Ηλικία

 

Την ημέρα που έγινα 60 χρονών, στις 30 Νοεμβρίου του 2018, 21 μήνες και 5 μέρες πριν σκοτωθεί ο γιός μου και η νύφη μου, με πήγε ο γιός μου για τα γενέθλιά μου στο ακρωτήριο Κανάβεραλ, στο Διαστημικό Κέντρο Κέννεντυ όπου για πρώτη φορά πλήρωσα μειωμένο εισιτήριο ων πλέον από την μέρα εκείνη μιας ηλικίας που δικαιούται έκπτωση. 

Στις 22 Ιανουαρίου 2022 δημοσίευσα την ανάρτηση «Χρόνος».
Σήμερα, 260 μέρες αργότερα, λέω να εκφράσω μια ανάλυση του τι είναι χρόνος,
ξανά,
αλλά από διαφορετική προσέγγιση.

Υπάρχουμε. Πως το ξέρουμε αυτό, ότι υπάρχουμε; Το αναγνωρίζουμε επειδή βλέπουμε κάτι που συνέβη γύρω μας σε αυτό που κατανοούμε ως «παρελθόν», είτε πριν ένα δευτερόλεπτο είτε πολλά χρόνια, συνειδητοποιούμε τον εαυτό μας να το παρατηρεί και να το αναλύει τοποθετώντας τον εαυτό σαν μέρος του συνόλου και έτσι προσδιορίζουμε την ύπαρξή μας, σαν μια οντότητα που υπήρχε στο παρελθόν, υπάρχει αυτή τη στιγμή, άρα θα υπάρχει και στο μέλλον. Ο χρόνος, παρελθόν, παρόν και μέλλον σε γραμμική έκφραση μιας κατευθύνσεως, προς τα μπροστά, είναι απαραίτητος για την συνειδητοποίηση, ή την υπόθεση, της ύπαρξης.

Πέρασαν ήδη περίπου 30 δευτερόλεπτα από τότε που ξεκινήσατε να διαβάζετε αυτή την ανάρτηση… Μέχρι αύριο τέτοια ώρα θα έχουν περάσει 86.400 δευτερόλεπτα. Μέχρι του χρόνου, αυτή την ημέρα και ώρα θα έχουν περάσει 31.536.000 δευτερόλεπτα. Όλη μας η ζωή, αν ζήσουμε, ας πούμε 85 χρόνια, θα έχει συμπληρωθεί σε 2.680.560.000 δευτερόλεπτα. Δυόμιση δισεκατομμύρια δευτερόλεπτα. Αυτό είναι πολύ μακρύς χρόνος. Κάπου 31.000 ημέρες και νύχτες. Χρειαζόμαστε ένα δευτερόλεπτο για να πούμε τις λέξεις: «Ένας Ελέφαντας». Φανταστείτε να πρέπει να μετρήσετε, έναν-έναν, δυόμιση δισεκατομμύρια ελέφαντες: τόσο είναι το μήκος της ζωής, αν γίνουμε 85 χρονών.

Και λέμε ότι το σύμπαν γεννήθηκε πριν δέκα τρία δισεκατομμύρια, οκτακόσια εκατομμύρια χρόνια. Χωράνε περίπου 163 εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές, η μία μετά την άλλη, στην ηλικία του σύμπαντος. Τόσο πολύς χρόνος που ονομάζουμε το σύμπαν πανάρχαιο και δεν μπορούμε καν να συλλογιστούμε πόσος χρόνος είναι, αισθητά, τα 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια.

Βέβαια, αυτή είναι μια πολύ αυθαίρετη και ανθρωπομορφική μονάδα μέτρησης. Αυτό που λέμε στην πραγματικότητα είναι ότι η ηλικία του σύμπαντος ισούται με τον χρόνο που χρειάζεται ο τρίτος πλανήτης ενός συγκεκριμένου άστρου για να κάνει 13.800.000.000 περιστροφές γύρω από το άστρο του, όπου το άστρο αυτό και το πλανητικό του σύστημα γεννήθηκαν πριν 4.600.000.000 χρόνια, μόνο, το εν-τρίτο της ηλικίας που αποδίδουμε στο σύμπαν.

Για μας βέβαια, 85 χρόνια είναι μια πολύ ατελείωτη, μακρά ύπαρξη. Τι είναι, μέσα σε 85 χρόνια, ας πούμε πέντε μέρες; Αν μπούμε σε ένα υπερωκεάνιο στο Σάουθάμπτον θα φτάσουμε στην Νέα Υόρκη σε πέντε μέρες. Όμως αν μαζί μας, στο Σάουθάμπτον, επιβιβαστεί και μια μύγα (συγκεκριμένα μια mayfly, που ζει 24 ώρες), στην Νέα Υόρκη θα φτάσουν τα δισέγγονά της, πέντε ημέρες αργότερα.

Ας πάρουμε τον πλανήτη Δία ο οποίος χρειάζεται 12 γήινα χρόνια για να κάνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από το αστέρι μας, τον ήλιο. Τότε, αν μετρήσουμε την ηλικία του σύμπαντος σε περιστροφές γύρω από τον ήλιο όχι της Γης αλλά του Δία, τότε η ηλικία του σύμπαντος σε έτη Δία είναι 1,1 δισεκατομμύρια χρόνια, όχι 13,8. Αν μετρήσουμε την ηλικία του σύμπαντος σε έτη (χρόνια) περιστροφής (γύρω από τον ήλιο) του πλανήτη Ποσειδών, 165 γήινα χρόνια, τότε, από την οπτική του Ποσειδώνα, το σύμπαν έχει ηλικία 83,6 εκατομμύρια χρόνια. Και… αν μετρήσουμε χρησιμοποιώντας τον χρόνο που χρειάζεται ο γαλαξίας μας για να κάνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον εαυτό του, 225-250 εκατομμύρια γήινα χρόνια, τότε το σύμπαν είναι περίπου εξήντα γαλακτικών ετών.

Αν και ο αριθμός της ηλικίας του σύμπαντος αλλάζει δραματικά ανάλογα με το τι χρησιμοποιούμε ως μονάδα μέτρησης, αυτό που για μας δεν αλλάζει είναι το πόσο μακρινή την αισθανόμαστε εμείς την ηλικία του σύμπαντος, ότι αριθμό και να χρησιμοποιήσουμε. Εκατόν-εξήντα-τρία εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές. Αν όμως αντί για την ανθρωπομορφική αίσθηση του χρόνου χρησιμοποιήσουμε μια άλλη αίσθηση, τι θα γίνει; Άραγε, μήπως η μύγα που επιβιβάστηκε στο υπερωκεάνιο στο Σάουθάμπτον μαζί μας, αισθάνεται τις 24 ώρες της ζωής της όπως εμείς αισθανόμαστε τα 85 χρόνια της δικής μας; Μήπως πρόκειται να μου πείτε ότι η μύγα δεν αισθάνεται χρόνο με τον δικό της τρόπο; Που το ξέρετε;

Για να δούμε την παραπάνω υπόθεση από μια άλλη οπτική, ας φανταστούμε ότι η ζωή μας των 85 ετών είναι μια κινηματογραφική ταινία που παίρνει 85 χρόνια να προβληθεί στον κινηματογράφο από αρχής μέχρι τέλους. Τώρα, αυτή την ταινία, της ζωής μας, ας την προβάλουμε σε πάρα πολύ γρήγορη κίνηση έτσι ώστε να κάνει μόνο μια ώρα, αντί 85 χρόνια, για να προβληθεί. Τότε, παρακολουθώντας στο σινεμά την ταινία της ζωής μας σε μια ώρα αντί για 85 χρόνια, θα δούμε τον εαυτό μας να ενηλικιώνεται 18 ετών σε 12,5 λεπτά προβολής και στην οθόνη θα έχουμε γίνει 40 χρονών σε συνολικά 28,2 λεπτά προβολής.

Ίσως με την αίσθηση της ανθρώπινης ύπαρξης και τις περιστροφές της Γης γύρω από τον ήλιο, η ηλικία του σύμπαντος 13,8 δισεκατομμυρίων ετών να είναι πολύς, μα πάρα πολύς χρόνος. Όμως και οι περιστροφές του πλανήτη και η δική μας αίσθηση του περάσματος του χρόνου είναι τόσο ειδικευμένα σε ανθρωπομορφική έκφραση που καθιστούν την μονάδα και αίσθηση μέτρησης να είναι εντελώς άνευ νοήματος ή αντικειμενικής υφής όσον αφορά το σύμπαν από την πραγματικότητα όχι την δική μας αλλά του σύμπαντος. Η απόδοση της ηλικίας του σύμπαντος όπως την εννοούμε εμείς είναι εντελώς χωρίς το παραμικρό πραγματικό νόημα.

Μπορούμε την ταινία της ύπαρξης του σύμπαντος να την προβάλουμε σε γρήγορη κίνηση, σε μια ώρα. Σε ένα δευτερόλεπτο. Σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου από το μεγάλο μπαμ ως σήμερα. Τίποτα στην αντικειμενική ύπαρξη του σύμπαντος, τίποτα στην Φυσική και τους νόμους της, δεν λέει ότι η ροή του χρόνου στο σύμπαν πρέπει να ακολουθεί την αίσθηση του χρόνου όπως την αισθάνεται ένα συγκεκριμένο είδος ζωής, από τα έξι εκατομμύρια ήδη ζωής στον τρίτο πλανήτη ενός από τα 100 δισεκατομμύρια αστέρια σε έναν από τρισεκατομμύρια γαλαξίες στο σύμπαν. Η οποιαδήποτε αίσθηση του χρόνου, ή μονάδα μέτρησης του μήκους του χρόνου, είναι άνευ ουσίας και νοήματος από το κοσμικό σημείο παρατήρησης.

Ξεκινώντας τώρα από την πολύ πραγματική υπόθεση ότι, είτε πούμε ότι το σύμπαν έχει ηλικία τρισεκατομμύρια χρόνια, είτε πούμε ότι έχει ηλικία ένα δευτερόλεπτο, άσχετα με το πόσο γρήγορα προβάλουμε την ταινία της ύπαρξής του, είναι άραγε δυνατόν να πούμε, θεωρητικά ότι η ηλικία του σύμπαντος είναι όχι ένα κλάσμα του δευτερολέπτου αλλά μηδέν δευτερόλεπτα; Ότι δηλαδή από την γέννηση μέχρι το τέλος του σύμπαντος πέρασαν μηδέν δευτερόλεπτα γραμμικού χρόνου; Ναι, και βέβαια θα είναι σωστό να το πούμε αυτό, αν εξετάσουμε το πέρασμα του χρόνου από την οπτική κυμάτων ενεργείας. Επειδή, στην τιμή της μετάδοσης κυμάτων ενεργείας, ο γραμμικός χρόνος σταματά εντελώς και η μάζα αποκτά τιμή άπειρη.

Προσοχή: δεν λέμε ότι στην τιμή της μετάδοσης κυμάτων ενεργείας ο χρόνος παύει να υπάρχει: λέμε ότι παύει να είναι γραμμικός με παρελθόν, παρόν και μέλλον. Από Χώρο συν Γραμμικό χρόνο, στην τιμή μετάδοσης κυμάτων ενεργείας η πραγματικότητα γίνεται Χωροχρόνος. Τι είναι η τιμή μετάδοσης ενέργειας; Είναι αυτό που αποκαλούμε ταχύτητα του φωτός, μόνο που στην κοσμική πραγματικότητα αυτό που λέμε φως δεν είναι φως και αυτό που λέμε ταχύτητα δεν είναι ταχύτητα.

Το φάσμα των κυμάτων ενέργειας από τα πολύ μακρά μήκη κυμάτων στα πολύ μικρά μήκη κυμάτων συμπεριλαμβάνει μια περιοχή μήκους κυμάτων που ερεθίζει ένα βιολογικό όργανο το οποίο λέγεται αμφιβληστροειδής χιτώνας του ανθρώπινου ματιού και το ερέθισμα αυτό δίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο την εντύπωση λάμψης, και την αίσθηση αυτή την λέμε φως. Για να υπάρχει ταχύτητα πρέπει να υπάρχει ένα σταθερό σημείο, μια μετρήσιμη απόσταση τριών διαστάσεων και ένα κινούμενο αντικείμενο, για να μετρήσουμε την ταχύτητά του. Όμως στο σύμπαν δεν υπάρχει σταθερό σημείο και δεν υπάρχει χώρος τριών διαστάσεων συν ξεχωριστό γραμμικό χρόνο, αλλά χωροχρόνος, άρα η ταχύτητα είναι χωρίς νόημα. Αυτό που λέμε «ταχύτητα του φωτός» είναι άλλη μια ανθρωπομορφική αυταπάτη.

Ακόμα και το να αναφέρουμε την τιμή μετάδοσης (κυμάτων) ενέργειας είναι κατά κάποιον τρόπο παραπλανητικό επειδή για να υπάρχει αυτή η τιμή πρέπει να υπάρχει χρόνος σε γραμμική υφή, που δεν υπάρχει στον χωροχρόνο. Τότε, τι υπάρχει; Υπάρχει ενέργεια σε χωροχρόνο, όπου το παν που συνέβη και θα συμβεί στο σύμπαν υπάρχει συμπιεσμένο σε ούτε καν μια στιγμή χρόνου, εφ’ όσον και μια στιγμή χρειάζεται γραμμικό χρόνο για να υπάρξει. Όμως την «στιγμή» που το σωματίδιο Χιγκς Μποσον μετατρέψει ενέργεια σε μετρήσιμη, αντί άπειρη, μάζα, τότε, σε σχέση με την ύπαρξη της μάζας ο χρόνος διαχωρίζεται από τον χώρο και γίνεται γραμμικός. Με αυτή την έννοια, μεταξύ της ενέργειας (χωροχρόνου) και της μάζας (χώρος + γραμμικός χρόνος), ο χωροχρόνος και ο χώρος συν γραμμικό χρόνο κυριολεκτικά συνυπάρχουν. 

Και που βρίσκονται, που συνυπάρχουν άραγε ο χωροχρόνος και ο χώρος συν γραμμικό χρόνο; Κατά την απαίδευτη γνώμη μου ο χωροχρόνος υπάρχει στο μέρος του σύμπαντος το οποίο εξετάζουμε με την επιστήμη του Quantum Mechanics, και ο χώρος συν γραμμικό χρόνο υπάρχει στο μέρος του σύμπαντος το οποίο εξετάζουμε με την επιστήμη της Θεωρίας της Σχετικότητας. Γι’ αυτό και δεν έχουμε μπορέσει ακόμα να διατυπώσουμε μια Θεωρία που να αντιμετωπίζει Σχετικότητα και Κουάντουμ ως μια ενότητα (συμπεριλαμβανομένης της ανικανότητάς μας να κατανοήσουμε το παρατηρηθέν φαινόμενο της Quantum Entanglement) –αν και ο κόσμος Κουάντουμ δεν είναι παρά τα θεμέλια και πρώτες ύλες του κόσμου της Σχετικότητας.

Αν λοιπόν, στην τιμή της ενέργειας όλη η γένεση, εξέλιξη και τέλος του σύμπαντος υπάρχει σε χρόνο μηδέν, τότε, εκατέρωθεν του χρόνου μηδέν, το Χιγκς Μπόσον δημιουργεί μάζα, και γραμμικό χρόνο. Αν πιάσατε την σημασία αυτή, τότε θα πείτε ότι το σύμπαν εξαϋλώνεται και ξαναγεννιέται επ’ άπειρον σαν κότα και αυγό. Και θα έχετε δίκιο εκτός της συμπληρωματικής υπόθεσης ότι το αναγεννώμενο σύμπαν δεν είναι συνεχές με ένα σύμπαν να ακολουθεί το άλλο, αλλά ένα και το ίδιο σύμπαν επαναλαμβάνοντας τον εαυτό του σε μηδέν χρόνο.

Βέβαια, αν προσπαθήσει ο απαίδευτος νους να κατανοήσει τα παραπάνω, μπορεί εύκολα να καταλήξει στην υπόθεση ότι δεν υπάρχει τίποτα και ότι η ύπαρξη είναι μια αυταπάτη. Αλλά… αν συνειδητοποιούμε ότι η ύπαρξη πιθανώς να είναι αυταπάτη τότε, αυταπόδεικτα υπάρχουμε για να συνειδητοποιήσουμε την ανυπαρξία, και αυτό δημιουργεί ένα παράδοξο. Το παράδοξο που επιμένει, ενώ προσπαθούμε, να μην έχουμε καταλάβει ακόμα σχεδόν τίποτα, ιδίως το πως από μάζα σε γραμμικό χρόνο η ενέργεια μπορεί να μεταπηδήσει στον χωροχρόνο, όπου δεν υπάρχει γραμμικός χρόνος και όπου τα πάντα υπάρχουν πέρα από τον χρόνο ή την ανθρώπινη κατανόηση της ύπαρξης –παρά, βλέπουμε μόνο αντανακλάσεις μιας υποκειμενικής πραγματικότητας σε ένα παραμορφωτικό καθρέπτη, παραμορφομένη από την εγωκεντρική ανεπάρκεια του να υποθέσουμε το από εμάς ακατανόητο.

