήθεια όσο και το "η συνδρομή σε ένα club είναι κλοπή". Εκτός και αν ζει κανείς σε κάποιο τυραννικό πολίτευμα ο φόρος είναι η συνδρομή που αποφασίζουμε πώς είναι απαραίτητη να παραχωρήσουμε για τις υπηρεσίες που θέλουμε να έχουμε σα σύνολο από το κράτος. -Με κάθε επιφύλαξη για το πόσο αποτελεσματικά λειτουργεί στις εκάστοτε δημοκρατίες μιας και υπάρχουν διακυμάνσεις φυσικά. Ή για το ρόλο που θέλουμε να παίξει. Από τη στιγμή που αναγνωρίζουμε την ανάγκη της ύπαρξης μιας οργάνωσης ανθρώπων σαν αυτή του κράτους.

Μια δημιουργία μεμονωμένων, περιφραγμένων κοινοτήτων; Αυτό άραγε δεν θα έχει αντίκτυπο στο πολίτευμα ή στην αίσθηση δικαιοσύνης ή ειρήνης ή τριβών που θα αναπτυχθούν. Αν θέλουμε να ξαναγυρίσουμε στις εποχές των φέουδων ή των συνεχών πολέμων του μεσαίωνα μου ακούγεται περίφημη ιδέα :)

Η λειτουργία του κράτους από την άλλη δε συνεισφέρει άραγε στην παραγωγή πλούτου; Είναι αλήθεια ότι δεν πουλάει υπηρεσίες ή προϊόντα στο ράφι περιμένοντας να πληρωθεί από τους πελάτες που εθελοντικά θα το προτιμήσουν αλλά αυτό είναι άσχετο γιατί δεν είναι αυτός ο σκοπός του.

Δηλαδή τι εναλλακτικό προτείνει κανείς; Να πάμε στις εποχές της ιδιωτικής militia και να φτιάξουμε ο καθένας σύνορα και ναρκοπέδια γύρω από τις αυλές του; Και θα μπορείς να παράγεις εσύ τον πλούτο (sic) που νομίζεις ότι παράγεις σήμερα; Μπορείς να υπολογίσεις πόσο πλούτο παράγεις επειδή ακριβώς υπάρχει το κράτος με την προβληματική μορφή που έστω έχει σήμερα;

Πολλοί από εκείνους οι οποίοι πορεύθηκαν έχοντας την φιλοσοφία της Ραντ σαν κύρια ιδεολογία των αξιών τους, όταν βρέθηκαν σε πραγματικές συνθήκες ανάγκης εφαρμογής μερικών από τα αξιώματά της είχαν είτε αλλαγή ιδεολογίας –Greenspan- είτε απλά την αγνόησαν –Paulson-.

Πέρα από την εντελώς «ανώριμη» για μένα, αντιμετώπιση της πραγματικότητας όσον αφορά μερικά από τα αξιώματα που πρεσβεύει η ιδεολογία της, το θέμα είναι ότι υπάρχουν στο δικό μου κόσμο τόσο προσωπικό όσο και στατιστικά κατανοητό πολλά σημεία τα οποία αντικρούουν και διαψεύδουν τις ενδεχόμενες θεωρητικές προβλέψεις του για μια ιδεατή το δυνατόν ελεύθερη σε ατομικό επίπεδο κοινωνία. Ακόμα και να θέλαμε να εφαρμόσουμε για παράδειγμα σε κάποιο βαθμό αξίες του αϋνραντισμού στο βαθμό που πίστευε η Αυν Ραντ ότι έπρεπε να συμβαίνει δε βλέπω πώς θα μπορούσε να γίνει ειρηνικά δεδομένου του σημερινού κόσμου και της δομής του. Πολλά από τα αξιώματά του Αντικειμενισμού τα βρίσκω το λιγότερο πρόχειρα και εντελώς ασύμβατα με την πραγματικότητα και δεν ξέρω σε ποια ακαδημαϊκά ιδρύματα επεξεργάζονται και αναπτύσσουν περαιτέρω τον αντικειμενισμό αλλά η εντύπωσή μου είναι ότι δε θα πρόκειται για πολλά ή σημαντικά.

