Τετάρτη 5 Ιανουαρίου 2011

Τι Ξέρουμε;

Η δεύτερη από τρείς αναρτήσεις εμπνευσμένες από τα πρόσφατα δοκίμια του Δείμου του Πολίτη και τις συζητήσεις και σχόλια όλων μας.










Μιλώντας για τον Αθεϊσμό δεν μπορεί κανείς να μην μιλήσει για την πίστη σε κάποιο Θεό, για σύγκριση και εξήγηση απόψεων. Στην προηγούμενη ανάρτηση μίλησα για τα πιστεύω των πέντε κυριοτέρων παραδόσεων του Αθεϊσμού, διάλεξα αυτά τα σημεία που με αντιπροσωπεύουν και προσέθεσα δύο θέματα, το θέμα της εθνικότητας και παραδόσεων του σκεπτόμενου, και το θέμα της αξιολόγησης των μηνυμάτων μιας θρησκείας και ενός δόγματος πνευματικά, ξεχωριστά από το πως χρησιμοποιήθηκε η θρησκεία ανά τους αιώνες κοινωνιολογικά.

Πριν μιλήσω για τα δύο θέματα που άφησα ξεκρέμαστα στην προηγούμενη ανάρτηση πρέπει πρώτα να χρησιμοποιήσω αυτή την ανάρτηση για να μιλήσω σχετικά με το τι είναι ιστορικά γνωστό για μια από τις υπάρχουσες θρησκείες, τον Χριστιανισμό. Τα θέματα που θέλω να παρουσιάσω είναι τα Ευαγγέλια, η ιστορία των πρώτων αιώνων, και οι διαφορές μεταξύ των εκκλησιαστικών παραδόσεων και του τι ξέρουμε για την γέννηση της θρησκείας.

Πρώτα μια διευκρίνηση: ο λόγος για τον οποίον μιλάω σε πρώτο πρόσωπο και εξηγώ ανοικτά ότι τα λεγόμενά μου είναι προσωπικές απόψεις είναι γιατί δεν θέλω να παρεξηγηθώ ότι πρεσβεύω κάποια αλήθεια, εφ' όσον δεν πιστεύω ότι υπάρχει μια αλήθεια. Τα πιστεύω μας είναι προσωπικές υποθέσεις και μόνο παρουσιαζόμενα ειλικρινά κάτω από φως υποκειμενικό έχουν οποιαδήποτε αξία για συζήτηση.



ΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

Ξέρουμε ότι υπήρχαν περίπου 60 (εξήντα) Ευαγγέλια τους πρώτους τρείς αιώνες τα οποία αντιπροσώπευαν πολύ διαφορετικές ιδέες για το πρόσωπο, την φύση, τα έργα και την διδασκαλία του Ιησού, και την ακολουθία του.


Πλήρως διατηρημένα Ευαγγέλια


   1. Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο (κανονικό)
   2. Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (κανονικό)
   3. Κατά Λουκά Ευαγγέλιο (κανονικό)
   4. Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο (κανονικό)

   5. Ευαγγέλιο του Θωμά
   6. Ευαγγέλιο της Αλήθειας
   7. Κοπτική Ευαγγέλιο των Αιγυπτίων
   8. Ευαγγέλιο του Νικοδήμου (επίσης γνωστό ως «Πράξεις του Πιλάτου»)
   9. Ευαγγέλιο του Βαρνάβα
  10. Ευαγγέλιο του Γαμαλιήλ

Ευαγγέλια Νηπιακής ηλικίας

   1. Ευαγγέλιο της Γέννησης της Θεοτόκου
   2. Ευαγγέλιο του Ψευδο-Ματθαίου
   3. Νηπιακής ηλικία Ευαγγέλιο του Θωμά
   4. Νηπιακής ηλικία Ευαγγέλιο του Ιακώβου
   5. Αραβικό Ευαγγέλιο Νηπιακής ηλικίας
   6. Συριακό Ευαγγέλιο των Παιδικών Χρόνων του Κυρίου μας, Ιησού

Εν μέρει διατηρημένα Ευαγγέλια


   1. Ευαγγέλιο του Ιούδα
   2. Ευαγγέλιο του Πέτρου
   3. Ευαγγέλιο της Μαρίας
   4. Ευαγγέλιο του Φιλίππου

Αποσπασματικά διατηρημένα Ευαγγέλια

   1. Διάλογος του Σωτήρος
   2. Πάπυρος Egerton 2
   3. Ευαγγέλιο της Εύας
   4. Fayyum Fragment
   5. Ευαγγέλιο της Μάνης
   6. Oxyrhynchus Ευαγγέλια
   7. Ευαγγέλιο του Σωτήρος (επίσης γνωστό ως Το Άγνωστο Ευαγγέλιο του Βερολίνου)
   8. Ευαγγέλιο των Δώδεκα

Ανακατασκευασμένα Ευαγγέλια

   1. Ευαγγέλιο του Ebionites
   2. Ευαγγέλιο των Αιγυπτίων
   3. Ευαγγέλιο των Εβραίων
   4. Μυστικό Ευαγγέλιο του Μάρκου
   5. Ευαγγέλιο του Matthias
   6. Ευαγγέλιο του Nazoraeans
   7. Ευαγγέλιο του Q (επίσης γνωστό ως "έγγραφο Q")
   8. Ευαγγέλιο των Σημείων
   9. Ευαγγέλιο του Σταυρού

Χαμένα Ευαγγέλια (Γνωρίζουμε για την ύπαρξή τους αλλά δεν έχουν βρεθεί)


   1. Ευαγγέλιο του Βαρθολομαίου
   2. Ευαγγέλιο του Εβδομήντα
   3. Ευαγγέλιο των τεσσάρων Ουράνιων Βασιλείων
   4. Ευαγγέλιο της τελειότητας
   5. Ευαγγέλιο του Μαρκίων
   6. Ευαγγέλιο του Βασιλίδη
   7. Ευαγγέλιο του Ανδρέα
   8. Ευαγγέλιο του Απελλή
   9. Ευαγγέλιο του Cerinthus
  10. Ευαγγέλιο του Bardesanes
  11. Ευαγγέλιο του Encratites
  12. Ευαγγέλιο των Γνωστικών
  13. Ευαγγέλιο του Ησύχιου
  14. Ευαγγέλιο του Lucius
  15. Ευαγγέλιο του Λογγίνου
  16. Ευαγγέλιο του Manes
  17. Ευαγγέλιο του Merinthus
  18. Ευαγγέλιο του Scythianus
  19. Ευαγγέλιο του Σιμωνίδη
  20. Ευαγγέλιο του Tatian
  21. Ευαγγέλιο του Thaddaeus
  22. Ευαγγέλιο του Βαλεντίνου
  23. Το Clementine Ευαγγέλιο


Μόνο τέσσερα ευαγγέλια περιλήφθησαν επισήμως στην Καινή Διαθήκη: τα λεγομενα Μάρκου, Ματθαίου, Λουκά και Ιωάννη.

Θεωρίες συνομωσίας πρεσβεύουν ότι ένας άνθρωπος (πιθανώς στη σημερινή Νότιο Γαλλία) ή μια ομάδα ανθρώπων (της δυτικής εκκλησίας) επέλεξαν τα τέσσερα Ευαγγέλια που προτίμησαν για πολιτικούς λόγους, και "εξαφάνισαν" τα άλλα καταδικάζοντας τα ως αιρετικά, στον Τέταρτο Αιώνα.

Η θεωρία αυτή είναι μάλλον κενή περιεχομένου γιατί υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που αποδεικνύουν πως τα τέσσερα Ευαγγέλια πέρασαν από κάποια σταδιακή φυσική επιλογή κατά την οποίαν οι Χριστιανικές κοινότητες ανά την Μεσόγειο τα επέλεξαν για τις λειτουργίες τους και τα συνέλεγαν μαζί, 2 ή 3 μαζί, ήδη από τον Πρώτο, και σίγουρα τον Δεύτερο Αιώνα. Τον Τέταρτο Αιώνα, με την νομική εδραίωση της καινούργιας θρησκείας, τα Τέσσερα Ευαγγέλια απλά υιοθετήθηκαν και επισήμως.


ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΩΝ


Εκτιμήσεις για τις ημερομηνίες που γράφτηκαν τα τέσσερα Ευαγγέλια ποικίλλουν σημαντικά, και τα αποδεικτικά στοιχεία είναι λιγοστά. Επειδή τα πρώτα σωζόμενα πλήρη αντίγραφα είναι από τον 4ο αιώνα και επειδή μόνο θραύσματα υπάρχουν από πριν από τότε, οι μελετητές αξιολογούν με την πλειοψηφία των απόψεων ως εξής:

     * Μάρκος: 68-73, ή 65-70
     * Ματθαίος: 70-100 ή 80-85
     * Λουκάς: 80-100,
με τα περισσότερα επιχειρήματα για κάπου γύρω στο 80-85
     * Ιωάννης: 90-100, ή 90-110. Η άποψη της πλειοψηφίας είναι ότι γράφτηκε σε στάδια, χωρίς συγκεκριμένη ημερομηνία σύνθεσης.

Η παραδοσιακή χριστιανική μελέτη γενικά προτιμά παλαιότερες ημερομηνίες:

     * Ματθαίος: 50- 70
     * Μάρκος: Δεκαετία του '50 έως τις αρχές ή τέλη του '60
     * Λουκάς: 59 - 63, ή 70 προς 80
     * Ιωάννης: 85 έως κοντά στο 100, ή  50 έως 70




 Αν οι μαθητές  ήταν στην ίδια ή λίγο μικρότερη ηλικία από τον Ιησού, τότε, η μέση ηλικία των αποστόλων στα χρόνια της γραφής των τεσσάρων Ευαγγελίων θα ήταν μεταξύ 55 και 120 χρονών, μάλλον γύρω στα 75-90 χρονών, εποχές που ο μέσος όρος για "μεγάλη" ηλικία ήταν γύρω στα  55-65 χρόνια (χωρίς να υπολογίσουμε εκτελέσεις σε νεώτερη ακόμα ηλικία), γεγονός που οδηγεί στην υπόθεση ότι τα Ευαγγέλια δεν γράφτηκαν κατ' ευθείαν από κανένα απόστολο, και ότι οι Επιστολές είναι κατα δεκαετίες προγενέστερες των Ευαγγελίων. 

Πιθανώς η προφορική παράδοση που κατέληξε στο κάθε Ευαγγέλιο να πηγάζει από τον αναφερόμενο Απόστολο ή Ευαγγελιστή, αλλά τα κείμενα είναι σχεδόν σίγουρα γραμμένα από γραφείς, ένα ή περισσότερους κατά Ευαγγέλιο, και κατόπιν εξειδίκευσης για συγκεκριμένο ακροατήριο.

Τα Ευαγγέλια υπήρχαν μόνο "εντός" εκκλησιών (Τας θύρας! τας θύρας! *κλείστε τις πόρτες να μην μας ακούνε από έξω*-όπως χαρακτηριστικά ανακράζει πολύ αργότερα ο Χρυσόστομος στη Λειτουργία του)  και δεν ήταν για αυτιά που δεν είχαν ακόμη γίνει μέλη της εκκλησίας. Ως εκ τούτου είναι μάλλον μεγάλο λάθος να λέμε ότι τα Ευαγγέλια περιέχουν "προπαγάνδα", μια που η προπαγάνδα κατά την πιο απόλυτη έννοιά της προορίζεται για αυτιά που δεν έχουν ακόμη πιστεύσει εντελώς. Τα Ευαγγέλια ήταν περισσότερο "οδικοί χάρτες" για μέσα από την λατρεία, και όχι εργαλεία για να αλλάξουν ή να κατευθύνουν την πίστη κάποιου.

Μεγάλο ποσοστό μελετητών αποδίδει πολλά κοινά μέρη των Ευαγγελίων Ματθαίου και Λουκά ως αντιγραφή από μια παλαιότερη πηγή που έχει ονομαστεί Πηγή "Q", από την Γερμανική λέξη Quelle που σημαίνει "πηγή". Αυτό επειδή περίπου 35-40% της φρασεολογίας του κάθε ενός από τα δύο αυτά Ευαγγέλια είναι ακριβής αντιγραφή μιας πηγής και είναι όμοια μεταξύ τους σε εκείνα τα αποσπάσματα.

Έχει προταθεί ότι το πρώτο, χαμένο, Ευαγγέλιο, γράφτηκε νωρίτερα από όλα τα άλλα από τον συγγραφέα του Ματθαίου στην Εβραϊκή γλώσσα, κοντά στην Ιερουσαλήμ για τους Εβραίους πιστούς, και μεταφράστηκε στα Ελληνικά. Αυτό λέγεται Ευαγγέλιο των Εβραίων. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι το Ευαγγέλιο των Εβραίων πιθανώς είναι η Πηγή "Q".

Είναι γενικά παραδεκτό ότι τα τέσσερα Ευαγγέλια, γραμμένα σε διαφορετικές δεκαετίες του δεύτερου μισού του πρώτου αιώνα, και αρχές του δευτέρου αιώνα είχαν σαν στόχο την κατανόησή τους από την κοινωνία ή κοινότητα στην οποία απευθύνονταν. Tα Ευαγγέλια Ματθαίου και Λουκά είναι πολύ παρεμφερή, και του Ιωάννου απευθύνεται σε ένα ακροατήριο με υψηλή κατανόηση της Θεολογίας. Του Μάρκου ήταν γραμμένο μάλλον για Ρωμαϊκό ακροατήριο. Και τα τέσσερα Ευαγγέλια απευθύνονταν κυρίως σε Εθνικούς που ασπάζονταν την Εβραϊκή αίρεση της πίστης στον Ιησού, και όχι τόσο σε Εβραίους.




Στα Ευαγγέλια που έμειναν έξω από την Καινή Διαθήκη βλέπουμε ότι η Ανάσταση περιγράφεται διαφορετικά ή και καθόλου. Ότι η παρθενία της Μαρίας ως ιδέα χρονολογείται μάλλον από τον Δεύτερο Αιώνα. Ότι, κατά τον Πρώτο Αιώνα γινόταν ανοικτά λόγος για τα αδέλφια του Ιησού από την Μαρία. Ότι η διδασκαλία του Ιησού ήταν μεταφορική και φιλοσοφική. Αυτά ενισχύουν την άποψη ότι η σημασία και φύση του Ιησού πήρε την μορφή που παρουσιάζουν τα Τέσσερα Ευαγγέλια σταδιακά και βασισμένα σε μεταφορές, ίσως και ποιητικές μεταφορές, οι οποίες όμως έγιναν δεκτές σαν υπερφυσική αλήθεια.

Ο λόγος για αυτήν την προτίμηση και εδραίωση της υπερφυσικής άποψης μπορεί να είναι όσο απλός όσο απλό είναι ότι οι άνθρωποι του Εικοστού Αιώνα προτιμούν τα μιούζικαλ του Χόλυγουντ, ή ιστορίες του Ιντιάνα Τζόουνς ή του Πολέμου των Άστρων από τις ταινίες του Ίγκμαρ Μπέργκμαν ή του Γκοντάρ: Το κοινό απλά προτιμά την διασκέδαση και τις ενδιαφέρουσες, εξωπραγματικές διηγήσεις, συχνά χάνοντας την σημασία της διήγησης ή των πραγματικών γεγονότων.

Τι Απήχηση είχε η πίστη του Χριστιανισμού τα επόμενα 2.000 χρόνια;
 





Μεγάλες θρησκείες του κόσμου τον 21ο Αιώνα, κατά αριθμό πιστών:

    1. Χριστιανισμός: 2,1 δισεκατομμύρια
    2. Ισλάμ: 1,5 δισεκατομμύρια
    3. Κοσμικισμός / Άθρησκοι / Αγνωστικισμός /Άθεϊσμός: 1,1 δισεκατομμύρια
    4. Ινδουισμός: 900 εκατ.
    5. Κινεζική παραδοσιακή θρησκεία: 394 εκατομμύρια
    6. Βουδισμός: 376 εκατομμύρια
    7. αρχέγονη-ιθαγενών: 300 εκατομμύρια
    8. Αφρικανική Παραδοσιακή: 100 εκατομμύρια
    9. Σιχισμός: 23 εκατομμύρια
   10. Juche: 19 εκατομμύρια
   11. Πνευματισμός: 15 εκατομμύρια
   12. Ιουδαϊσμός: 14 εκατομμύρια
   13. Μπαχάι: 7 εκατομμύρια
   14. Ζαϊνισμός: 4,2 εκατομμύρια
   15. Σίντο: 4 εκατομμύρια
   16. Cao Dai: 4 εκατομμύρια
   17. Ζωροαστρισμός: 2,6 εκατομμύρια
   18. Tenrikyo: 2 εκατομμύρια
   19. Νεο-Παγανισμός: 1 εκατομμύριο
   20. Ενωτικός-Καθολικότητα: 800.000
   21. Rastafarianism: 600.000
   22. Σαηεντολογία: 500.000




Είναι ενδιαφέρον ότι οι δύο θρησκείες που μαζί υποστηρίζονται από 3,6 δισεκατομμύρια πιστούς, ή το 50% του πληθυσμού του πλανήτη, είναι στην ουσία αιρέσεις μιας θρησκείας που είναι κατά 1.000 περίπου χρόνια προγενέστερή τους και σήμερα αριθμεί 14 εκατομμύρια πιστών: του Ιουδαϊσμού.

Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι τα μεγαλύτερα ιστορικά εγκλήματα και ακρότητες κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονίες και διωγμοί εξετελέσθησαν στο όνομα των πρώτων δύο θρησκειών εναντίων όλων των άλλων, συμπεριλαμβανομένης, με ιδιαίτερο μίσος, της θρησκείας από την οποία γεννήθηκαν.
 



Ιστορικός Ιησούς:

Το όνομα Yeshu (alt: Γεσσού, Yeishu, Εβραϊκά: יש"ו) εμφανίζεται σε διάφορα έργα της κλασικής λογοτεχνίας της Ιουδαϊκής ραββινικής συμπεριλαμβανομένου του Βαβυλωνιακού Ταλμούδ (αναθεωρημένο πριν από το 600 της Κοινής Εποχής) και την κλασική φιλολογία midrash που γράφτηκε μεταξύ 250 και 700. Μελετητές εξακολουθούν να αμφισβητούν την έννοια του ονόματος, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί ως ένα αρκτικόλεξο για την έκφραση στα Εβραϊκά ימח שמו וזכרו (yemach vezichro shemo - "Είθε το όνομά του και τη μνήμη να σβηστεί»). Η λέξη είναι παρόμοια με, και μπορεί να είναι ένα λογοπαίγνιο σχετικά, με το όνομα Yeshua, και θεωρείται από πολλούς ως το πρωτότυπο Αραμαϊκά ή Εβραϊκά όνομα του Ιησού. 

Λόγω αυτού του γεγονότος, σε συνδυασμό με την εμφάνιση σε πολλά χειρόγραφα του Βαβυλωνιακού Ταλμούδ της ονομασίας Χα-Notzri, το οποίο έχει κατ 'επανάληψη εννοηθεί ως ένα πρόσωπο από τη Ναζαρέθ, ή ένα άτομο που ανήκει σε μια ομάδα που ονομάζεται Notzrim (Φύλακες) και κάποιες ομοιότητες μεταξύ των ιστοριών των δύο μορφών μερικές ή πολλές από τις αναφορές στον Yeshu έχουν παραδοσιακά κατανοηθεί ως αναφορές στον Ιησού του Χριστιανισμού . Αντίθετα, άλλοι επέκριναν την άποψη αυτή, επικαλούμενοι διαφορές μεταξύ των γεγονότων που αναφέρονται σε συνδυασμό με τον Yeshu και το χρόνο της ζωής του Ιησού, του Χριστιανισμού, και διαφορές μεταξύ των ημερομηνιών των θανάτων των Yeshu και του Ιησού.

Σε κάθε περίπτωση, ένας περιπλανώμενος αιρετικός δημαγωγός αναφέρεται από ένα Ραββίνο του πρώτου αιώνα, περίπου την εποχή που γενικά πιστεύεται ότι έζησε ο Ιησούς του Χριστιανισμού.

Δεν υπάρχει αναφορά στον Ιησού σε Ρωμαϊκά αρχεία, και ο Χριστιανικός κόσμος δεν έχει αποδείξεις για την ιστορική ύπαρξη του Ιησού άλλες από την ύπαρξη και το περιεχόμενο των Ευαγγελίων τα οποία γράφτηκαν εν εξελίξη επί δεκαετίες και διαφόρους άγνωστους συγγραφείς.

Είναι γενικά αποδεκτό ότι ο Ιησούς γεννήθηκε μάλλον μεταξύ του 6 και του 4 Προ Κοινής Εποχής, μιά και ο Ηρώδης πέθανε το 4 ΠΚΕ. Ο Λουκάς χρονολογεί την γέννηση του Ιησού κατά την διάρκεια της απογραφής που ξέρουμε ότι έγινε το 6 ΠΚΕ. 

Η γνώμη των μελετητών είναι ότι η σταύρωση μάλλον έγινε, κατά αστρονομικές και ιστορικές έρευνες, το Εβραϊκό Πάσχα, Παρασκευή 3 Απριλίου 33 της Κοινής Εποχής, όταν θα πρέπει να ήταν περίπου περίπου 37 έως 39 χρονών. Ο Πόντιος Πιλάτος ήταν Ρωμαίος επίτροπος (ντε φάκτο έπαρχος) της Ιουδαίας από το 26 έως το 36 της Κοινής Εποχής και η ιστορικότητά του απεδείχθει με την εύρεση της Επιγραφής του Πιλάτου στην παραθαλάσσια πόλη Καισσάρια της Ιουδαίας το 1961.  

Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είναι ιστορικά διασταυρωμένο πρόσωπο, δεκτός και από τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ και πιστεύεται ότι έζησε από περίπου το 6 Προ Κοινής Εποχής ως την εκτέλεσή του το 36 της Κοινής Εποχής. Οι μελετητές συμφωνούν ότι ο Ιωάννης βάπτισε τον Ιησού.

Τα παραπάνω προτείνουν ότι η βάπτιση του Ιησού πρέπει να έγινε μεταξύ του 30 και το 32 της Κοινής Εποχής, όταν ο Ιωάννης και ο Ιησούς ήταν περίπου 36-38 χρονών, και ότι ο Ιωάννης, φυλακισμένος κατά την περίοδο της σταύρωσης του Ιησού, έζησε έως τρία χρόνια αργότερα από τον Ιησού μέχρι την δική του εκτέλεση.

σημ. Η λέξη "Χριστός" δεν είναι το ...επίθετο του Ιησού από την Ναζαρέθ. Η λέξη "Χριστός" πρωτοακούστηκε από το στόμα του Σαούλ από την Ταρσό, μετέπειτα Απόστολο Παύλο, όταν, κυρήττωντας στους Ελληνόφωνες της Αντιόχειας μετέφρασε το Εβραϊκό "Μεσσίας" στο Ελληνικό "Χριστός". Ως εκ τούτου, η σωστή, γραμματικά και συντακτικά, ονομασία στα Ελληνικά θα έπρεπε, ή θα μπορούσε, να ήταν: Ιησούς, ο Χριστός. Ο Σαούλ δεν είχε ποτέ συναντήσει τον Ιησού. Τέσσερα περίπου χρόνια μετά την σταύρωση αποφάσισε να αλλάξει το όνομά του σε Παύλο και να πλησιάσει τους 11 μαθητές που είχαν μείνει στην Ιουδαία και Γαληλαία.


 



O Ιησούς με τα δικά του λόγια:

 - Σε κανένα από τα Ευαγγέλια δεν αυτοαποκαλείται ο Ιησούς "Υιός του Θεού". Αναφερόμενος στον εαυτό του πάντα αυτοαποκαλείται "Υιός του ανθρώπου".
- Ο Ιησούς στα Ευαγγέλια λέει πως όλοι είμαστε παιδιά του Θεού. Επίσης αναφέρεται στον Πατέρα του, πιθανότατα εννοώντας τον Θεό.
- Βάση των παραπάνω είναι λογικό να συμπεράνει κανείς ότι ο Ιησούς πίστευε πως όλοι, συμπεριλαμβανομένου του ιδίου είμαστε παιδιά του Θεού, αλλά ίσοι ο ένας με τον άλλον: άνθρωποι.
- Στα Ευαγγέλια ο Ιησούς λέει ότι "δεν ήρθα να καταλύσω τον (Μωυσαϊκό) νόμο, αλλά να τον συμπληρώσω". Αυτό προτείνει ότι ο Ιησούς πίστευε ότι μιλούσε μέσα από τον Ιουδαϊσμό και ότι δεν είχε πρόθεση να αλλάξει τον νόμο (περιτομή, χοιρινό κλπ) για να φιλοξενήσει Εθνικούς.

- Πιθανόν η συμπλήρωση που έκανε στον Ιουδαϊσμό να συμπεριελάμβανε την ανάπτυξη του  "Πίστευε και μη ερεύνα" (Πίστευε στη Θρησκεία) με το "Ερευνάτε τας γραφάς" (Μελέτα και ψάχνε τι λέει η Θρησκεία), όπως επίσεις την εξέλιξη του "Οφθαλμό αντί οφθαλμού" στο "Γύρνα το άλλο μάγουλο".
- Χωρίς να καταργήσει τίποτα από τον Μωυσαϊκό νόμο, ο Ιησούς, στα Ευαγγέλια προσθέτει μόνο την έκκληση να αγαπάμε ο ένας τον άλλον και να μοιραζόμαστε τα αγαθά μας. Αυτό και μόνο μπορεί να αναστατώσει τις ανώτερες τάξεις οποιασδήποτε κοινωνίας.




Τέλος, κάτι σημαντικό: Ο Χριστιανισμός έχει αποδόσει λανθασμένα κάτι, η σωστή απόδοση του οποίου ρίχνει εντελώς καινούργιο φως στο πρόσωπο και το έργο του Ιησού:

Η παραβολή του Καλού Σαμαρείτη λέγεται ότι μιλάει για το πόσο καλός άνθρωπος ήταν ο Σαμαρείτης και πόσο άκαρδοι ήταν ο Ιερέας και ο πλούσιος που πέρασαν χωρίς να βοηθήσουν τον ετοιμοθάνατο.

Αλλά, ένας Ιερωμένος απαγορευόταν να μπει σε συναγωγή επί τρεις μέρες αφού θα ερχόταν σε επαφή με ένα ετοιμοθάνατο, και δεν του επιτρεπόταν να σταματήσει γιατί έμπαινε το Σάββατο (μια και αναφέρεται καθαρά ότι ήταν Παρασκευή πριν τη δύση του ήλιου -και με την δύση του ήλιου την Παρασκευή όλοι πρέπει να είναι σπίτια τους με τις οικογένειές τους για να ανάψουν τα κεριά του Σαμπάθ, πριν πάνε στην Συναγωγή το Σάββατο). Και ο πλούσιος φοβήθηκε ότι ήταν κόλπο για να τον ληστέψει κάποιος που παρίστανε τον ετοιμοθάνατο. Από την άλλη μεριά, ο Σαμαρείτης, ούτε ήταν μέλος της ελίτ του Ιουδαϊσμού, ούτε ήταν πλούσιος.

Η παραβολή, μέσα από το πρίσμα της κοινωνίας της εποχής, κηρύττει εναντίων του κατεστημένου! Εναντίων του ...Κεφαλαίου;


Φυσικά και οι πρώτοι Εθνικοί (μη Εβραίοι) Χριστιανοί ήταν φτωχοί και σκλάβοι! Αυτό ήταν το όλο νόημα!

Ήταν κίνημα. Ένα πολιτιστικό, κοινωνιολογικό γεγονός. "Αγαπάτε ο ένας τον άλλο και μοιράζεσθε τα αγαθά σας".

Ένα κίνημα αιώνες πριν από τότε που ο πατέρας του Καρλ Μαρξ άφησε τον Ιουδαϊσμό και ασπάσθηκε τον Χριστιανισμό ώστε να μπορεί να βρει καλύτερη δουλειά με πιο πολλά λεφτά, και ο γιός του ο Καρλ, αργότερα,  έκανε μέρος του μηνύματος του την έχθρα κατά των Εβραίων, και την ταύτιση των Εβραίων με το Κεφάλαιο.

Ο ιστορικός Ιησούς από την Ναζαρέθ, 2000 χρόνια πριν την εποχή του, ήταν, μου φαίνεται, ο πρώτος Κομουνιστής. Ο πρώτος Ακτιβιστής. Ο πρώτος Χίπης. Ένας μακρινός ίσως προ-πρόγονος του Τζων Λέννον. (τι
Ηρώδης-Πιλάτος, τι Τζέη Έντγκαρ Χούβερ-FBI)

Και το δόγμα που βγήκε το 325 και 381 της Κοινής Εποχής στη Νίκαια και στην Κωνσταντινούπολη, βγήκε από Εθνικούς, για Εθνικούς, και μιλούσε για πράγματα πολύ διαφορετικά από αυτά που νομίζουμε. Αυτό όμως στην επόμενη ανάρτηση.

Για την ώρα σας αφήνω με την εικόνα του Ιησού με μια κόκκινη σημαία, μπλου τζην και λουλούδια στα μαλλιά να προσεύχεται στην περιοχή Strawberry Fields στο Central Park της Νέας Υόρκης, λίγα μέτρα από εκεί που δολοφονήθηκε ο Τζων το 1980... λίγο πιό πίσω μια κοπέλλα από το Γουισκόνσιν, με χρυσά μαλιά και άσπρο λουλουδιαστό πουκάμισο, σανδάλια και επίσης μπλου τζην, μόλις σε νόμιμη ηλικία, που άφησε τη φάρμα τυριών των γωνιών της για να τον ακολουθήση, κρατά την κιθάρα του και τον περιμένει...


...ή, ...όλα τα βιβλεία του Χριστιανισμού σε μια λέξη:









19 σχόλια:

  1. Σε τόσο μεγάλο και τόσο πληθωρικό κείμενο αδυνατώ να απαντήσω σε όσα σημεία θα ήθελα. Για την ιστορικότητα του Ιησού έχω γράψει παλαιότερα. Χωρίς να διαφωνώ σε όσα γράφεις θα ήθελα κάποιος να μου αποδείξει την ιστορική ύπαρξή του (αρχαιολογικά, ιστορικά, φιλολογικά κλπ). Κάθε τι άλλο πάνω στα λόγια του κλπ είναι απλά μεθοδολογικά λάθος, γιατί δεν έχει στηριχτεί η αρχική υπόθεση. Αν δεν αποδειχθεί η ιστορικότητά του, τότε όλα γκρεμίζονται.

    Το "Ναζαρέτ" προέρχεται από το "Ναζηραίος" (ο χρισμένος). Δεν είναι πόλη ή τοποθεσία. Και μία τέτοια ονομασία προέρχεται μόνο από τα χριστιανικά κείμενα (ούτε στο Κουμράν ούτε σε άλλα απόκρυφα απαντάται η λέξη ως γεωγραφικός προσδιορισμός). Αυτό το θέμα σιγοντάρει στην ιστορική του ανυπαρξία.

    Για τα ευαγγέλια οι απόψεις είναι τόσες πολλές που είναι άσκοπο να μπούμε σε μία αναλυτική διαφωνία. Προτιμώ την κατάθεση των απόψεών μας στα ιστολόγιά μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Επανέρχομαι για μία συνολική θεώρηση. Η χρονολόγηση και τα ίδια τα Ευαγγέλια έχουν πολύ μικρή σημασία. Τα μυστήρια, οι θεσμοί, η ιεραρχία και η πολιτική δράση είναι ζητήματα που δεν υπάρχουν σε Ευαγγέλια παρά μόνο σε αποσπασματικά χωρία. Η θρησκεία δεν είναι απλά ένα κείμενο. Το δόγμα δεν είναι απλά και μόνο τα Ευαγγέλια, αλλά και τα μυστήρια, το επαγγελματικό (μη αιρετό) ιερατείο κλπ.

    Ο Χριστιανισμός δε γεννήθηκε ως θρησκεία. Μετατράπηκε από κίνημα σε θρησκεία μέσα από ένα πλούσιο και περίπλοκο δογματικό προσανατολισμό και συγκρητική σύνδεση ηθών κι εθίμων της εποχής (διαφορετικών ανά περιοχή).

    Αφήνω στην άκρη τους αναχρονιστικούς χαρακτηρισμούς περί ιησουίτικου κομμουνισμού (άσε που ακόμα δεν έχει αποδειχθεί η ιστορική του ύπαρξη).

    Σχετικά πάντως με τις διαφωνίες χρονολόγησης και τα αντιφατικά χωρία, πρέπει να σημειώσουμε ότι βάσει και των ανωτέρω έχουν πολύ λίγη σημασία. Γιατί ένα δόγμα και μία θρησκεία δε στηρίζονται σε μερικές χιλιάδες λέξεις (και 40+ κείμενα), αλλά σε ιεροτελεστίες, μυστήρια, χρήμα, εξουσιαστικό κομφορμισμό κλπ).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Και εσύ και ο Δείμος γράψατε κείμενα εξαιρετικά ιδίως για όσους σαν και μένα δεν έχουν ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα.
    Ίσως έτσι ανοίξουν και μερικά μυαλά που πιστεύουν τυφλά ότι τους σερβίρει το ιερατείο με το δόγμα του.
    Το να πιστεύεις σε μια ανώτερη δύναμη ή όχι είναι μια σαφώς ατομική πίστη που δεν έχει ανάγκη μιας υπαρκτής θρησκείας.
    Στο σημείο αυτό θα βρεθούν μερικοί να μου πουν: και τι σε νοιάζει εσένα, αλλά και τι κακό υπάρχει, αν πολλοί άνθρωποι επιθυμούν να πιστεύουν σε όλα αυτά τα παράλογα πράγματα που πρεσβεύουν οι διαφορές θρησκείες .
    Την απάντηση την έχει δώσει με περιεκτικό τρόπο ο Αμερικανός νομπελίστας φυσικός Steven Weinberg: η θρησκεία αποτελεί προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
    Με ή χωρίς αυτήν, θα υπάρχουν καλοί άνθρωποι που θα πράττουν το καλό και κακοί που θα πράττουν το κακό.
    Αλλά για να πράξουν καλοί άνθρωποι το κακό, χρειάζεται θρησκεία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Δήμο σ' ευχαριστώ. Να απαντήσω στο κάθε σου σημείο.

    1. Όπως γράφω στο τμήμα για τον Ιστορικό Ιησού, όπου κάνω και την διαφοροποίηση με τον "Ιησού του Χριστιανισμού", πράγματι, έχεις δίκιο, η ύπαρξη ενός Ιστορικού προσώπου δεν έχει αποδειχθεί. Οι γνώμες μελετητών που αναφέρω στο δεύτερο μισό του τμήματος αυτού είναι βασισμένες στο πότε θα πρέπει να είχε ζήσει (βάσει των περιγραφών) αν είχε υπάρξει.

    2. "Κάθε τι άλλο" ενδιαφέρει στην ανάλυση του τι έχει γίνει πιστευτό από 2.1 δις άτομα, άσχετα αν πράγματι είχε υπάρξει το άτομο ή είναι εφεύρεση της φαντασίας. Τα λόγια όποιος και να τα είπε είναι γραμμένα. Σε αυτά και την θρησκεία που γέννησαν αναφέρεται το "κάθε τι άλλο"

    3. Άσχετα με το ότι η Ναζαρέτ είναι μια μοντέρνα πόλη στο Ισραήλ την οποία έχω επισκεφθεί, οι μελέτες διαφέρουν ως προς την καταγωγή της λέξης όπως αποδίδεται στον Ιησού. Υπάρχει η πιθανότητα ότι η σημερινή Ναζαρέτ ονομάστηκε έτσι λόγω της αναφοράς στον Χριστιανισμό, ή το αντίθετο. Δεν είναι ιστορικά σίγουρο πότε η σημερινή πόλη πήρε το όνομα. Υπάρχει η εκδοχή ότι έρχεται από το Εβραϊκό νε-τσε, נֵ֫צֶר, που σημαίνει κλαδί, η το ρήμα να-τσαρ נָצַר, που σημαίνει προσοχή-φύλαξη, και πολλές άλλες εκδοχές συμπεριλαμβανομένης της Ελληνικής την οποία αναφέρεις.

    4. Για τα Ευαγγέλια πράγματι οι απόψεις είναι πολλές και τίποτα δεν είναι αποδειγμένο, για αυτό και ανέφερα με συντομία αυτά που είναι πιο γενικά παραδεκτά στοιχεία και εκτιμήσεις από τους μελετητές.

    5. Λές ότι " Η χρονολόγηση και τα ίδια τα Ευαγγέλια έχουν πολύ μικρή σημασία. Τα μυστήρια, οι θεσμοί, η ιεραρχία και η πολιτική δράση είναι ζητήματα που δεν υπάρχουν σε Ευαγγέλια παρά μόνο σε αποσπασματικά χωρία. Η θρησκεία δεν είναι απλά ένα κείμενο." Δήμο, συμφωνώ απόλυτα! (και το παραπάνω κείμενο συμφωνεί)

    6. Λες ότι "Το δόγμα δεν είναι απλά και μόνο τα Ευαγγέλια, αλλά και τα μυστήρια, το επαγγελματικό (μη αιρετό) ιερατείο κλπ". Εδώ θα απορήσω. Και οποιοδήποτε λεξικό, και ο οποιοσδήποτε θεολόγος ή και ιερωμένος, και σίγουρα επιστήμων, θα είχαν μεγάλο πρόβλημα με το καζάνι αυτής της φράσης. Η απάντηση είναι ολόκληρη ανάρτηση, πάντως, σε διαβεβαιώνω ότι υπάρχουν επιχειρήματα από ποικίλες κατευθύνσεις που θα αμφισβητούσαν το λεγόμενο αυτής της φράσης. Ίσως κάποια άλλη φορά.

    7. Λες ότι "Ο Χριστιανισμός δε γεννήθηκε ως θρησκεία. Μετατράπηκε από κίνημα σε θρησκία..." Απόλυτα σύμφωνος!!! όπως και στο τελευταίο τμήμα της ανάρτησής μου. Την υπόλοιπη πρότασησχετικά με δογματικό προσανατολισμό κλπ., την παραπέμπω στην απάντησή μου νο. 6 παραπάνω.

    8. Αφήνεις στην άκρη του αναχρονιστικούς χαρακτηρισμούς περί ιησουίτικου κομμουνισμού. Γιατί; Ελπίζω να ήταν εμφανές, ξεκινώντας από το "...μου φαίνεται..." ότι έκανα λίγο δεικτικό χιούμορ να γελάσουμε και λίγο γιατί η πολύ σοβαρότητα φέρνει δυσκοιλιότητα! Ήμουν σίγουρος ότι τουλάχιστον η τελευταία παράγραφος θα μάζευε κανένα χαμόγελο και την ίδια στιγμή θα έλεγε κάτι σαν ..."καλά όλα αυτά, αλλά οι άνθρωποι όσες χιλιάδες χρόνια και να περάσουν είναι οι ίδιοι, υπέροχοι άνθρωποι που ψάχνουν μόνο αγάπη, όνειρα, ποίηση και ειρήνη αλλά βρίσκουν μόνο μίσος και θέσφατα..."

    Σ' ευχαριστώ και πάλι Δήμο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Αθεόφοβέ μου, υπέροχο σχόλιο, γιατί, όπως πάντα μιλάς με γλώσσα καθαρή χωρίς να θίγεις, που είναι δώρο, και που προσπαθώ και εγώ να καταφέρω. Γιατί, ο μόνος τρόπος να ενωθούν οι άνθρωποι είναι όχι απλά να σέβονται ο ένας τον άλλον, αλλά, να καταλαβαίνουν τον άλλο από την δική του τη σκοπιά, και να καταλαβαίνουν και να αναλύουν τις δυνάμεις που μας επηρεάζουν υλικά και πνευματικά, όχι με μίσος και έχθρα αλλά με ανοιχτό μυαλό.

    Το να πω απλά "Είμαι Αθεϊστής", ή "Άθεος", θα με απομάκρυνε από τον κύκλο όλων των άλλων ανθρώπων που πιστεύουν σε κάτι άλλο, ενώ, το να πω "Πιστεύω στο Σύμπαν και την εξέλιξη, αλλά και το δώρο της ανθρώπινης δύναμης για ποίηση, μεταφορά, παραλληλισμό, αλληγορία" μου επιτρέπει να διατηρήσω τα πιστεύω μου, να εξηγήσω κατά κάποιο τρόπο από που έρχονται τα πιστεύω των άλλων και επίσης να μην απορρίψω τις παραδόσεις που μπορεί να μην είναι παρά παραδόσεις, αλλά είναι οι μόνες που έχουμε, πριν φτιάξουμε καινούργιες.

    Είχα ελπίσει και για την γνώμη σου στην προηγούμενη ανάρτηση :-)

    Καλώς μας γύρισες!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Δημήτρη, το κείμενό σου είναι μεστό και έχεις καταφέρει μέσα σε λίγες γραμμές να συμπεριλάβεις πολλά και σημαντικά πράγματα και γεγονότα. Οι απόψεις μας νομίζω ότι ταυτίζονται εξ΄ ολοκλήρου. Κι εγώ νομίζω ότι στο πρόσωπο του Χριστού των Ευαγγελίων βλέπουμε τον πρώτο Κομουνιστή κι Ακτιβιστή. Θέλω να τονίσω το γεγονός ότι πολύ καλά κάνεις και διασαφηνίζεις το γεγονός ότι ο Απόστολος Παύλος ήταν ο Σαούλ και ότι ποτέ δεν είχε συναντήσει το Χριστό, διότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των χριστιανών στην Ελλάδα δεν το γνωρίζει. Θα ήθελα να συμπληρώσω δε, ότι αυτή η θρησκεία έπρεπε να ονομάζεται Παυλισμός κι όχι Χριστιανισμός, διότι άλλα πράγματα δίδαξε ο «επαναστάτης» Χριστός κι άλλα επέβαλε με τη διδασκαλία του ο Παύλος. Διότι, να το πω χοντρικά για να μην καταχραστώ το χώρο των σχολίων, ο Χριστός πήρε το μαστίγιο και πήγε κόντρα στο κατεστημένο όπως κι εσύ αναφέρεις, ενώ ο Παύλος είπε σκύψτε το κεφάλι στους τυράννους διότι είναι μια δοκιμασία που σας την έστειλε ο Θεός. Αυτές οι δυο στάσεις ζωής απέχουν, ας μου επιτραπεί η έκφραση, όσο η βάφτιση από την κηδεία. Κι από εκεί και πέρα, νομίζω, πήρε διαφορετική τροπή η διδαχή του Χριστού και μαζί και η Χριστιανική θρησκεία.

    Μου αρέσει ο διάλογος που έχεις με το Δείμο και ενδόμυχα παρακαλάω να συνεχιστεί. Όλοι μας θα βγούμε κερδισμένοι…

    Και μια παράκληση, τόσο για σένα όσο και για το Δείμο. Αναφέρεις στο κείμενό σου τη Σαηεντολογία. Έχω διαβάσει κάποια κείμενα γι’ αυτή τα οποία όμως ήταν τόσο θολά και αντιφατικά που τελικά δεν έβγαλα κανένα νόημα. Αν δε σας κάνει κόπο, μιας και οι γνώσεις σας επί του αντικειμένου είναι πολύ περισσότερες από τις δικές μου, κάντε μιαν ανάρτηση ή δώστε μου κάποιο αξιόλογο λινκ για να διαβάσω.

    Την καλησπέρα μου στα Απέννινα Όρη.

    (Εξακολουθώ να μην μπορώ να δημοσιεύσω τα σχόλιά μου με το OpenID. Κάτι περίεργο συμβαίνει και συμβαίνει μόνο στο δικό σου ιστολόγιο… Θα αρχίσω να πιστεύω στις θεωρίες συνομωσίας!!!)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. teleytaios, σκεφτόμαστε τα ίδια πράγματα. Παυλισμός είναι και τον πήρε ο Κωνσταντίνος και τον έκανε κάτι άλλο. Υπήρξε δεν υπήρξε ο Ιησούς (εγώ προσωπικά πιστεύω πως υπήρξε) ο Χριστιανισμός του Μεσαίωνα και του σήμερα καμιά σχέση δεν έχει με εκείνον τον καταπληκτικό άνθρωπο. Γιατί να μην τον πούμε, αν υπήρξε, "πρώτο Κομουνιστή"; Θίγουμε τους Κομουνιστές; ή τον Ιησού. Οι μόνοι Κομουνιστές που ξέρω που δεν τους αρέσει η ιδέα είναι οι Έλληνες Κομουνιστές, απλά γιατί γι αυτούς αυτό που έχει πιο πολύ σημασία δεν είναι το να αγαπάμε ο ένας τον άλλον και να μοιραζόμαστε τα αγαθά μας, αλλά να μισούμε τους πάντες που δεν ανήκουν στο κόμμα, χειρότερα από τον Εθνικοσοσιαλισμό του Χίτλερ. Και όπως είχε λεχθεί ότι είπε κι εκείνος: "Τα του Καίσαρα τω Καίσαρι κλπ" όποτε, ας δούμε τι σημαίνουν οι παραδόσεις μας και ο Χριστιανισμός από τη μία, και ξεχωριστά ας καταλαβαίνουμε και τι μπορεί να έγινε στην πραγματικότητα. Το ένα δεν αναιρεί το άλλο. Είναι δύο πράγματα διαφορετικά, η πραγματικότητα και η παράδοση, αλλά και τα δύο εξ' ίσου σημαντικά. Μην ξεχνάμε ένα από τα μέτρα του Δημητρισμού: Πατηρ/Υιός/Πνεύμα = Σύμπαν/Ζωή/Φυσική-Εξέλιξη.

    Scientology. Ο Tom Cruise είναι οπαδός και το Χόλυγουντ γελάει. Η Αμερική είναι η χώρα της γρήγορης θρησκείας. Μάρτυρες του Γεχωβά, Seventh Day Adventists, Mormons, Quakers, Shakers, First Church of Christ... Scientology του κυρίου Habbard. Μη σπαταλάς φαιά ουσία. Μαλακίες είναι. Αμερικανιστί: Bullshit!

    Πάντως μ' αρέσει αυτό! θα το ξαναπώ! "καλά όλα αυτά, αλλά οι άνθρωποι όσες χιλιάδες χρόνια και να περάσουν είναι οι ίδιοι, υπέροχοι άνθρωποι που ψάχνουν μόνο αγάπη, όνειρα, ποίηση και ειρήνη αλλά βρίσκουν μόνο μίσος και θέσφατα..." Ιδίως και προ παντός: Θέσφατα.

    Ήθελα να σου γράψω περισσότερα και καλύτερα αλλά είμαι πτώμα και πάμε για ύπνο -ήθελα πάντως να σου γράψω απόψε. Τα λέμε σύντομα! Η απάντησή μου δεν είναι στο ίδιο επίπεδο με το σχόλιό σου γιατί το νιονιό μου έχει τηγανιστεί για σήμερα!

    ΥΓ. Ιδέα δεν έχω περί τίνος ομιλείς, σχετικά με OpenID. Δεν ξέρω τι είναι αυτό; Δεν έχω πειράξει τίποτα, δεν έχω κάνει αλλαγές! Που και τι να κοιτάξω;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Συγκυριακά λοιπόν να πω ότι διαβάζω ταυτόχρονα και σε αντιδιαστολή 3 βιβλία
    1. Age of Reason - Thomas Paine
    2. God is not Great - Christopher Hitchens
    3. Η Καινη διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας υπο Π.Ν. Τρεμπελά
    Ο Thomas Paine ο οποίος κατατάσσεται όπως και πολλοί από τους λεγόμενους founding fathers της Αμερικής στους Θεϊστές, έχει κάνει μια πολύ σπουδαία δουλειά στην ανάλυση της Παλαιάς και Καινής διαθήκης προκειμένου να αποδείξει ότι πρόκειται σε γενικές γραμμές για βιβλία φιάσκο πρόχειρα συναρμολογημένα τα οποία δε στέκουν σε κανένα λογικό, ιστορικό και πάνω απ΄όλα "Θεόπνευστο" πλαίσιο. Αξίζει να του ρίξεις μια ματιά αν και πιστεύω ότι μάλλον θα το έχεις κάνει ήδη.
    Συμπεραίνω από τα γραπτά σου ως τώρα, ότι επιλέγεις να διαλέγεις από την ποιότητα του χαρακτήρα του προσώπου "Ιησού" όπως αυτός περιγράφεται μέσα από τα γραπτά που τα περισσότερα Χριστιανικά δόγματα έχουν αποφασίσει να διαμορφώσουν ως "Αγία Γραφή" -μιας και δεν υπάρχουν άλλα- τα "καλά" χαρακτηριστικά. Αγάπη για παράδειγμα, ή φιλανθρωπία. Βέβαια αυτό για μένα επιβεβαιώνει ότι εσύ ως άνθρωπος ξέρεις ότι αυτές οι αξίες είναι οι σημαντικές και γι'αυτό τις επιλέγεις, στοιχεία του ουμανισμού τα οποία συναντώνται διαχρονικά σε πολλές αν όχι όλες τις κουλτούρες του κόσμου ανεξαρτήτου θρησκείας. Παράλληλα απορρίπτεις συνειδητά ή ασυνείδητα, άλλα χαρακτηριστικά που θέτουν σε αμφιβολία την ποιότητα του χαρακτήρα του "Ιησού" αν παραδεχθούμε ότι δεν ήταν Θεός (πράγμα με το οποίο αν καταλαβαίνω καλά συμφωνείς) και που επίσης προκύπτουν από τα ίδια βιβλία. Πχ όταν φέρεται να δίνει άφεση αμαρτιών σε ανθρώπους για αμαρτήματα τους που αφορούν σε 3ους. Πόσο ανήθικο αν όχι τρελό ακούγεται αυτό;
    Ο ηθικός χαρακτήρας του Ιησού αν αφαιρέσει κανείς τη Θεϊκότητα έχει γίνει διάσημη κουβέντα μέσα από το λεγόμενο "τριλημμα" του CS Lewis, το οποίο ήταν εγχείρημα του να αποδειχθεί η "Θεϊκότητα" του Ιησού.
    Νομίζω ότι ο κάθε λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος ο οποίος θέλει να βγάλει κάποιο θετικό "ζουμί" από αυτά τα κείμενα θα πρέπει να πετσοκόψει αβέρτα, να προσπαθήσει να "ερμηνεύσει" και να "προσαρμόσει" (πράγμα που έχει οδηγήσει στα άπειρα δόγματα μεταξύ των χριστιανών αλλά και στις διαφορετικές ερμηνείες μεταξύ ανθρώπων του ίδιου δόγματος), σε σημείο που από τη μία αφαιρεί οτιδήποτε θεόπνευστο σχετικά με αυτά αλλά και μη πρακτικά ως εγχειρίδια ζωής και φιλοσοφίας από την άλλη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Μια απάντηση στο σχόλιο σου άφησα στην προηγούμενη ανάρτηση μια και μου το ζήτησες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. ManBlogg, πολύ σωστά βλέπεις ότι, στο σκεπτικό μου, το πρόσωπο του Ιησού το παίρνω σαν την εικαζόμενη πηγή ορισμένων διδασκαλιών, άσχετα με το αν υπήρχε ένα φυσικό πρόσωπο με το όνομα Γεσουά, από την Γαληλέα, ή όχι. Αυτό που με ενδιαφέρει στο πλαίσιο της ανάρτησης αυτής είναι να επιστήσω την προσοχή, αφ' ενός, στο ότι η ιστορικότητα δεν είναι αποδεδειγμένη, και στο ότι οι άνθρωποι κατασκεύασαν πάμπολλες ερμηνείες από τον πρώτο κιόλας αιώνα, αλλά επίσης και στο ότι το κεντρικό μήνυμα είναι πολύ απλό: Αγαπάτε ο ένας τον άλλον και να μοιραζόσαστε τα αγαθά σας.

    Αυτό το απλό μήνυμα της αγάπης και φροντίδας είναι ανθρώπινο. Δεν μπορεί να το μονοπωλεί μια θρησκεία. Αλλά, δεν νομίζω να είναι σωστό να καταδικάζουμε μια θρησκεία της οποίας αυτό είναι το μόνο μήνυμα, μόνο και μόνο επειδή οι αντιπρόσωποι της φιλοσοφίας της ανά τους αιώνες την χρησιμοποίησαν σαν εργαλείο δυνάστευσης.

    Αποφεύγω να αναφέρω φιλόσοφους και συγγραφείς γιατί, όπως έχω ξαναπεί, για κάθε έναν που λέει άσπρο μπορείς να βρεις άλλον ένα που λέει μαύρο. Δεν θέλω να πάω τη συζήτηση στο επίπεδο του "είπε ο ένας και είπε ο άλλος" γιατί οι αναρτήσεις μου ασχολούνται με το τι ο καθένας μας σκέπτεται, αφού έχει ιδιωτικά διαβάσει οτιδήποτε και βάσει των προσωπικών εμπειριών και αναζητήσεων. Τι σκεφτόμαστε εμείς τώρα.

    Τώρα, για το αν ήταν θεός, κλπ, κλπ... σκέψου το εξής: Για να δουλέψει ο Χριστιανισμός σαν θρησκεία "θεϊκή", πρέπει ο Ιησούς να πεθάνει πάνω στον σταυρό, και ο Χριστός να αναστηθεί εκ νεκρών. Σκέψου επίσης ότι η διπλή υπόσταση του "Υιού" σαν άνθρωπος, και σαν "θεός", 100% και το έμνα και το άλλο, δεν εξηγεί τον Υιό αλλά τον ...Πατέρα. Σκέψου το αυτό να δεις που μπορεί να σε πάει. Άσε τι είπε ο μεν και ο δε. Είναι θέμα καρδιάς και μυαλού του καθενός. Αν κάποιος χρειάζεται ένα γέρο στον ουρανό, έχει καλώς για εκείνον. Το ότι δεν μου πάει εμένα δεν σημαίνει ότι πρέπει να διώξω από το σπίτι μου όσους δεν συμφωνούν μαζί μου.



    Αθεόφοβε, το διάβασα και σε ευχαρίστησα και σχολίασα και εκεί :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Πάνε χρόνια που τα διάβαζα όλα αυτά.

    Σύντομα να πω κάποια πράγματα που έχω αποκομίσει.

    Οι ανατολικές θρησκείες - όχι το ισλάμ- δείχνουν να είναι πολύ κοντύτερα σε πνευματικό επίπεδο, στον άνθρωπο.

    Ο ιουδαϊσμός μοιάζει λίγο σκληρότερη θρησκεία, σε ανθρώπινο επίπεδο.

    Έχοντας διαβάσει παλιά και το Κοράνι, και την Βίβλο και το Ευαγγέλιο του Ιούδα* (*από προσφορά κάποιου εντύπου που μου διαφεύγει τώρα, μάλλον το N.G) κρίνω ότι σε γενικές γραμμές, κάτι ανάλογο πρεσβέυουν.

    Συν του ότι "σχίσθηκαν" σε κομμάτια επίσης.
    Και Σιίτες, Σουνίτες, Ισμαηλίτες αποτελούν ένα μεγάλο μέρος του Ισλάμ, όπως και οι χριστιανικές αιρέσεις, ας πούμε.

    Οι μεν χριστιανοί διχάστηκαν - με αφορμή -για το από που εκπορεύεται το άγιο πνεύμα, οι δεν ισλαμιστές από το ποιου την οικογένεια θα έβγαινε ο νέος ηγέτης των μουσουλμάνων.

    Έχω και μια απορία, που την είχα πάντα.
    Πως το Κατά Ιωάννην ευαγγέλιο μπόρεσε και μπήκε στη λίστα των 4ρων.

    Είναι εκ διαμέτρου αντίθετο από τα τρία προηγούμενα.

    Γενικά, είναι πολλά τα κοινά σημεία όλων των θρησκειών, και δει των μονοθεϊστικών.

    Τελικά όλοι θέλουν ο δικός τους να είναι ο μοναδικός, κι αυτό στοίχησε πολλά στην ανθρωπότητα.

    Αυτά.
    Πολύ καλό το κείμενο σου Δημήτρη, μου φρέσκαρε τη μνήμη.

    :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Συναρπαστικό κείμενο,αξίζεις συγχαριτίρια.Θα απαντήσω τώρα στο οτι υπάρχουν πάρα πολλές θρησκίες.Μπορεί να μου εξηγίσει κάποιος τη διαφορά και αυτό το τεράστιο χάσμα ανάμεσα σε ορθόδοξη και καθολική εκκλησία;Το οτι αν το Άγιο Πνέυμα βγένει μόνο από τον Θεο ή και από τον Ιησού;Αυτό δεν είναι διαφορά που ΄έγιναν για αυτήν τόσοι πόλεμοι!Επείσης όλες αυτές οι θρησκίες Ινδουισμου,Ισλαμισμου τις βρίσκω κάπως παράλογες.

    Χρειάζονται να γράφονται κάτι τέτοια κείμενα για να μας θυμίζουν που πιστεύουμε.Κάτι άλλο:πώς αλλάζουμε θρησκεία;Γιατί;Δεν μας αρέσει;Διάβαζα χθες ένα κείμενο για τους Ινδουιστές.Τρώνε περιττώματα αγελάδας.Υπερβολικό.Ή οι Ισλαμιστές που αυτομαστιγόνονται.Αλλά και ΄μεις,οι Χρισιανοι που νηστεύουμε 80 μέρες μόνο Πασχα-Χριστούγεννα,άλλες 15 τον Άυγουστο άλλες τόσες κάθε Σάββατο για την αυριανή Θεία Κοινονία.

    Για το κείμενο δεν έχω να προσθέσω κάτι άλλο συμφωνώ απόλυτα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Δημήτρη, ξέρεις τι με προβληματίζει πάρα πολύ στο χριστιανικό δόγμα; Η ανάσταση του Χριστού. Ενώ όλη η διδασκαλία στρέφεται, με τον τρόπο που το κάνει, γύρω από τη σχέση Θεού – ανθρώπου σε επίπεδο πνευματικό, η ανάσταση έρχεται και τα γκρεμίζει όλα αυτά. Πάει κόντρα σε ολόκληρη τη διδαχή, κατά τη γνώμη μου, διότι έρχεται και προσθέτει κάτι εκτός της φυσικής διαδικασίας για φινάλε. Μπορεί βέβαια να ισχυριστεί κάποιος ότι την εποχή εκείνη κάτι τόσο τρανταχτό έπρεπε να υπάρξει για να ενισχύσει την πίστη, αλλά ακόμα και τότε ένας λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος θα μπορούσε να κάνει την ερώτηση: Καλά, όλα αυτά γίνονται για το φθαρτό υλικό μας σώμα; Κι όλη αυτή η διδασκαλία για τη Βασιλεία των Ουρανών; Έτσι απλά καταρρίπτεται; Και το λέω αυτό, διότι η «νίκη» του Χριστού επί του θανάτου έγινε σε υλικό επίπεδο και μόνο. Η όλη διδασκαλία προσέθεσε στο τέλος ένα ισχυρότατο επιχείρημα εναντίον του ίδιου της του εαυτού. Γιατί λοιπόν προστέθηκε; Που αποσκοπούσε πραγματικά και γιατί ένα τόσο οφθαλμοφανές λάθος, κατά τη γνώμη μου πάντα, αφέθηκε έτσι απλά να υπάρχει;

    Θα ήθελα τη γνώμη σου αν έχεις χρόνο και διάθεση…

    (Το OpenID είναι ο τρόπος με τον οποίο επιβεβαιώνουμε την ταυτότητά μας όταν αφήνουμε σχόλια. Επειδή εγώ είμαι στη WordPress κι εσύ στο blogspot, πρέπει με κάποιο τρόπο να πούμε στο σύστημα ποιος είναι αυτός που αφήνει το σχόλιο. Φαντάζομαι το ίδιο κάνεις κι εσύ όταν σχολιάζεις τις δικές μου αναρτήσεις. Εγώ λοιπόν, για να αφήσω σχόλιο στον ιστότοπό σου πρέπει να το κάνω πολλές φορές γιατί μου βγάζει διαρκώς μηνύματα λάθους. Εκτός κι αν ο Big Brother μας παρακολουθεί και θέλει να διακόψουμε την επικοινωνία μας… χα,χα,χα…)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. "Αλλά για να πράξουν καλοί άνθρωποι το κακό, χρειάζεται θρησκεία."
    Αθεοφοβος said,συμφωνω αν και οχι απολυτα.
    Εχω κοψει απο καιρο τα παρε δωσε με θρησκειες.Οχι γαμοι,βαφτισα,κηδειες.
    Αλλα εγω θελω να σου στειλλω 2 links,

    http://www.minpress.gr/minpress/index/content-glance1_essential_info/omogeneia1/omogeneia_italia.htm

    κι αυτο

    http://www.hfc-sezioneitaliana.com/wmt/webpages/index.php?lid=1&pid=5

    καλη συνεχεια
    bacciamo le mani

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Βάσσια, είναι σωστότατη παρατήρηση ότι οι ανατολικές θρησκείες είναι κοντύτερα σε πνευματικό επίπεδο στον άνθρωπο. Δυτικά και βόρεια υπάρχει πιο λογική και πραγματισμός ενώ νότια και ανατολικά περισσότερη φιλοσοφία και μεταφορά.

    Ο Ιουδαϊσμός που ξεκινά από την νομαδική μετανάστευση από την Αίγυπτο προς την έρημο του Σινά κάπου μεταξύ πριν 3.100 και 3.500 χρόνια, και καταλήγοντας στην σημερινή του δομή εδώ κει περίπου 1,800 χρόνια, ήταν η πρώτη που έφερε το ανθρώπινο πνεύμα στην ιδέα ενός θεού (αντί πολλών θεών ή θεοτήτων). Στον Ιουδαϊσμό δεν μπορείς να αναπαραστήσεις με εικόνες ή αγάλματα ή σύμβολα, να γράψεις με λέξεις ή να αναφέρεις το όνομα του Θεού. Ο Θεός είναι, λέει ο Ιουδαϊσμός πέρα από την ανθρώπινη κατανόηση. Ο άνθρωπος πρέπει να κάνει έργο ζωής την μελέτη των γραφών, χωρίς όμως ελπίδα να καταλάβει τον ίδιο τον Θεό. Ήταν ο μόνος τρόπος να κρατηθεί μαζί μια κοινωνία νομάδων και να δημιουργήσουν τελικά το βασίλειο του Δαυίδ και του Σολομώντα. Ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η πειθαρχημένη ενότητα που τους βοήθησε να επιβιώσουν 1.875 χρόνια διασποράς και 9 χρόνια ολοκαυτώματος.

    Ο Χριστιανισμός, ο οποίος δημιουργήθηκε κατά διαταγή του Κωνσταντίνου από Εθνικούς (μη-Εβραίους) για Εθνικούς χρησιμοποίησε την φιλοσοφία και επιστήμη του Ελληνιστικού πολιτισμού καλυμμένες μέσα από τις διάφορες ιστορίες και καινούργιες παραδόσεις ανά την Μεσόγειο που είχε ξεκινήσει ο Σαούλ (Παύλος) χωρίς την έγκριση των αρχικών 11 "μαθητών" ενός περιπλανώμενου δασκάλου. Το κλειδί ήταν στην εξίσωση: Πατήρ/Υιός/Πνεύμα = Σύμπαν/Ζωή/Φυσική-Εξέλιξη.

    Το θεολογικό κείμενο που έγινε γνωστό ως Ευαγγέλιο του Ιωάννου συμπεριλήφθηκε, πιστεύω, ακριβώς σαν πινακίδα κατευθύνσεως για να ξεκλειδώσει κανείς τον γρίφο.

    Εν αρχή ην Λόγος, και ο Λόγος ή προς τον Θεό. Η Παράδοση λέει ότι Λόγος είναι ο Υιός, αλλά Λόγος στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει και Λογική, ή Λόγος Ύπαρξης. Ο Ιωάννης εξηγεί ότι ο Λόγος και ο Θεός είναι ένα και το αυτό, αλλά αναφέρει τον Λόγο πριν αναφέρει τον Θεό. Αυτό και μόνο είναι τρομερά ενδιαφέρον.

    Το διαφημίζω συχνά, και δεν ξέρω αν το έχεις ήδη διαβάσει, αλλά αν έχεις 30 λεπτά διάβασε αυτό που είχα γράψει πέρσι τον Φεβρουάριο: http://dimitristhinks.blogspot.com/2010/02/blog-post_11.html

    Συμφωνώ απόλυτα, Βάσσια, με όσα λες, και η απάντηση που προτείνω στην ερώτηση για το του Ιωάννη είναι και ένας από τους λόγους που γράφω αυτές τις αναρτήσεις.

    Καλό βράδυ :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Ύπνος, σ' ευχαριστώ, και καλώς ήλθες! Η ερώτησή σου είναι θαυμάσια και κεντρική σε αυτά που προσπαθώ να επικοινωνήσω με αυτές τις τρεις αναρτήσεις, και με αυτήν την παλαιότερη ανάρτηση: http://dimitristhinks.blogspot.com/2010/02/blog-post_11.html

    Το Πιστεύω της Νίκαιας του 325 και της Κωνσταντινούπολης του 381 παρουσιάζει ένα και μόνο θεό με τρείς υποστάσεις, και λέει ότι το Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα αλλά όχι τον Υιό. Η Δύση πάντα ήθελε να πει ότι το Πνεύμα εκπορεύεται και από τον Υιό. Ο Πάπας της Ρώμης το 381 απέρριψε το "και του Υιού" ως αιρετικό. Επίσης το απέρριψε ως αιρετικό ο Πάπας το έτος 800. Αλλά το έτος 1054 ο Πάπας το προσέθεσε στο Πιστεύω και έτσι χωρίστηκε η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία από την αρχική εκκλησία που έγινε τότε γνωστή ως Ορθόδοξη.

    ΓΙΑΤΙ έχει τόση σημασία ένα απλό "και του Υιού"; Γιατί αυτό αλλάζει όλη τη φιλοσοφική δομή της Νίκαιας. Αν Πατήρ/Υιός/Πνεύμα = Σύμπαν/Ζωή/Φυσική-Εξέλιξη, τότε, η Φυσική και η Εξέλιξη δεν είναι δυνατόν να εκπορεύονται από την Ζωή!. Μάλλον το αντίθετο. Και, το Σύμπαν/Ζωή/Φυσική-Εξέλιξη είναι και επιστημονικά και θεωρητικά και φιλοσοφικά Ένα! Και η ζωή που αποτελείται από τα άτομα, τις πρώτες ύλες του σύμπαντος είναι γεννηθείσα ου ποιηθείσα προ πάντων των αιώνων, φως εκ φωτός.

    Αν το Πνεύμα εκπορεύεται και από του Υιού τότε το πρόσωπο του υιού είναι θεός και όχι άνθρωπος. Ο Ρωμαιοκαθολικισμός γίνεται έτσι μια θρησκεία με Θεό-οντότητα. Ενώ ο Χριστιανισμός της Νίκαιας, η Ορθόδοξη Ρωμιοσύνη μας, οι παραδόσεις μας, είανι η βάρκα στην οποία επέζησε το Ελληνιστικό πνεύμα και η επιστήμη.

    Μη ρωτήσεις παπάδες στο δρόμο... ρώτα θεολόγους :-)

    Σ' ευχαριστώ και πάλι για το σχόλιο και καλή χρονιά στα μπλογκ μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. teleytaios, η απάντηση που μπορώ να σκεφτώ εγώ στην ερώτησή σου θα έφερνε σε αμηχανία όσους σκοτώνονται τόσους αιώνες σκεφτόμενοι αν εκείνα τα χαράματα ένα γαλαζοπράσινο φως άρχισε να λάμπει πίσω από την πέτρα του τάφου, συνοδευόμενο από μια περίεργη μουσική υψηλής συχνότητας, ίσως βιολί και συνθεσάϊζερ... ο βράχος κύλισε και από μέσα βγήκε ένα ζόμπι.

    Ένα από τα Ευαγγέλια μάλιστα που ατύχησε και δεν μπήκε στην Καινή Διαθήκη περιγράφει την ανάσταση ως εξής: Δύο νέοι όμορφοι και ξανθοί κατέβηκαν κύλισαν την πέτρα, μπήκαν μέσα, και ξαναβγήκαν υποβαστάζοντας ένα μισοπεθαμένο άνθρωπο. Οι τρείς τους ακολουθούνταν από ένα σταυρό ο οποίος έπλεε αιωρούμενος στον αέρα, και όταν βγήκαν από τον τάφο ο Σταυρός μίλησε... κλπ, κλπ. Σκέτο Χόλυγουντ.

    Δεν νομίζω ότι κανείς το πιστεύει αυτό. Τουλάχιστον όχι πάνω από κάποια πνευματική ηλικία...

    Η ανάσταση είναι η κεντρική έννοια του Χριστιανισμού. Ο Χριστιανισμός πρεσβεύει ότι το πρόσωπο Θεός-Υιός είναι 100% άνθρωπος και 100% Θεός (Αυτό που δεν μπορούσε να "πιάσει" ο Άρειος. Τι σημαίνει αυτό; Ο Υιός είναι ο άνθρωπος Ιησούς. Επίσης είναι ο Χριστός ο Υιός του Θεού.

    Η Τριάδα, όπως λέω συνέχεια, είναι ένας κώδικας που κρύβει τον Ελληνιστικό Πολιτισμό μέσα σε μια θρησκεία προσιτή σε όλους: Πατήρ/Υιός/Πνεύμα = Σύμπαν/Ζωή/Φυσική-Εξέλιξη

    Για να "δουλέψει" και να πάρει μπρός η θρησκεία, ο Ιησούς πρέπει να πεθάνει στον Σταυρό και ο Χριστός να αναστηθεί, ή, καλύτερα λεγμένο: να νικήσει τον θάνατο.

    Πως νικιέται ο Θάνατος; Με το θάρρος που δίνει η γνώση και η επιστήμη. Ή, επί το ποιητικότερον, έχεις δει την ταινία του Μπέργκμαν Η Έβδομη Σφραγίδα όπου ένας ιππότης παίζει σκάκι με τον Θάνατο ελπίζοντας να τον νικήσει;

    Η ανάσταση είναι ο σύνδεσμος, ο συνδετικός κρίκος που ενώνει (και χωρίζει) την θρησκεία από την επιστήμη. Ακριβώς αυτό που λέει η τελευταία φράση του κειμένου μου που σου άρεσε και μου έκανες την τιμή να επανεκδόσεις στο μπλογκ σου: "μέσα στην ανάσταση του Χριστού, του Υιού του Πατρός, κρύψανε την αναγέννηση όλης της γνώσης που είχε συλλέξει η ανθρωπότητα μέχρι τις μέρες τους." Ανάσταση = Αναγέννηση...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. AdeGia κι εγώ συμφωνώ αν όχι και απόλυτα, γιατί πιστεύω ότι η πρόταση μπορούσε και να λέει "για να πράξουν καλοί άνθρωποι το κακό, χρειάζεται ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ". Οι θρησκείες δεν είναι η μόνη πνευματική έκφραση που μπορεί να προκαλέσει φανατισμό...

    Πήγα στα λινκ και θα τα ψαχουλέψω! Σ' ευχαριστώ! Καλή Χρονιά και πάλι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  19. @thinks

    Ναί,κατάλαβα αλλά λίγο μπερδεύτικα αλλά στο τέλος κατάλαβα.Σε περιμένω και στο μπλόγκ μου όποτε μπορείς.

    Καλή συνέχειά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σημειώσεις σχετικά με τα σχόλια:

Η Αποθήκη Σκέψης δεν δέχεται "Ανώνυμα" σχόλια, γιατί μερικοί ανώνυμοι διάλεγαν να μην υπογράφουν καν με κάποιο όνομα κάτω από το σχόλιό τους. Ενώ ούτε η μπλογκική ταυτότητα ούτε ένα όνομα γραμμένο κάτω από ένα σχόλιο σημαίνουν τίποτα, η προδίδουν κανένα πραγματικό στοιχείο, η πλήρης ανωνυμία δείχνει απλά έλλειψη οποιουδήποτε σεβασμού προς τους άλλους σχολιαστές. Ζητώ συγγνώμη για αυτήν την αλλαγή από τους φίλους που υπέγραφαν τα ανώνυμα σχόλιά τους και ελπίζω να βρείτε έναν τρόπο να συνεχίσετε να σχολιάζετε όποτε θέλετε.


Για να απαντήσετε σε μεμονωμένα σχόλια, κάντε κλικ στο λινκ "Reply" κάτω από το κάθε σχόλιο. Για να συνεχιστεί η σειρά σχετικών σχολίων κάτω από ένα συγκεκριμένο σχόλιο πρέπει να πατάτε το λινκ "Reply" κάτω από το αρχικό σχόλιο της σειράς.

Για να γράφετε ανεξάρτητο σχόλιο πρέπει να χρησιμοποιείτε το κουτί σχολίων κάτω-κάτω χωρίς να πατάτε "Reply" προηγουμένως.