Αυτό που απομένει, μετά από την υπόθεση ότι στον χωροχρόνο συνυπάρχουν τα παντα όσα συνέβησαν και θα συμβούν από την αρχή ως το τέλος του σύμπαντος, είναι να συλλογιστούμε αν αυτό το σύνολο αποτελείται μόνο από τα ακριβή γεγονότα που συνέβησαν και θα συμβούν στο σύμπαν όπως τα βλέπουμε εμείς, ή μήπως είναι το σύνολο των άπειρων πιθανοτήτων του τι θα μπορούσε να είχε συμβεί και να συμβεί. Και οι δύο εκδοχές φαίνονται εξ’ ίσου λογικές, με την διαφορά ότι με την πρώτη υπόθεση εδραιώνουμε την μια και μοναδική συνοχή γεγονότων ενώ με την δεύτερη δεχόμαστε το άπειρο, ακόμα και σε πιθανότητες, όπου τις παρατηρήσεις αυτές τις κάνουμε από μια τυχαία ανάμεσα σε άπειρες πιθανότητες συνοχής συμβάντων.

Δηλαδή, αν στον χωροχρόνο συνυπάρχει μόνο το τι γνωρίζουμε ότι συνέβη, τότε στον χωροχρόνο υπάρχει το παν που συνέβη ή θα συμβεί από την αρχή ως το τέλος του σύμπαντος αλλά μόνο τα γεγονότα που γνωρίζουμε και η ακολουθία τους που πρόκειται να συμβεί.

Αν όμως στον χωροχρόνο συνυπάρχουν όλες οι πιθανότητες απείρων πιθανών αφηγήσεων, τότε συνυπάρχουν οι πιθανότητες όπως παραδείγματος χάριν του να κέρδισαν οι Πέρσες την μάχη της Σαλαμίνας, να είναι τώρα η Ευρώπη Περσική και να μην περάσαμε σκοτεινούς αιώνες αλλά να είμαστε τώρα 1.000 χρόνια μπροστά σε επιστημονική και πολιτιστική εξέλιξη, άλλες άπειρες πιθανότητες του να μην γεννήθηκα ποτέ ή πιθανές αφηγήσεις όπου να έχω αδέλφια. Ή, να μην πάσχω από διαβήτη.

Ενώ πράγματι και οι δύο υποθέσεις (του συγκεκριμένου και των άπειρων πιθανοτήτων) είναι λογικές, κάτι μου λέει ότι είναι πιο αρμόζον για το σύμπαν ο χωροχρόνος να συμπεριλαμβάνει άπειρες πιθανές αφηγήσεις.

Πέρα όμως από το αν τα γεγονότα είναι συγκεκριμένα ή συνυπάρχουν σε άπειρες εκδοχές, υπάρχει και η ερώτηση του αν ο χώρος του σύμπαντος έχει τέλος ή αν ο χώρος του σύμπαντος είναι άπειρος (βεβαίως, αν το σύμπαν έχει τέλος τότε μέσα σε τι χώρο βρίσκεται και, είναι άραγε εκείνος ο χώρος άπειρος με άπειρα ξεχωριστά σύμπαντα;).

Άπειρες πιθανότητες γεγονότων και αφηγήσεων σε ένα άπειρο σύμπαν κάνει το ανθρώπινο μυαλό να θέλει να σταματήσει και να ρωτήσει «μα... Γιατί;» Όμως… το «Γιατί;» ζητά λογική εξήγηση σε πλαίσιο γραμμικού χρόνου, ο οποίος μας οδηγεί στην αρχή αυτής της ανάρτησης για να διαβάσουμε την εξήγηση του ότι γραμμικός χρόνος, στην πραγματικότητα χοροχρόνου του σύμπαντος δεν ...υπάρχει.

~~~