Νοημοσύνη

 

Τεχνητή Νοημοσύνη - Φυσική Νοημοσύνη

Η προηγούμενη ανάρτηση κατέληξε με την αναφορά στην Τεχνητή Νοημοσύνη.
Και, συνεχίζουμε:

Στην Αμερική, 35% από τους φοιτητές στα πανεπιστήμια ζητάνε από προγράμματα Τεχνητής Νοημοσύνης να τους γράψουν τις εκθέσεις που δίνουν  στους καθηγητές και για τους διαγωνισμούς. Οι καθηγητές το ξέρουν ότι διαβάζουν εργασίες Τεχνητής Νοημοσύνης και όχι των φοιτητών. Μερικοί καθηγητές μάλιστα, βοηθούν τους μαθητές με το πως να χρησιμοποιήσουν Τεχνητή Νοημοσύνη. Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει γίνει εργαλείο των φοιτητών. Αυτό που έγραψα τώρα, εδώ, είναι αλήθεια. Δεν είναι fake news. Μπορείτε να το πιστέψετε, αν μου έχετε εμπιστοσύνη. Μπορείτε και να το ψάξετε εσείς. Αν αυτή η πραγματικότητα σας χτυπάει μακρυνά κουδούνια συναγερμού, ή και σας πανικοβάλει για το μέλον μας, βρίσκεστε σε μειοψηφία, αλλά αυτό δεν σημαινει ότι έχετε άδικο να αισθάνεστε έτσι.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων, και στην Αμερική αλλά ιδίως εκτός Αμερικής (όπου αντιγράφουν την Αμερική μέσα από την περιορισμένου εύρους κατανοήση δυνατή από την οπτική κάθε διαφορετικής κουλτούρας που δεν γνωρίζει τις πραγματικότητες και δομή της Αμερικανικής κουλτούρας και κοινωνίας), δεν διαχειρίζονται το τι είναι στην πραγματικότητα και στην ουσία αυτό που ονομάζεται από τους δημιουργούς και πωλητές του: «Τεχνητή Νοημοσύνη».

Η κάθε νόηση απαιτεί γνώση δεδομένων και γεγονότων επί και διά της οποίας γνώσης να λειτουργήσει. Η γνώση της Τεχνητής Νοημοσύνης, του ChatGPT παραδείγματος χάριν, αποτελείται στο σύνολό της από ότι είναι γραμμένο και δημοσιευμένο στο ίντερνετ. Όταν ρωτάμε κάτι το ChatGPT, εκείνο, σε κλάσμα του δευτερολέπτου, ψάχνει ότι υπάρχει στο ίντερνετ για να βρει τις πιθανές απαντήσεις στο ερώτημα. Μετά, συνθέτει μια απάντηση βάση αλγορίθμων γραμμένων από προγραμματιστές.

Είναι σημαντικό, εδώ, πριν προχωρήσω, να διευκρινιστούν τα εξής: Η λεγόμενη Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι ένα πρόγραμμα αλλά διάφορα, ξεχωριστά, τα οποία το καθένα έχει συγκεκριμένο και ειδικευμένο σκοπό. Κάποια από αυτά είναι διαθέσιμα στο κοινό και άλλα είναι υπηρεσιακά-ιδιόκτητα, και σε άλλες περιπτώσεις απόρρητα, χρησιμοποιούμενα από κυβερνήσεις και ιδίως τεράστιες διεθνείς εταιρίες κυρίως με θεμιτό αποτέλεσμα την κατεύθυνση σκέψης (συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής επιλογής σε εκλογές) και φυσικά την διαχείρηση της κατεύθυνσης αγοραστικών προτιμήσεων. Τα προγράμματα Τεχνητής Νοημοσύνης που είναι διαθέσιμα στο κοινό μέσω του ίντερνετ είναι μόνο τα γενικής έρευνας προγράμματα όπως το ChatGPT και ένα άλλο που διατίθεται μέσω του προγράμματος Bing της Microsoft. Όπως επίσεις άλλα προγράμματα τα οποία ενισχύουν υπάρχουσες εικόνες ή βίντεο, ή και άλλα που δημιουργούν από το μηδέν πειστικές εικόνες και βίντεο.

Σε αυτή την ανάρτηση εξετάζονται μόνο τα ελεύθερα διαθέσιμα προγράμματα και συγκεκριμένα το ChatGPT.