Δεν συμφωνώ ότι η Αμερική κινήθηκε με ένα σκεπτικό πολύ κοντά σε αυτό της Ραντ και η πραγματικότητα δεν το υποστηρίζει. Το αντίθετο. Η ιδέα της FED,  το Social Security, όλο το Public funding και federal spending στην παιδεία, υγεία έρευνα τεχνολογία –πέρα του στρατού και των διοικητικών υπηρεσιών για να επιβάλουν το νόμο και την τάξη- είναι εντελώς αντίθετο από αυτό που πρεσβεύει η Ραντ. Το είχε επισημάνει και ο ίδιος ο Greenspan σαν πρόεδρος της FED. Είχε πρόβλημα με την ιδέα ότι το να διοικεί τον μεγαλύτερο οργανισμό χειραγώγησης της αγοράς ήταν αντίθετο στην βασική του ιδεολογία που ήταν ότι δε θα έπρεπε να υπάρχει κανείς έλεγχος ή επέμβαση με επιτόκια (κάτι το οποίο προέκυψε ως λύση στο πρόβλημα των ανελαστικών οικονομικών πολιτικών κολλημένα στο σύστημα χρυσού βέβαια άλλη πονεμένη ιστορία φετίχ μερικών όμορης σχολής)

Επίσης, το να λεχθεί ότι «Όσο επιλέγουμε να ζούμε τη ζωή μας βασιζόμενοι στις δικές μας δυνατότητες, τα λάθη μας επηρεάζουν κυρίως εμάς.» είναι εντελώς ασύμβατο με την πραγματικότητα. Απορώ πώς ακόμα συζητείται δεδομένης της πραγματικότητας που το αντικρούει σε καθημερινή βάση. Αν το υποστηρίζει κανείς στην ουσία αγνοεί ό,τι ξέρουμε ως τώρα για την ανθρώπινη φύση. Ναι είμαστε ορθολογιστές. Αλλά είμαστε και αλαζόνες, δρούμε με ένστικτα που δεν καταλαβαίνουμε, δρούμε ασυνείδητα, κάνουμε λανθασμένες κρίσεις και παίρνουμε λάθος αποφάσεις όλη την ώρα. Άλλοι περισσότερο άλλοι λιγότερο. Γι’ αυτό έχουμε νόμους , δικαστήρια , αστυνομία κλπ.

Ο Greenspan αντιστάθηκε σθεναρά σε όποια προσπάθεια δημιουργίας ρυθμιστικού πλαισίου από το CFTC (Comodities futures & trading comission) υπό την προεδρία της Brooksley Born μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου με την Bankers Trust και τα credit default swaps. Κανείς από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν είχε ιδέα τι είδους συμφωνίες υπογράφονταν μεταξύ των τραπεζών και επιχειρήσεων και δεν υπήρχε εποπτική αρχή για να εξασφαλίζει ανάμεσα σε άλλα την κεφαλαιακή επάρκεια των counterparties. Ο Greenspan υποστήριζε ότι επειδή πρόκειται για ιδιωτικά συμβόλαια που συνάπτονται μεταξύ ενημερωμένων πλευρών, καμία ρυθμιστική αρχή δεν έχει ρόλο να παρέμβει και πώς αν γίνει κάποιο ατύχημα τότε η αγορά θα το ξεκαθαρίσει. Συμβατότατη και άμεση απόρροια της ιδεολογίας για ελεύθερες αγορές έτσι όπως τη φαντάζονταν στα πλαίσια της ιδεολογίας Ραντ. Η Born παραιτήθηκε αφότου έκανε πιο ασήμαντο το ρόλο της ο Κλίντον μετά το επεισόδιο. Το '98 καταστράφηκε η LTCM η πιο πολύκροτη περίπτωση καταστροφής hedge fund στην ιστορία για πολλούς λόγους. Την κάναν "bail out" με το πιστόλι στον κρόταφο από τη FED οι 10 μεγάλες τράπεζες που είχαν πελατειακή σχέση μαζί της. Ήταν leveraged του σκοτωμού και κανείς δεν είχε ιδέα του τι στοιχήματα είχε και τι συμβόλαια είχε συνάψει μέχρι που κατέρρευσαν. Ο Greenspan το θεώρησε glitch και χαζομάρα. Καμία πρόνοια δεν μπήκε ούτε τότε. 10 χρόνια αργότερα τα over the counter παράγωγα προϊόντα (Credit default swaps και synthetic CDOs κυρίως) αφότου είχαν διαλύσει την Bear Stearns, πνίγανε τη Lehman και μαζί με αυτή όλον το κόσμο. Η στεγαστική κρίση παρόλη την πολιτική Κλίντον για φτηνά στεγαστικά δάνεια -σωστή ως ένα σημείο για μένα και σε καμία περίπτωση δικαιολογία για το χάος της ανεξέλεγκτης κατασκευής συνθετικών προϊόντων από τους ειδικούς της αγοράς-, δε θα είχε προκαλέσει τόσο μεγάλο συστημικό κίνδυνο αν υπήρχε μια ρυθμιστική αρχή να ελέγχει το exposure των counter-party τραπεζών.

Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι οι απόλυτες ιδεολογίες όπως εκφράζονται μέσω κινημάτων τύπου libertarians ή Αυν Ραντ είναι απλουστευτικές (simplistic) , και τα υποτιθέμενα οφέλη που ευαγγελίζονται σε αρκετές περιπτώσεις -όπως στο παράδειγμα που ανέφερα- απλά δεν λειτουργούν. Άνθρωποι όπως ο Greenspan το παραδέχθηκαν στο τέλος της καριέρας τους και αφότου είχαν προσπαθήσει να εφαρμόσουν μερικά από τα αξιώματα τους με αποτυχία.

Δεν είναι δυνατόν, πιστεύω, να δώσει κανείς μία απάντηση ως φταίχτη σε τόσο πολύπλοκα ζητήματα. Ούτε υποστηρίζω ότι μόνο η τακτική του deregulation στις αγορές ευθύνεται αποκλειστικά για όλη την κρίση. Αλλά σε πολλά σημεία αποδείχθηκε πρακτικά και από την εμπειρία ότι το ξήλωμα κανόνων στο όνομα μιας παρανοϊκής ιδέας του πώς πρέπει να δουλεύει η ελεύθερη αγορά δεν κάνει καλό. Άρα τουλάχιστον ένα βασικό κομμάτι της ιδεολογίας του ακραίου Libertarianism/aynrandism δείχνει ότι είναι λάθος. Αν ο ορθολογισμός είναι υποτίθεται το βασικό συστατικό του, τότε αυτό το στοιχείο θα πρέπει να κάνει όλους να αναρωτηθούν σχετικά με την απλουστευτική φύση αυτών των θεωριών τουλάχιστον.

Μόνο η κατάργηση του Glass Steagal act που μπήκε το 1933 για να προστατεύσει την αγορά ακριβώς! από αυτά που πάθαμε το 2007/8 θα έπρεπε να σε προβληματίσει πολύ όσον αφορά το πώς εφαρμόστηκε τουλάχιστον η ιδεολογία της εντελώς ελεύθερης αγοράς, με λιγότερους κανόνες.

Αν για παράδειγμα κοιτούσα όλα τα διαθέσιμα στοιχεία και έβλεπα πόσο government spending έκανε πχ ο Roosvelt ή ο Ρήγκαν στην οικονομία μέσω projects ή κανονισμών και πώς επηρέασε τις ζωές του κόσμου ή την ανάπτυξη και γιατί και έβρισκα ότι αυτό αντέκρουε ένα βασικό συστατικό της libertarian ιδεολογίας που στήνει πάντα το κράτος ως εχθρό απέναντι στην προσωπική πρόοδο του ατόμου, τότε θα είχα πολύ καλό λόγο να απορρίψω και την ιδεολογία τουλάχιστον σε αυτή τη βάση της. Ο κόσμος είναι πολύ πιο σύνθετος και πολύπλοκος από τέτοιες τραγικά απλουστευτικές θεωρίες που γίνονται εμμονές σε διάφορες εκφάνσεις τους νομίζω.

Όσοι στηρίζουν ότι το πρόβλημα της κρίσης ήταν τα χαμηλά επιτόκια της FED έχουν σοβαρό πρόβλημα κατανόησης cause-and-effect ή πιθανόν σύγχυσης correlation/. Όσο καταλαβαίνω τον τρόπο λειτουργίας μιας FIAT οικονομίας , τα χαμηλά επιτόκια δίνουν καλύτερο κίνητρο δανεισμού σε όλους. Είναι ένας τρόπος stimulation μιας αναιμικής οικονομίας. Έδωσαν την ψευδαίσθηση στον μη ειδικό να δανειστεί περαιτέρω από τις δυνατότητές τους είτε για να αγοράσει σπίτι είτε οτιδήποτε άλλο. Έκανε το χρήμα φτηνό. Αλλά το ρόλο του τσεκαρίσματος για το πόσο και ποιος μπορεί να δανειστεί τον έχουν αυτοί που δανείζουν. Οι τράπεζες. Κανείς άλλος Πάντα έτσι ήταν. Κανείς δεν μπορεί να επιβάλει στις τράπεζες να δανείσουν σε άτομα που δεν μπορούν να αποπληρώσουν ακόμα και 0% να ήταν τα επιτόκια.

Από την άλλη τα χαμηλά επιτόκια δεν μπορούν ποτέ να επιβάλουν τις τράπεζες να χαλαρώσουν τους ελέγχους πιστοληπτικής αξιοπιστίας των πελατών τους. Δεν ευθύνονται για την κατασκευή προϊόντων που κανείς δεν καταλάβαινε. Δεν ευθύνονται για τον μη έλεγχο κεφαλαιακής επάρκειας ιδρυμάτων σε σχέση με το ρίσκο που αναλάμβαναν. Ούτε ποιος και πόσο είναι εκτεθειμένος σε ποιον. Αυτό τον έχουν οι κανόνες τις αγοράς και οι εποπτικές αρχές. Πάντα έτσι ήταν επίσης από το 1933. Η χαλάρωση και η ανυπαρξία των τελευταίων ήταν αυτή που άλλαξε με την κρίση. Οι τράπεζες που δάνειζαν σε πελάτες ό,τι να ναι αποδεδειγμένα δεν κάνανε ελέγχους πλέων. Γιατί; Γιατί το νέο στην οικονομία ήταν καινούρια μαγικά προϊόντα που δεν υπήρχαν ποτέ πριν. Αυτά υπόσχονταν πως μπορούσαν ρουφήξουν ό,τι χρέος να είναι από τη μία και να δημιουργήσουν ένα εντελώς καινούριο καθαρό προϊόν από την άλλη μεριά. Και το κάναν ως ένα βαθμό. Αλλά κανείς δεν έλεγξε τις τράπεζες και τις πρακτικές τους. Γιατί; Συνδυασμός αλαζονείας, αδυναμίας κατανόησης του κινδύνου και wishful thinking. Γιατί πιστεύαμε ότι οι τράπεζες ξέρουν τι κάνουν και αν κάποιοι κάνουν ανοησίες το σύστημα θα το διορθώσει. Ε, λοιπόν μερικοί κάναν ανοησίες -όπως θα υπάρχουν πάντα εξάλλου- αλλά αυτή τη φορά σε τέτοιο βαθμό που δεν άντεξε το σύστημα. Και αυτό είναι hard fact και δεν έχει σχέση με τα επιτόκια. Δεν έχω βρει κάποια σοβαρή εξήγηση που να συνδέει τόσο ξεκάθαρα τα χαμηλά επιτόκια με την κρίση. Αν μπορεί κανείς να στήσει επιχείρημα δυνατό ας το παραθέσει.

Δεν υποστηρίζω τυφλή υπακοή ή εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση ή στις πολιτικές της, ή ανεξέλεγκτη σπατάλη από την άλλη. Απλά υποστηρίζω ότι η ιδεολογία της Ayn Rand είναι πολύ παιδική , αφελής και σε μεμονωμένες περιπτώσεις επικίνδυνη.