Γραμμές διαχωριστικές, γραμμές ενωτικές, γραμμές παράλληλες: το μωσαϊκό των ανθρωπίνων σχέσεων δημιουργημένο από την σκέψη του καθενός και τα σημεία επαφής του σκεπτικού με άλλα σκεπτικά. Σημεία επαφής ή απώθησης.
Οι γραμμές αυτές υπάρχουν μας αρέσει-δε μας αρέσει, ακόμα και όταν δεν γνωρίζουμε ότι υπάρχουν.
Παράδειγμα, θέλουμε να μας επιστρέψει το Βρετανικό Μουσείο τα έργα τέχνης που μετέφερε στο Λονδίνο ο Λόρδος Έλγιν από την Ακρόπολη. Τότε όμως θα έπρεπε όλα τα μουσεία του κόσμου να επιστρέψουν στις χώρες προέλευσης όλα τα έργα από τις συλλογές τους. Και κάποιος θα έπρεπε να τραβήξει την διαχωριστική γραμμή του ποιά έργα θεωρούνται ότι πρέπει να επιστραφούν και ποιά όχι. Ποιος θα την τραβήξει την διαχωριστική γραμμή και που;
Θα βρεθούμε αρκετά πίσω στην σειρά προτεραιότητας μιας τέτοιας γραμμής διαχωριστικής, μια που πρώτα θα έπρεπε να μιλήσει κανείς για έργα κλεμμένα, όπως τα έργα που έκλεψαν οι στρατιώτες του Ναπολέοντα από την Ρωσία και είναι τώρα στο Λούβρο, ή τα έργα που έκλεψε ο Σοβιετικός στρατός από το Βερολίνο και είναι τώρα στην Αγία Πετρούπολη. Ο Έλγιν είχε την "νομιμότητα" των αρχών της εποχής, άρα εμείς θα ερχόμασταν δεύτεροι και καταϊδρωμένοι πίσω από τα έργα που ήταν βίαια κλεμμένα σε εμπόλεμη κατάσταση.
Η διαχωριστική γραμμή θα ήταν πολύ δύσκολο να τραβηχτεί. Το μόνο αντικειμενικό σκεπτικό, για να αποφύγει αυθαιρεσία και υποκειμενικότητα, θα έλεγε ότι ή όλα τα έργα πρέπει να επιστραφούν από παντού (καθιστώντας όλα τα μουσεία εθνικιστικά και εθνοκεντρικά), ή κανένα (καθιστώντας όλα τα μουσεία χώρους παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς υπεράνω εθνών).
Οποιαδήποτε διαχωριστική γραμμή ακολουθεί το παραπάνω σκεπτικό: μεταξύ πέραν-οποιασδήποτε-συζήτησης αντικειμενικότητα και την υποκειμενική εκτίμηση του καθενός.
Άλλη μια γραμμή τραβιέται στο θέμα του ποιός έχει δικαίωμα να έχει γνώμη και ποιός όχι. Συγκρίνοντας το θέμα αυτό με το παραπάνω παράδειγμα (όπου, ή όλα τα έργα τέχνης επιστρέφονται ή κανένα), όσον αφορά τις γνώμες θα λέγαμε ότι, ή μόνο την ατομική μας γνώμη θεωρούμε δίκαια να ακουστεί, ή ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ισάξιο δικαίωμα να ακουστούν. Οτιδήποτε ενδιάμεσο χρειάζεται να τραβηχτεί η υποκειμενική γραμμή του ποιός έχει δικαίωμα να ακουστεί και ποιός όχι.
Ποιός λοιπόν έχει δικαίωμα να έχει γνώμη; Οποιαδήποτε διαχωριστική γραμμή θα έχει κριτήρια υποκειμενικά τα οποία θα θεωρούνται σωστά μόνο από τον άνθρωπο που τραβάει την γραμμή, και τους ομοϊδεάτες του.
Και αυτό έχει ενδιαφέρον: εκείνος ο οποίος αφαιρεί το δικαίωμα μιας οποιασδήποτε ομάδας να έχει γνώμη, επικαλείται, για το άκουσμα της γνώμης του, το γενικότερο δικαίωμα το οποίο αρνείται στους άλλους.