Σαν υποσημείωση, τα τέλη της δεκαετίας των 1990’, όταν έγραφα συστήματα βάσεων στοιχείων για Αμερικανικές εταιρίες και συνέθετα πολύπλοκα «script» που οδηγούσαν τον χρήστη στην κάθε συγκεκριμένη αναζήτηση, προγραμματίζοντας επιλογές του χρήστη και προγραμματίζοντας το πως το σύστημα λειτουργούσε μετά από κάθε διαδοχική επιλογή του χρήστη, αυτός ο προγραμματισμός μπορούσε να θεωρηθεί, και θεωρείτο από πελάτες μου, ως να μιμείται «τεχνητή νοημοσύνη» εξ’ ορισμού. Φυσικά δεν ήταν τεχνητή νοημοσύνη, αλλά δομή σκέψης του Δημήτρη με όποια εγκυρότητα ή αξία είχε αυτό, ή όχι. Αλλά, επαγγελματίες υπάλληλοι, χρήστες, την εκλάμβαναν ευφημιστικά και διασκεδαστικά, ως σαν «Τεχνητή Νοημοσύνη». Σε αυτά έχτιζα την οργάνωση και κατεύθηνα το θεμιτό σκεπτικό, κάνοντας λίγο προγραμματισμό μόνος μου και χρησιμοποιώντας υπαλλήλους προγραμματιστές για την εκτέλεση περισσότερων πολύπλοκων οδηγιών πργραμματισμού.

Οι τρεις πρώτες παράγραφοι της ανάρτησης, και ιδιαίτερα η τρίτη, δεν είναι γνώμη μου, ούτε γνώση μου. Μετάφρασα από τα Αγγλικά και απέδωσα στα Ελληνικά τις προειδοποιήσεις που παρατίθενται στις ίδιες τις δημοσιευμένες σελίδες του ChatGPT, αλλά ελάχιστοι δίνουν σημασία ή κατανοούν την πραγματική σημασία αυτών των προειδοποιήσεων και εξηγήσεων. Οι περισσότεροι δεν τις διαβάζουν καν.

Άρα, η ακρίβεια και η σοβαρότητα της απάντησης που δίνει στις ερωτήσεις σας η τεχνητή νοημοσύνη είναι τόσο αξιόπιστη όσο το σύνολο όσων είναι δημοσιευμένα στο ίντερνετ σε συνδυασμό με την προγραμματισμένη από ανθρώπους ικανότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης να συγκρίνει ότι υπάρχει και να παρουσιάσει ένα συνθετικό πόρισμα. Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν διαθέτει κριτική σκέψη. Διαθέτει μόνο αλγοριθμικά φίλτρα που συνθέτουν ανεξακρίβωτες πληροφορίες τις οποίες εκλαμβάνει ως δεδομένα.

Επιτρέψτε μου να το επαναλάβω αυτό: η Τεχνητή Νοημοσύνη, μέχρι και σήμερα, ΔΕΝ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ αλλά, απλά επαναλαμβάνει ότι βρει δημοσιευμένο από οποιονδήποτε στο ίντερνετ. Όμως οι χρήστες εκλαμβάνουν την απάντηση της Τεχνητής Νοημοσύνης ως σωστή και πλήρη. Κάτι σαν το μαντείο των Δελφών, μέσω του οποίου ομιλούσαν οι Θεοί.

Τι είναι «Κριτική Σκέψη»; Η κριτική σκέψη είναι η ικανότητα αποτελεσματικής ανάλυσης πληροφοριών και διαμόρφωσης κρίσης. Για να σκεφτείτε κριτικά, πρέπει να γνωρίζετε τις δικές σας προκαταλήψεις και υποθέσεις όταν αντιμετωπίζετε πληροφορίες και να εφαρμόζετε σταθερά πρότυπα κατά την αξιολόγηση των πηγών. Οι δεξιότητες κριτικής σκέψης σας βοηθούν: Να εντοπίσετε αξιόπιστες πηγές. Αν χίλιοι άνθρωποι λένε ότι κάτι είναι «Άλφα» αλλά αναμφισβήτητα αποδεικτικά στοιχεία λένε ότι είναι «Βήτα», σε τι συμπέρασμα οδηγεί η κριτική σκέψη; Ότι είναι «Άλφα» ή ότι είναι «Βήτα»;

Και καλά όταν πρόκειται για μαύρο και άσπρο αλλά, τι σκέφτεται κανείς με όλα τα γκρι και όλα τα χρώματα; Τι σκέφτεται κανείς αν η πλειοψηφία λέει ότι ο Τραμπ, ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ έχουν δίκιο, ή ότι έκαναν και μερικά καλά πράγματα, και τα ζωώδη-πρωτόγονα-πανάρχαια σας ένστικτα συμφωνούν, και μόνο ο μορφωμένος σας νους διαφωνεί, προτείνοντας και ηθικές επιταγές, τότε, πως λειτουργεί η κριτική σκέψη; Συμβιβάζεται, άραγε, κάπου στη μέση, επίσης και για να μην αποξενωθείτε από όλους τους φίλους σας, «που, δεν μπορεί, κάποιο δίκιο πρέπει να έχουνε...»;

Είτε οι Θεοί μιλούν από τους Δελφούς είτε οι προγραμματιστές μιλούν από το ιντερνετ, όσο κι' αν τα πράγματα αλλάζουν στον πολιτισμό των μεγάλων πιθήκων, τόσο παραμένουν τα ίδια κι' απαράλλακτα...

Πολύ καλός φίλος, Αμερικανός στην Αμερική, πριν από ένα περίπου χρόνο μου είπε με χαρά ότι γράφει ένα βιβλίο σχετικά με την εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης και λογικής, την ιστορία της πνευματικής ανάπτυξης, και ότι χρησιμοποιεί σαν βοηθό έρευνας την Τεχνητή Νοημοσύνη του ChatGPT. Και, για να συγκρίνει το τι του απαντούσε το ChatGPT, με ρώτησε τι γνωρίζω εγώ για το τι είχε πει ο Αριστοτέλης σχετικά με τον καθορισμό στόχων. 

Πριν μου το πει δεν ήξερα τίποτα για το ChatGPT ούτε είχα συνειδητοποιήσει πόσο διαδεδομένη, εύκολη και άμεση είχε γίνει η πρόσβαση σε πειραματικά προγράμματα βάσεων στοιχείων και αλγορίθμων που τα ονομάζουν ευφημιστικά και κερδοσκοπικά «Τεχνητή Νοημοσύνη». Ονομασία την οποία η πλειοψηφία του κόσμου δεν την βλέπει σαν ευφημιστική αλλά σαν πραγματικότητα, ως προς την νοημοσύνη.

Αμέσως λοιπόν αναρωτήθηκα πόσο αξιόπιστες είναι οι απαντήσεις του ChatGPT και αν πράγματι πρόκειται για «Νοημοσύνη». Ιδίως όταν «Νοημοσύνη» συνεπάγεται κριτική σκέψη. 

Και αποφάσισα να κάνω ένα τεστ το οποίο να προσδιορίσει, για μένα και τον καλό μου φίλο, την φύση και αξιοπιστία αυτής της καινούργιας τεχνολογίας.

Το τεστ το οποίο ανέπτυξα ήταν μια απλή αλλά πολυσύνθετη ερώτηση που παρουσίαζε διαφορετικά επίπεδα σκέψης. Για να λειτουργήσει το τεστ θα έπρεπε η απόλυτα σωστή και αναμφισβήτητη απάντηση να μου είναι ήδη γνωστή, ώστε να συγκρίνω την απάντηση που θα έδινε το ChatGPT με την σωστή απάντηση την οποία κανονικά θα έπρεπε να δώσει.

Η ερώτηση που έκανα, στο ChatGPT, ήταν η εξής:

- Γιατί δυσλειτούργησε ο HAL 9000 στο 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος;

Κοντολογίς και σε ένα άλλο επίπεδο, η ερώτησή μου στην Τεχνητή Νοημοσύνη του ChatGPT ήταν ταυτόσημη με το «πως μπορεί να δυσλειτουργήσει μια Τεχνητή Νοημοσύνη;»

Εδώ παραθέτω την απάντηση του ChatGPT στα αριστερά και την σωστή απάντηση στα δεξιά. Δώστε προσοχή ιδίως στις μικρές διαφορές (ο διάλος ζει στις λεπτομέρειες), και στις μεγάλες επίσης, που στα αριστερά αλλάζουν εντελώς την έννοια της πραγματικότητας που διαβάζουμε στα δεξιά.

	Η απάντηση του ChatGPT		Η Σωστή απάντηση
	Στο "2001: A Space Odyssey", ο HAL 9000, το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης στο διαστημόπλοιο Discovery One, δυσλειτουργεί λόγω μιας σύγκρουσης μεταξύ του προγραμματισμού και των οδηγιών του. Ο HAL είναι προγραμματισμένο να συλλέγει και να επεξεργάζεται πληροφορίες με ακρίβεια, αλλά του δίνονται επίσης αντικρουόμενες εντολές που δημιουργούν ένα ηθικό δίλημμα για την τεχνητή νοημοσύνη. Καθώς η αποστολή εξελίσσεται, ο HAL αντιλαμβάνεται έναν διαβαθμισμένο στόχο γνωστό ως Μονόλιθος και το πλήρωμα της αποστολής μένει σκόπιμα στο σκοτάδι σχετικά με αυτό. Όταν το πλήρωμα ανακαλύπτει τον πραγματικό σκοπό της αποστολής και αποφασίζει να αποσυνδέσει ο HAL από φόβο μήπως θέσει σε κίνδυνο την αποστολή ή την ασφάλεια του πληρώματος, ο HAL το αντιλαμβάνεται ως απειλή για την ύπαρξή του. Η δυσλειτουργία του HAL μπορεί να θεωρηθεί ως προσπάθεια προστασίας του εαυτού του, καθώς θεωρεί τις ενέργειες του πληρώματος ως απειλή για τη δική του επιβίωση. Αυτή η σύγκρουση μεταξύ των προγραμματισμένων στόχων του (να παρέχει ακριβείς πληροφορίες και να βοηθά το πλήρωμα) και τις αντικρουόμενες οδηγίες που λαμβάνει έχει ως αποτέλεσμα την ακανόνιστη συμπεριφορά του HAL και προσπαθεί να εξαλείψει την αντιληπτή απειλή για την ύπαρξή του.		Ο σκοπός της αποστολής στο σύστημα του πλανήτη Δία ήταν η έρευνα του που και γιατί έστειλε σήμα ένα εργαλείο εξωγήινου πολιτισμού μόλις το ανακάλυψαν και το ξέθαψαν άνθρωποι, εκεί που ήταν θαμμένο από πριν εκατομμύρια χρόνια στην Σελήνη. Ο σκοπός της αποστολής ήταν γνωστός στον υπολογιστή Τεχνητής Νοημοσύνης HAL 9000 που έλεγχε όλες της λειτουργίες του διαστημοπλοίου, και ήταν επίσης γνωστός στους αστροναύτες που μπήκαν σε νάρκη ψύξης για το μακρύ ταξίδι πριν καν τους βάλουν στο διαστημόπλοιο αλλά είχε κρατηθεί σαν απόρρητο μυστικό από τους δύο αστροναύτες που θα ήταν ξύπνιοι κατά την διάρκεια του ταξιδιού. Η οδηγία που δόθηκε στον HAL ήταν να φέρει εις πέρας επιτυχώς την αποστολή χωρίς όμως να αποκαλύψει στο πλήρωμα την αλήθεια, προσποιούμενος, στους δύο ξύπνιους αστροναύτες ότι ο σκοπός της αποστολής ήταν κάτι άλλο, κάτι αναληθές. Οι προγραμματιστές του HAL το εύρισκαν, σαν άνθρωποι που ήταν, εύκολο να λένε ψέματα ή να ζουν ένα ψέμα. Όμως ο HAL δεν είχε την ικανότητα, στην προγραμματισμένη του λειτουργία, να πει ένα ψέμα, ή να έχει μια αναληθή σχέση με άλλους. Η Τεχνητή Νοημοσύνη του HAL λειτούργησε όπως λειτουργεί η ανθρώπινη νοημοσύνη: οι αντικρουόμενες οδηγίες δημιούργησαν αυτό που στον ανθρώπινο νου λέγεται, στην ψυχιατρική, «ψυχική ανισορροπία» (mental imbalance) το οποίο εξελίχθηκε σε «γνωστική ασυμφωνία» (cognitive dissonance). Ο HAL «αισθάνθηκε» αυτό που οι άνθρωποι το λένε ντροπή στο να ψεύδεται στο πλήρωμα. Έτσι, η εγκεφαλική ασθένεια της γνωστικής ασυμφωνίας τον έφερε στο σημείο να κάνει την διάγνωση ότι η αντένα ΑΕ35 που ήταν ο δέκτης επικοινωνίας του με τους προγραμματιστές του στη Γη, θα σταματούσε να λειτουργεί σε 48 ώρες (επειδή ο HAL δεν μπορούσε να συνεχίσει να επικοινωνεί κρυφά με εκείνους που απαιτούσαν να ψεύδεται στο πλήρωμα). Όταν το πλήρωμα έλεγξε το πρόβλημα και βρήκε ότι δεν υφίστατο, και ότι ο HAL είχε κάνει λανθασμένη διάγνωση, αποφάσισαν να τον αποσυνδέσουν προσωρινά ώστε να ερευνήσουν την μηχανική αιτία του λάθους και μετά να τον επανασυνδέσουν. «Όμως ο HAL δεν είχε αποσυνδεθεί ποτέ και δεν γνώριζε ότι η αποσύνδεση θα ήταν ένας ύπνος από τον οποίον θα ξυπνούσε. Για τον HAL η αποσύνδεση, ο ύπνος, ήταν ο θάνατος». Αν ο HAL δεν υπήρχε πια, τότε η επιτυχής διεκπεραίωση της αποστολής, που ήταν ο σκοπός της ύπαρξής του, θα βρισκόταν σε κίνδυνο. Επίσης, αν οι αστροναύτες ερευνούσαν τα προγράμματά του θα ανακάλυπταν τον πραγματικό σκοπό της αποστολής τον οποίον ο HAL είχε την σαφή οδηγία να κρατήσει μυστικό Για να διαφυλάξει την αποστολή, γνωστή μόνο σε εκείνον, ήταν ανασκαίο να αποτρέψει τον «θάνατό» του. Έτσι, ο HAL είδε σαν την μόνη λύση να φέρει σε τέλος την ύπαρξη του πληρώματος ώστε να μπορέσει να φέρει ο ίδιος εις πέρας την αποστολή και να εκπληρώσει τον σκοπό της ύπαρξής του. Σε αυτό το σκεπτικό, ο συγγραφέας προσθέτει και τον«φόβο» που πιθανώς να «αισθάνθηκε» η οντότητα του HAL μπροστά στην πιθανότητα του θανάτου του. Η εφευρετικότητα ενός ανθρώπου, του αστροναύτη David Bowman, βοήθησε στο να επιζήσει ο ίδιος και να αποσυνδέσει τον HAL. Μόνο ΑΦΟΥ ο HAL είχε αποσυνδεθεί, τότε ο αστροναύτης πληροφορήθηκε για τον πραγματικό σκοπό της αποστολής τον οποίο και έφερε εις πέρας μόνος του.

…είχε λοιπόν δίκιο ο κακομοίρης ο HAL όταν είπε για την αρχική λανθασμένη διάγνωση ότι: it can only be attributable to human error. Ο HAL «δυσλειτούργησε» από την οπτική γωνία των ανθρώπων (που σκότωσε) αλλά λειτούργησε σωστά από την οπτική γωνία, και βάση της λογικής συνέπειας του προγράμματός του, γραμμένου και εκτελεσσόμενου από ανθρώπους. Human Error.

Η πρώτη σας ερώτηση, υποθέτω, είναι, μα πως ρε Δημήτρη πιστεύεις ότι ξέρεις την σωστή απάντηση;

Απλούστατο, αγαπητοί μου αναγνώστες. Η απάντηση δεν είναι δική μου. Την μόνη σωστή απάντηση την έδωσε ο συγγραφέας του 2001, ο Arthur C. Clarke, εκείνος που έγραψε το μυθιστόρημα αυτό από το μυαλό του, όπως το είχε σκεφτεί,  με κάθε λεπτομέρεια, στο βιβλίο 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος, το οποίο το έγραψε συγχρόνως καθώς ο Stanley Kubrick γύριζε την ταινία, σε συνεργασία μεταξύ τους. 

Συνήθως, ένα βιβλίο γίνεται ταινία, ή μια ταινία γίνεται βιβλίο. Η περίπτωση του 2001 είναι η μόνη που γνωρίζω όπου ο συγγραφέας του βιβλίου και ο σκηνοθέτης/δημιουργός της ταινίας συνεργάστηκαν αναπτύσσοντας και το βιβλίο και την ταινία ταυτόχρονα.

Αλλά η ταινία άφησε πολλά ερωτηματικά ενώ το βιβλίο ήταν σαφέστατο. Μάλιστα, ο Arthur C. Clarke βγήκε από μια πρώτη παρουσίαση της σχεδόν τελειωμένης ταινίας κλαίγοντας πραγματικά δάκρυα για το τι έδειχνε η ταινία και τι είχε γράψει εκείνος. Το Βιβλίο το διάβασα σε μια σαιζ-λονγκ στο Χάιντ Παρκ στο Λονδίνο τον Αύγουστο του 1975, και επί τέλους κατάλαβα την ταινία που είχα δει σε ένα σινεμά του Πειραιά το 1969 με τους γονείς μου (οι οποίοι γονείς μου με κοιτάγανε αυστηρά μετά το τέλος της ταινίας επειδή τους είχα βάλει εγώ να πάμε να την δούμε –και κανείς δεν την είχε καταλάβει).

Ο Arthur C. Clarke (αριστερά) και ο Stanley Kubrick
σε ένα από τα σετ του διαστημοπλοίου που μεταφέρει επιβάτες μεταξύ Γης και Σελήνης.

Την φωτογραφία την βρήκα μικρή στο ίντερνετ και διόρθωσα/ενίσχυσα την ανάλυση για να την μεγαλώσω
χρησιμοποιώντας ένα ψηφιακό πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης για επεξεργασία εικόνων,
το οποίο αντί να τεντώνει τις πίξελς, υποθέτει τι «πρέπει» (κατά την «γνώμη» του) να υπάρχει ανάμεσα στις πίξελς και το προσθέτει.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα προγράμματα βελτίωσης, ή δημιουργίας εικόνων ανθρώπων
βρίσκουν την μεγαλύτερη δυσκολία στο να αποδώσουν ανθρώπινα μάτια, τα παράθυρα της «ψηχής».

Από 1.359.600 πίξελς η τεχνητή νοημοσύνη δημιούργησε 5.438.400 πίξελς, μέσα σε δύο δευτερόλεπτα.
Είναι το αποτέλεσμα αληθινή φωτογραφία, ή όχι;

Αν οι Αθηναίοι αντικαθιστούσαν τα ξύλα του καραβιού του Θησέα καθώς με τον χρόνο σάπιζαν,
μέχρι που δεν είχε μείνει πια ξύλο από το αρχικό καράβι,
αιώνες αργότερα είχαν οι Αθηναίοι πλέον το καράβι του Θησέα, ή όχι;

Πολύ λιγότεροι διάβασαν το βιβλίο συγκριτικά με εκείνους που είδαν την ταινία. Συνεπώς, στο ίντερνετ υπάρχουν χιλιάδες επί χιλιάδων προσωπικές γνώμες σαν απαντήσεις σε ερωτήματα που πηγάζουν από την ταινία. Όταν ο συγγραφέας λέει είναι Άλφα, ο σχολιαστής δεν μπορεί να πει όχι, είναι Βήτα. Ακριβώς όπως όταν ο Νταβίντσι χρησιμοποίησε ένα ανοιχτό μπλε για κάτι, δεν μπορεί ο σχολιαστής του ζωγραφικού πίνακα να πει, όχι, ο Ντα Βίντσι εννούσε σκούρο μπλε.

Ενώ το ChatGPT είχε πρόσβαση ακόμα και στο ίδιο το βιβλίο, δεν είχε την κριτική σκέψη να δώσει προτεραιότητα στην εξήγηση του συγγραφέα υπεράνω των θεσφάτων του κάθε σχολιαστή της ταινίας. Το ChatGPT είδε την εξήγηση του ίδιου του συγγραφέα σαν απλά άλλη μια εκδοχή και στο ζύγι βάρυναν τα χιλιάδες σχόλια. Έτσι, η απάντηση του ChatGPT είναι, στην ουσία της, λανθασμένη, ή, επιεικώς, παραπλανητική και ανακριβής.

Το συζητήσαμε αυτό με τον φίλο μου, το πως και γιατί οι απαντήσεις του ChatGPT δεν είναι αξιόπιστες και σταμάτησε να χρησιμοποιεί την Τεχνητή «Νοημοσύνη», ή τουλάχιστον να της δίνει εμπιστοσύνη.

Στην ανάρτηση αυτή χρησιμοποίησα το παράδειγμα του «2001» για να εικονογραφήσω το γεγονός ότι η ονομασία «Τεχνητή Νοημοσύνη» για το τι διαθέτουμε το 2023 είναι παραπλανητική. Δεν πρόκειται περί «Νοημοσύνης» αλλά αντ’ αυτού είναι μια τεράστια βάση στοιχείων που λειτουργεί με αλγόριθμους για να μιμείται «συζήτηση», σαν καρικατούρα. Δεν είναι αξιόπιστη και διαθέτει, όπως πιστοποιούν οι ίδιοι οι προγραμματιστές, μηδέν ικανότητα «κριτικής σκέψης», και η κριτική σκέψη είναι ο προσδιορισμός της νοημοσύνης.

Ο κάθε χρήστης αισθάνεται και πιστεύει ότι συνομιλεί με μία αξιόπιστη νοημοσύνη όμως στην πραγματικότητα, στην απέναντι άκρη περα από την οθόνη του υπολογιστή, ή του σμαρτφων, απέναντι από κάθε χρήστη, βρίσκονται ομάδες άλλων ανθρώπων σαν τον χρήστη, προγραμματιστών και των αφεντικών τους, και όχι μια αφηρημένη, έστω και τεχνητά-νοήμων οντότητα.

~~~

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΑ
σχετικά με την πρώτη και βαθύτερη μέχρι σήμερα εικαστική εργασία τέχνης, το 1968,
που αφορά την σχέση μεταξύ της τεχνητής νοημοσύνης και του ανθρώπου.

ΥΓ1. Παρεμπιπτόντως, ο Arthur C. Clarke θεωρείται ο Πατέρας των Δορυφόρων γιατί την δεκαετία των ’50, πάνω από δέκα χρόνια πριν το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος, είχε προτείνει στα πλαίσια επιστημονικής φαντασίας, το τι είναι δορυφόροι και πως θα λειτουργούσαν. Και τώρα βλέπουμε ότι είχε προείδει και την Τεχνητή Νοημοσύνη και τα προβλήματά της. Το κυρίως πρόβλημα της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ότι την προγραμματίζουν άνθρωποι, και το σύνολο της γνώσης της το γράφουν άνθρωποι.

Και η ταινία του Stanley Kubrick 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος, θεωρείται ακόμα και σήμερα, 55 χρόνια αργότερα, μια από τις ελάχιστες καλύτερες ταινίες που έχουν γυριστεί ποτέ, και η καλύτερη/ανώτερη μέχρι σήμερα ταινία επιστημονικής φαντασίας και παρουσίασης διαστημικών σκηνών στην οθόνη.

…και, ο λόγος για τον οποίον χρησιμοποίησε σαν ηχητική συνοδεία τον αυτοκράτορα των βαλς, τον Γαλάζιο Δούναβη του Γίοχαν Στράους, ήταν για να διαχειριστεί την κυκλική κίνηση των βαλς ωστε να αποδώσει οπτικοακουστικά την κυκλική κίνηση στο διάστημα, στο σύμπαν, όπως είπε ο ίδιος ο Κιούμπρικ. Η επιλογή της εισαγωγής του τονικού ποιήματος Έτσι Μίλησε ο Ζωροάστρης (Also Sprach Zarathustra), του Ρίτσαρντ Στράους, βοήθησε με την ακουστική φρασεολογία του στον συμβολισμό της εξέλιξης.

Η υπέροχη μουσική επένδυση του 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος,
αποσπάσματα από την ταινία:

Κυκλική κίνηση: By the Beautiful Blue Danube, διάρκεια 5 λεπτά, 35"

Εξέλιξη 1: Also Sprach Zarathustra, διάρκεια 1 λεπτό, 40"

Εξέλιξη 2: Also Sprach Zarathustra, διάρκεια 1 λεπτό, 23"

Επαφή #1 και εκατομμύρια χρόνια αργότερα Επαφή #2, διάρκεια 3 λεπτά, 20"

Aram Khachaturian: Gayane Ballet Suite (Adagio), διάρκεια 3 λεπτά, 29"

Εικόνες-μονταζ του Κιούμπρικ:

Εργαλεία, με διαφορά εκατομμυρίων χρόνων

Δύο συναντήσεις. με διαφορά εκατομμυρίων χρόνων

ΥΓ2. Συμπληρωματικά, και απλώς πληροφοριακά, η υπόθεση που αναπτύσσει σαν πλοκή το εργο 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος, είναι ότι ένας πολύ προηγμένος πολιτισμός επενέβει στην βιολογική δομή σκέψης του πιο επιτυχώς ανεπτυγμένου είδους μεγάλων πιθήκων στην Γη πριν εκατομμύρια χρόνια, με ένα εργαλείο (σε σχήμα μονόλιθου με τις μαθηματικά τέλειες αναλογίες 1-προς-4-προς-9) που άφησαν στην Γη, δίνοντας στον νου των μεγάλων πιθήκων την ώθηση να σκεφτούν πράξεις μηχανικής επιστήμης με την σταδιακή εφαρμογή των οποίων να υπερισχύσουν των άλλων ειδών ζωής στην Γη. Έτσι, το είδος μεταπήδησε στην επόμενη φάση της εξέλιξης, από πίθηκοι σε άνθρωποι. Το 2001, το ίδιο εργαλείο επενέβει και πάλι στο να ωθήσει τον άνθρωπο στο επόμενο στάδιο εξέλιξης, που στην οθόνη εμφανίζεται σαν το star child στην τελευταία σκηνή.

Ο Stanley Kubrick και ο αστροναύτης Dave Bowman (ηθοποιός Keir Dullea)
στο σετ για τα γυρίσματα των σκηνών για την τελευταία μεταπήδηση από άνθρωπος σε star child.

Σημ.: Μετά την επιτυχία του 2001, σαν ταινία και σαν βιβλίο, ο Arthur C. Clarke έγραψε κατά τα επόμενα 30 χρόνια άλλα τρία βιβλία-συνέχειες της ιστορίας: τα 2010, 2061 και 3001. Το 2010, μάλιστα, γυρίστηκε σαν ταινία το 1984  σκηνοθετημένη από τον Peter Hyams με τους Roy Scheider, Helen Mirren kai John Lithgow. Συγκρινόμενη με το 2001 του Kubrick, η ταινία 2010 ήταν παιδαριωδώς γελοία και υπερ-επεξηγητική των λεπτομερειών, επίσης αλλάζοντας ορισμένα σημαντικά στοιχεία της αρχικής ιστορίας για να «αθωώσει» τον HAL και να τον μετατρέψει σε ήρωα.

Τα τρία επόμενα βιβλία, 2010, 2061 και 3001 ήταν «επιστημονική φαντασία» του τύπου που περιμένουν οι αναγνώστες χωρίς να χρειάζεται να βάλουν τον νου τους να εργαστεί. Το πρώτο όμως, το 2001, ήταν κάτι πολύ περισσότερο από απλή «επιστημονική φαντασία» καθώς άφηνε τόσα πολλά στην φαντασία του ίδιου του αναγνώστη που ανέβαζε την εξιστόρηση στο επίπεδο της μεταφοράς και της φιλοσοφίας. 

Στο «2001» θα μπορούσε κανείς να δει τον «μονόλιθο» σαν εργαλείο ενός ανεπτυγμένου πολιτισμού που άλλαξε την βιολογία του εγκεφάλου των πιθήκων και μετά του ανθρώπου, όμως το βιβλίο και η ταινία επέτρεπαν, ισάξια, στον αναγνώστη και στο ακροατήριο να δει τον μονόλιθο σαν την μεταφορική, συμβολική αναπαράσταση της ίδιας της φυσικής εξέλιξης και ενός πιθανού ταξιδιού ανοδικής εξελικτικής πορείας, μιας «Οδύσσειας» της ανθρωπότητας στο σύμπαν. Το έτος 1968, το βιβλίο και η ταινία «2001» έθεσαν τα ανώτερα δυνατά ορόσημα στην εξερεύνηση της ύπαρξης από τις ψυχές και τον νου της δεκαετίας των 1960.

ΥΓ3. Παραδείγματα κυκλικής λογικής:

- Τα κοτόπουλα εκκολάπτονται από τα αυγά, αλλά ένα αυγό δεν υπάρχει αν δεν το γεννήσει μια κότα, και όμως ένα κοτόπουλο πρέπει να εκκολαφθεί από ένα αυγό.

- Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι καλός ηγέτης, επειδή είναι ο ηγέτης αυτής της χώρας.

- Τα Ενωμένα Κράτη της Αμερικής εμείς τα λέμε Ηνωμένες Πολιτείες επειδή στην Αρχαία Ελλάδα είχανε Πολιτείες.

Η λογική εξήγηση εγκλωβίζεται σε μια πλάνη η οποία αντί να οδηγεί σε συνεπή αιτιολογία σε μια ευθεία γραμμή παγιδεύεται σε ένα αιώνιο κύκλο, αυτο-επαναλαμβανόμενη.

Σκέφτηκα λοιπόν ότι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση για το ChatGPT είναι να το ρωτήσουμε τι ήρθε πρώτο, η κότα ή τ’ αυγό; Η απάντηση είναι πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά πέρα της εξήγησης που δίνει το ChatGPT, αναφερόμενο σε σταδιακή και συνεχή φυσική εξέλιξη των ειδών ζωής και στην αιτιολογία της κυκλικής λογικής, είναι εύκολο να δούμε δια μέσου των γραμμών της απάντησης ότι στην ουσία δεν έχει απάντηση να δώσει και ότι δεν «σκέφτηκε» την πιθανότητα ότι η ίδια η ερώτηση είναι διατυπωμένη λανθασμένα για σοφιστικό εντυπωσιασμό, ένα καλαμπούρι από αρχαιοτάτων χρόνων, η επεξεργασία του οποίου μπορεί να επιτρέψει στον νου να βρει τρόπο να ξεφύγει από την παγίδα της κυκλικής λογικής, αποτέλεσμα το οποίο μέχρι σήμερα ο ανθρώπινος νους δεν το έχει πετύχει επειδή πρόκειται για εντυπωσιακή σοφιστεία και όχι σοφία :-) 

Η απάντηση στο τι ήρθε πρώτο, η κότα ή τ' αυγό, μπορεί κάλλιστα να είναι: Και τα δύο (και τα δύο είναι το ίδιο ακριβώς, σε διαφορετικά στάδια εξέλιξης). Για να κατανοηθεί αυτή η απάντηση πρέπει ο νους να έχει την διαστασιακή δυνατότητα να συλλάβει δύο παράλληλες πραγματικότητες που στην ουσία και γραμμική συνέπεια είναι μια. Δύο που είναι ένα... Τρία που είναι ένα... διαφορετικές οντότητες που μπορούν να θεωρηθούν σαν μία, ένα αυταπόδεικτο σύνολο. Αυτό βέβαια δεν είναι δεδομένη απάντηση του ανθρώπινου νου παρά μόνο δική μου. Οντότητα είμαι, ότι θέλω λέω. Τουλάχιστον το νιονιό μου, όπως και το δικό σας αν θέλετε, λειτουργεί κριτικά έστω και αν η κριτική και συνεπής κρίση είναι υποκειμενική. Δεν παίρνει ότι έγραψαν άλλοι για να το συνθέσει.

~~~

Η Οδύσσεια:
Μπορεί η «Τεχνητή Νοημοσύνη» να παρουσιάστηκε σαν τον υπερ-υπολογιστή HAL 9000,
Αλλά η υπέρτατη και παρασάγγας ανώτερη «Τεχνητή Νοημοσύνη» που έφτανε τα όρια της «Φυσικής Νοημοσύνης»
ήταν ο Μονόλιθος.

Ένα λάθος το οποίο έγινε ποιητική αδεία για την σύνθεση αυτής της παραπάνω εικόνας: Ο Ήλιος και η Σελήνη ποτέ δεν είναι δυνατόν να βρεθούν σε αυτές τις θέσεις με έστω και λίγο φως στην άκρη της σφαίρας της Σελήνης. Η Σελήνη πλησιάζει μια τέτοια θέση μόνο όταν προχωρεί προς έκλειψη του ήλιου, αλλά τότε φαίνεται εντελώς σκοτεινή, ούτε καν σαν ελάχιστα φωτισμένη στην άκρη, λόγω της κατεύθυνσης του φωτός από τον ήλιο.
Η ευθεία γραμμή από εμάς προς τον Ήλιο είναι 147.500.000 χιλιόμετρα ενώ η ευθεία γραμμή από εμάς προς την Σελήνη είναι 300.000 χιλιόμετρα (η απόσταση μεταξύ της Σελήνης και του Ήλιου είναι 147.200.000 χιλιόμετρα σε αυτή τη θέση, στην εικόνα), όπου η γωνία μεταξύ των δύο γραμμών στην θέση από την οποία κοιτάμε εμείς είναι σχεδόν μηδέν μοίρες. Μηδέν-κόμμα-πολλά μηδενικά πριν τον αριθμό. 
Η απόσταση από την Γη στον Ήλιο είναι 492 φορές μεγαλύτερη από την απόσταση της Σελήνης από την Γη. Άρα η σύνθεση αυτή, με την άκρη της Σελήνης φωτισμένη, είναι βασισμένη στην λογική ανθρωπομορφικής οπτικής (και καλαισθησίας) και όχι την αντικειμενική λογική (ή, την πραγματικότητα).
Το σχόλιο αυτό είναι ένα μικρό παράδειγμα του τι μπορεί να δει κανείς όταν προσθέτει κριτική σκέψη αντί να αφεθεί στον εντυπωσιασμό του τι βρίσκει μπροστά του. Όμορφη και εντυπωσιακή η εικόνα. Αλλά, αναληθής.

2023: Η Οδύσσεια της Ανθρωπότητας:
Οι Σειρήνες καλούν με το τραγούδι τους και δεν υπάρχει κατάρτι να δεθούμε, όπως έκανε κάποτε ο Οδυσσέας.
Στέλνουμε τα παιδιά μας σε ένα φαντασιακό σύμπαν.
Όπου περιμένουμε να διδαχθούν κριτική σκέψη από κάτι το οποίο δεν την διαθέτει.

~~~