Οι γραμμές αυτές υπάρχουν μας αρέσει-δε μας αρέσει, ακόμα και όταν δεν γνωρίζουμε ότι υπάρχουν.
Παράδειγμα, θέλουμε να μας επιστρέψει το Βρετανικό Μουσείο τα έργα τέχνης που μετέφερε στο Λονδίνο ο Λόρδος Έλγιν από την Ακρόπολη. Τότε όμως θα έπρεπε όλα τα μουσεία του κόσμου να επιστρέψουν στις χώρες προέλευσης όλα τα έργα από τις συλλογές τους. Και κάποιος θα έπρεπε να τραβήξει την διαχωριστική γραμμή του ποιά έργα θεωρούνται ότι πρέπει να επιστραφούν και ποιά όχι. Ποιος θα την τραβήξει την διαχωριστική γραμμή και που;
Θα βρεθούμε αρκετά πίσω στην σειρά προτεραιότητας μιας τέτοιας γραμμής διαχωριστικής, μια που πρώτα θα έπρεπε να μιλήσει κανείς για έργα κλεμμένα, όπως τα έργα που έκλεψαν οι στρατιώτες του Ναπολέοντα από την Ρωσία και είναι τώρα στο Λούβρο, ή τα έργα που έκλεψε ο Σοβιετικός στρατός από το Βερολίνο και είναι τώρα στην Αγία Πετρούπολη. Ο Έλγιν είχε την "νομιμότητα" των αρχών της εποχής, άρα εμείς θα ερχόμασταν δεύτεροι και καταϊδρωμένοι πίσω από τα έργα που ήταν βίαια κλεμμένα σε εμπόλεμη κατάσταση.
Η διαχωριστική γραμμή θα ήταν πολύ δύσκολο να τραβηχτεί. Το μόνο αντικειμενικό σκεπτικό, για να αποφύγει αυθαιρεσία και υποκειμενικότητα, θα έλεγε ότι ή όλα τα έργα πρέπει να επιστραφούν από παντού (καθιστώντας όλα τα μουσεία εθνικιστικά και εθνοκεντρικά), ή κανένα (καθιστώντας όλα τα μουσεία χώρους παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς υπεράνω εθνών).
Οποιαδήποτε διαχωριστική γραμμή ακολουθεί το παραπάνω σκεπτικό: μεταξύ πέραν-οποιασδήποτε-συζήτησης αντικειμενικότητα και την υποκειμενική εκτίμηση του καθενός.
Άλλη μια γραμμή τραβιέται στο θέμα του ποιός έχει δικαίωμα να έχει γνώμη και ποιός όχι. Συγκρίνοντας το θέμα αυτό με το παραπάνω παράδειγμα (όπου, ή όλα τα έργα τέχνης επιστρέφονται ή κανένα), όσον αφορά τις γνώμες θα λέγαμε ότι, ή μόνο την ατομική μας γνώμη θεωρούμε δίκαια να ακουστεί, ή ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ισάξιο δικαίωμα να ακουστούν. Οτιδήποτε ενδιάμεσο χρειάζεται να τραβηχτεί η υποκειμενική γραμμή του ποιός έχει δικαίωμα να ακουστεί και ποιός όχι.
Ποιός λοιπόν έχει δικαίωμα να έχει γνώμη; Οποιαδήποτε διαχωριστική γραμμή θα έχει κριτήρια υποκειμενικά τα οποία θα θεωρούνται σωστά μόνο από τον άνθρωπο που τραβάει την γραμμή, και τους ομοϊδεάτες του.
Και αυτό έχει ενδιαφέρον: εκείνος ο οποίος αφαιρεί το δικαίωμα μιας οποιασδήποτε ομάδας να έχει γνώμη, επικαλείται, για το άκουσμα της γνώμης του, το γενικότερο δικαίωμα το οποίο αρνείται στους άλλους.
Ο καθένας βέβαια μπορεί να έχει το δικαίωμα να ακουστεί η γνώμη του. Το παραπάνω σκεπτικό διερωτάται αν μπορεί μια γνώμη να έχει περισσότερο "δικαίωμα" από άλλες για να ακουστεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου