Διάβαζα πρόσφατα σε ένα μπλογκ, στο οποίο ο φανατισμός κατά της λέξης "θρησκεία" βρίσκει όμοια και αδελφική ασχετοσύνη μόνο στον φανατισμό των ίδιων των θρησκευόμενων, ένα κείμενο που προσέφερε ακόμα μία διδακτορική απλοποίηση άλλης μίας εκτός Ελλάδας πραγματικότητας --εκείνης του συστήματος των καστών στην Ινδία.
Για να καταλάβετε τι είναι κάστες, θυμηθείτε πως στην Ελλάδα συχνά αξιολογούμε ένα άτομο με την καταγωγή του, ή τα διπλώματά του. "Βλάχος", "Γύφτος", "Πόντιος", "Αρβανίτης", και πάει λέγοντας. Οι χαμηλές κάστες. Μετά βέβαια υπάρχουν οι ανώτερες κάστες: "Αθηναίος", "Καθηγητής", Υφηγητής", "Διδάκτορας", και πάει λέγοντας. Αυτές είναι οι "κάστες" Ελληνικών προδιαγραφών. Φερ' ειπείν η κάστα των τουρκόσπορων που τους χώσανε στα Τουρκοβούνια μετά την Μικρασιατική καταστροφή και ήταν δεύτερης (αν όχι τρίτης) επιλογής κάστα για δεκαετίες. Και για πολλούς ακόμα είναι. Ή, η κάστα των ευγενών στο Κολωνάκι. Ή, η κάστα των βαρβάρων (Πας μη Έλλην βάρβαρος). Και μην ξεχνάμε και την ανώτερη κάστα των Ιατρων (Από Ιατρούς στην Ελλάδα, άλλο καλό. Γιατρό δεν έχω βρει).
Σε πόσες αξέχαστες, σημαντικές, Ελληνικές ταινίες, κωμωδίες, των '50 και των '60, δεν γελάσαμε με το απλό ανθρωπάκι του λαού που φερόταν με δουλική ευγένεια στον κουστουμαρισμένο γόνο υψηλής οικογενείας καθώς τον δούλευε... Ήταν η σάτιρα κατά του Ελληνικού συστήματος καστών που σήμερα έχουν πάρει υφή πλέον πολιτική και κομματική --πριν πάρουν κάποια άλλη υφή πάλι, στο μέλλον.
Ο άνθρωπος, σε όλες τις κοινωνίες και εποχές, από την φύση του, κατατάσσει τους άλλους ανθρώπους γύρω του σε στερεότυπα τα οποία του επιτρέπουν να τοποθετήσει τον εαυτό του στην αυθαίρετη κλίμακα "αξίας" που δημιουργεί η κοινωνία του. Πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν την ανάγκη να "αναγνωρίζουν" υποδεέστερες κάστες, για να αισθανθούν ανώτεροι κάποιων, και πολλοί άνθρωποι έχουν την ανάγκη να "αναγνωρίζουν" υψηλότερης αξίας κάστες ώστε να δίνουν στον εαυτό τους το κίνητρο να καλυτερεύσουν την θέση τους στην ζωή (ή να έχουν κάποιους να μισούν και να θεωρούν φταίχτες για την δική τους ανεπάρκεια).
Αυτή η εντελώς ανθρώπινη και φυσική, ενστικτώδης, αντίδραση --του να "χτίζει" κανείς ένα σύστημα αξιολόγησης των πάντων, έχει τον πυρήνα του στο ίδιο εντελώς φυσικό ένστικτο από το οποίο πηγάζει ο ρατσισμός, και ο εθνικισμός. Η διαφορά φαίνεται στο πως και πότε ο ανθρώπινος νους μπορεί να υπερπηδήσει τα στερεότυπα (να ξέρει φερ' ειπείν την διαφορά μεταξύ Ισραηλίτη και Ισραηλινού, ή μεταξύ δημοκρατίας, ολιγαρχίας και δικτατορίας, και αν μια λίστα είναι ηθικά αποδεκτή αν είναι μυστική). Και αυτό δεν γίνεται συχνά. Πολλές φορές μάλιστα, το ανθρώπινο ένστικτο γεννά άλλοθι επιδεικνύοντας κάποια ακαδημαϊκότερη αντίληψη σε ορισμένα θέματα ώστε να δημιουργήσει την εντύπωση εγκυρότητας την οποία εντύπωση θα χρησιμοποιήσει όταν έρθει η στιγμή να επιτεθεί κατά των θεμάτων τα οποία ψυχο-καταναγκαστικά μισεί. Κατά της κάστας "θρησκεία" παραδείγματος χάριν. Ή, κατά της κάστας "Επιστήμη". Όπου του την δώσει του καθενός (εμένα μου την έχει δώσει με τον τσίπρα, όπως ξέρετε).
Για να καταλάβετε τι είναι κάστες, θυμηθείτε πως στην Ελλάδα συχνά αξιολογούμε ένα άτομο με την καταγωγή του, ή τα διπλώματά του. "Βλάχος", "Γύφτος", "Πόντιος", "Αρβανίτης", και πάει λέγοντας. Οι χαμηλές κάστες. Μετά βέβαια υπάρχουν οι ανώτερες κάστες: "Αθηναίος", "Καθηγητής", Υφηγητής", "Διδάκτορας", και πάει λέγοντας. Αυτές είναι οι "κάστες" Ελληνικών προδιαγραφών. Φερ' ειπείν η κάστα των τουρκόσπορων που τους χώσανε στα Τουρκοβούνια μετά την Μικρασιατική καταστροφή και ήταν δεύτερης (αν όχι τρίτης) επιλογής κάστα για δεκαετίες. Και για πολλούς ακόμα είναι. Ή, η κάστα των ευγενών στο Κολωνάκι. Ή, η κάστα των βαρβάρων (Πας μη Έλλην βάρβαρος). Και μην ξεχνάμε και την ανώτερη κάστα των Ιατρων (Από Ιατρούς στην Ελλάδα, άλλο καλό. Γιατρό δεν έχω βρει).
Σε πόσες αξέχαστες, σημαντικές, Ελληνικές ταινίες, κωμωδίες, των '50 και των '60, δεν γελάσαμε με το απλό ανθρωπάκι του λαού που φερόταν με δουλική ευγένεια στον κουστουμαρισμένο γόνο υψηλής οικογενείας καθώς τον δούλευε... Ήταν η σάτιρα κατά του Ελληνικού συστήματος καστών που σήμερα έχουν πάρει υφή πλέον πολιτική και κομματική --πριν πάρουν κάποια άλλη υφή πάλι, στο μέλλον.
Ο άνθρωπος, σε όλες τις κοινωνίες και εποχές, από την φύση του, κατατάσσει τους άλλους ανθρώπους γύρω του σε στερεότυπα τα οποία του επιτρέπουν να τοποθετήσει τον εαυτό του στην αυθαίρετη κλίμακα "αξίας" που δημιουργεί η κοινωνία του. Πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν την ανάγκη να "αναγνωρίζουν" υποδεέστερες κάστες, για να αισθανθούν ανώτεροι κάποιων, και πολλοί άνθρωποι έχουν την ανάγκη να "αναγνωρίζουν" υψηλότερης αξίας κάστες ώστε να δίνουν στον εαυτό τους το κίνητρο να καλυτερεύσουν την θέση τους στην ζωή (ή να έχουν κάποιους να μισούν και να θεωρούν φταίχτες για την δική τους ανεπάρκεια).
Αυτή η εντελώς ανθρώπινη και φυσική, ενστικτώδης, αντίδραση --του να "χτίζει" κανείς ένα σύστημα αξιολόγησης των πάντων, έχει τον πυρήνα του στο ίδιο εντελώς φυσικό ένστικτο από το οποίο πηγάζει ο ρατσισμός, και ο εθνικισμός. Η διαφορά φαίνεται στο πως και πότε ο ανθρώπινος νους μπορεί να υπερπηδήσει τα στερεότυπα (να ξέρει φερ' ειπείν την διαφορά μεταξύ Ισραηλίτη και Ισραηλινού, ή μεταξύ δημοκρατίας, ολιγαρχίας και δικτατορίας, και αν μια λίστα είναι ηθικά αποδεκτή αν είναι μυστική). Και αυτό δεν γίνεται συχνά. Πολλές φορές μάλιστα, το ανθρώπινο ένστικτο γεννά άλλοθι επιδεικνύοντας κάποια ακαδημαϊκότερη αντίληψη σε ορισμένα θέματα ώστε να δημιουργήσει την εντύπωση εγκυρότητας την οποία εντύπωση θα χρησιμοποιήσει όταν έρθει η στιγμή να επιτεθεί κατά των θεμάτων τα οποία ψυχο-καταναγκαστικά μισεί. Κατά της κάστας "θρησκεία" παραδείγματος χάριν. Ή, κατά της κάστας "Επιστήμη". Όπου του την δώσει του καθενός (εμένα μου την έχει δώσει με τον τσίπρα, όπως ξέρετε).
Η απλοποίηση ότι για την ανθρώπινη συμπεριφορά φταίει η θρησκεία και μόνο, δεν αποδεικνύει παρά φανατισμό (εκ μέρους του πιστεύοντος το).
Για να πολεμήσουμε την απλοποίηση με απλοποίηση: τι είναι αυτό που δημιούργησε και διατηρεί τις θρησκείες, άλλο από την ίδια την ανθρώπινη συμπεριφορά;
Για να υποστηρίξει κανείς ότι η θρησκεία του Ινδουισμού είναι υπεύθυνη για το σύστημα καστών στην Ινδία πρέπει αναγκαστικά να αποφύγει να συζητήσει ορισμένα πράγματα που θα έριχναν εντελώς διαφορετικό φως στην υπόθεση:
- Παραδείγματος χάριν, το σύστημα καστών στην Ινδία των τελευταίων αιώνων (οι οποίοι οδηγούν στο σήμερα, και στην σημερινή οπτική του θέματος), χρησιμοποιήθηκε, χειραγωγήθηκε και εξελίχτηκε από συγκεκριμένες ενέργειες και νόμους, όπως και καθημερινή πρακτική, της Βρετανικής Αυτοκρατορίας του διαίρει και βασίλευε. Αυτό είναι γεγονός εντελώς γνωστό και ιστορικά αποδεκτό. Θυμάστε την Βρετανική Αυτοκρατορία; Είναι εκείνη που για να φύγει από την Ινδία πρώτα την χώρισε σε Ινδία και Πακιστάν. Η ίδια αυτοκρατορία που εφηύρε και έχτισε τους "Παλαιστίνιους" και το "Παλαιστινιακό πρόβλημα" στα 30 χρόνια μεταξύ του Λώρενς της Αραβίας και της δημιουργίας από τα Ηνωμένα Έθνη του κράτους του Ισραήλ. Ναι, εκείνη την αυτοκρατορία εννοώ... Βέβαια, όταν ζει κανείς με τον ψυχαναγκασμό να πει ότι "για όλα φταίει η θρησκεία" (οποιαδήποτε θρησκεία: Θρησκεία να είναι, και φταίει!) δεν θα κάτσει να συλλογιστεί μήπως η υφή του θέματος κατά τους τελευταίους αιώνες έχει δραστικά και καταλυτικά επηρεαστεί από κάτι τόσο πεζό και άσχετο με την θρησκεία όπως η Βρετανική Αυτοκρατορία...
- Ο Μαχάτμα Γκάντι αφιέρωσε μια ζωή εξηγώντας ότι οι κάστες δεν είναι μέρος, και δεν πρέπει να θεωρούνται διδαχές της οποιαδήποτε θρησκείας.
- Το σύστημα καστών τα τελευταία 4.000 χρόνια, στην Ινδία, έχει αλλάξει και εξελιχτεί τόσο ραγδαία όσο οποιοδήποτε σύστημα οποιασδήποτε άλλης κοινωνίας. Το κυριότερο γνώρισμά του είναι ότι ούτε κατά τον ρου της Ιστορίας ούτε κατά τη σημερινή σπουδή, δεν μπορεί να προσδιοριστεί ένας κανόνας που να διέπει την φύση της κάθε κάστας στην Ινδία. Είναι ένα θέμα τρομερά νεφελώδες και πολύπλοκο όπου οι προσδιορισμοί διαφέρουν από καιρό σε καιρό και από περιοχή σε περιοχή μέσα στην Ινδία. Όπου το μόνο κοινό γνώρισμα είναι οι ανθρώπινες κοινωνικές παλιρροιακές δυνάμεις οι οποίες δημιουργούν οποιοδήποτε σύστημα αξιολόγησης σε οποιαδήποτε κοινωνία. Κάποια είδη "καστας" έχουν όλες οι κοινωνίες, με άλλα ονόματα και άλλους προσδιορισμούς.
Για άλλους, ανά τις περιοχές του πλανήτη όλου, η αξιολόγηση (και ο προσδιορισμός "καστών") γίνεται βάση του χρώματος του δέρματος, για άλλους βάση της καταγωγής... για άλλους βάση του πλούτου, για άλλους, βάση της θρησκείας, κλπ.. Το να πει κανείς ότι η θρησκεία φταίει για μια κοινωνική και ανθρώπινη πραγματικότητα δεν επιτυγχάνει παρά την δημιουργία της υποδεέστερης ..."κάστας των θρησκειών". Επικαλούμαστε "κάστα" (βασικά, ρατσισμό) καθώς καυτηριάζουμε αυτό το οποίο μισούμε (στο παρών παράδειγμα την θρησκεία).
Προσωπικά δεν με ενδιαφέρει αν η υποδεέστερη κάστα λέγεται ότι είναι οι μαύροι, ή οι φτωχοί, ή οι καταγώμενοι από συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα ή γεωγραφικές περιοχές, ή οι πρόσφυγες, οι μουσουλμάνοι, ή οι θρησκευόμενοι, και πάει λέγοντας. Με ενδιαφέρει να υπάρχει αρκετή παιδεία και αρκετά ισχυρό ανθρώπινο πνεύμα για να μην υπάρχουν κάστες. Και να μην δημιουργούμε την "κάστα της θρησκείας" για να λέμε ότι φταίει η θρησκεία για τις κάστες.
Θα ήταν σαν να λέγαμε ότι φταίει η βροντή για την αστραπή.
Πηγαίνοντας ένα βήμα ενδότερα στην χώρα του αυθαίρετου, ας πούμε ότι επειδή η κάστα, στην Ινδία, σχετίζεται με ιεραρχικά επίπεδα θέσης στις βαθμίδες της θρησκείας, και, επειδή, όπως παντού στην Γη οι βιαστές βιάζουν τους πιο αδύνατους, και στην περίπτωση της Ινδίας οι χαμηλότερη κάστα είναι εκείνη που δέχεται τις περισσότερες επιθέσεις βιασμού, γι' αυτό, η θρησκεία ευθύνεται για τους βιασμούς. Η θρησκεία περιλαμβάνει ή ανέχεται κάστες, βιασμοί συμβαίνουν από υψηλότερες προς κατώτερες κάστες, άρα η θρησκεία είναι υπεύθυνη για τους βιασμούς. Πολύ δυτική ή και αρχαιοελληνική λογική (η οποία δυτική/αρχαιοελληνική λογική νομίζει ότι εξηγεί κάτι το οποίον όμως είναι άσχετο σε κοινωνική προέλευση με την λογική αυτή).
Η λέξη κλειδί εδώ, είναι η λέξη "θρησκεία". Τον Χριστιανισμό μπορείς να τον περιγράψεις περιληπτικά σε 5-10 λεπτά. Το ισλάμ σε 5-10 λεπτά. Τον Ιουδαϊσμό σε 5-10 λεπτά. Για προσπαθήστε να περιγράψετε τον Ινδουισμό, να δούμε πόσες ώρες χρειάζεστε για να μην φτάσετε πουθενά...
Κατ' αρχάς ο Ινδουισμός δεν έχει έναν, η διάφορους Θεούς. Λείπει από τις διδαχές η παρουσία ενός δυτικού στυλ θεού, ή μεσανατολίτικου θεού. Δεν έχει καν οικογένειες θεών να ζουν στα ρετιρέ τους στο Έβερεστ και να στέλνουν κεραυνούς όταν δεν κάνουν αιμομιξία με θνητούς.
Δεν είναι καν μια συμπαγής θρησκεία ενός δόγματος. Ο Ινδουισμός, επίσης γνωστός σαν Σαματανά-Δχαρμά αποτελείται από πάρα πολλές διαφορετικές μεταξύ τους παραδόσεις όπως ο Σαϊβισμός, Βαϊσναβισμός και Σακτισμός. Περιλαμβάνει ένα ευρύτατο φάσμα νόμων, συχνά ασυμβίβαστων μεταξύ τους, και πολλές κοινωνικές παραλλαγές ηθικής και παραδόσεων (Και δεν πρέπει να συγχέουμε τον Ινδουισμό με τον Βουδισμό: είναι δύο εντελώς διαφορετικές παραδόσεις).
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Ινδουισμός είναι μια ομπρέλα παραδόσεων και ηθικής δομής κοινωνιών σε μια ευρύτερη περιοχή της Γης παλαιότερη σε πολιτισμό από την Ελλάδα. Παραδόσεις και ηθική που στο σύνολό τους έχουν το κοινό γνώρισμα ότι δεν περιλαμβάνουν κάποιον ή κάποιους θεούς. Επίσης, ο Ινδουισμός είναι η μόνη παράδοση που μετρά τον χρόνο της ύπαρξης της Γης με κλίμακες που συμπίπτουν σχεδόν απόλυτα με την επιστήμη. Και είναι το μόνο σύνολο παραδόσεων που δεν ποτίζει και δεν θρέφει το Εγώ του ατομικισμού του ανθρώπου. Τοποθετεί την ανθρωπότητα και τις μονάδες που την αποτελούν σε θέση πολύ πιο άμεση με την Γη και πολύ απομακρυσμένη, προς την σωστή κατεύθυνση, από την άποψη ότι ένας γέρος δημιούργησε τον κόσμο για την αφεντιά μας.
Πριν από την επιστήμη υπήρχαν οι θρησκείες για να εξηγήσουν την ύπαρξη (όπως πριν από τους ψυχιάτρους και τους ψυχολόγους, το λειτούργημά τους το επιτελούσαν "ιερείς"). Όμως η θρησκείες και οι επιστήμες, πέρα από την κοινή μεταξύ τους χρησιμότητα της εξήγησης, έχουν μια διαφορά: Η Επιστήμη σταματά στην εξήγηση. Οι θρησκείες, ανέκαθεν, και τώρα, και στο μέλλον, περιλαμβάνουν στο ρεπερτόριό τους και καθήκοντα υπουργείου δικαιοσύνης και αστυνομίας. Νόμοι που δεν αλλάζουν γιατί "προέρχονται από το θείο" (και το ενδιαφέρον είναι ότι ο Ινδουισμός δεν περιλαμβάνει το "θείο" με την έννοια που του δίνουμε εμείς).
Ενώ όμως μπορεί κάποιος να επικαλεστεί κάποιον θρησκευτικό κανόνα για να δικαιολογήσει μια πράξη, η αιτιολόγηση της πράξης, όπως και η αιτιολόγηση της δικαιολογίας, πρέπει να λάβουν υπ' όψη τους ότι η θρησκεία δεν είναι παρά η αρχειοθέτηση και επισημοποίηση των παραδόσεων και κανόνων που εξέλιξε φυσικά η κάθε συγκεκριμένη κοινωνία ανθρώπων.
Το να λέμε δηλαδή ότι για κάτι φταίει μια θρησκεία, και όχι η κοινωνίες που την γέννησαν και έπλασαν καθ' ομοίωσή τους, είναι τόσο απλουστευμένο που καταντά επί τούτου παραπλανητικό --όσο παραπλανητικό όσο είναι η απλοποίηση του Ινδουισμού σε εικόνα μίας "θρησκείας" δυτικής αντίληψης.
Η λέξη κλειδί εδώ, είναι η λέξη "θρησκεία". Τον Χριστιανισμό μπορείς να τον περιγράψεις περιληπτικά σε 5-10 λεπτά. Το ισλάμ σε 5-10 λεπτά. Τον Ιουδαϊσμό σε 5-10 λεπτά. Για προσπαθήστε να περιγράψετε τον Ινδουισμό, να δούμε πόσες ώρες χρειάζεστε για να μην φτάσετε πουθενά...
Κατ' αρχάς ο Ινδουισμός δεν έχει έναν, η διάφορους Θεούς. Λείπει από τις διδαχές η παρουσία ενός δυτικού στυλ θεού, ή μεσανατολίτικου θεού. Δεν έχει καν οικογένειες θεών να ζουν στα ρετιρέ τους στο Έβερεστ και να στέλνουν κεραυνούς όταν δεν κάνουν αιμομιξία με θνητούς.
Δεν είναι καν μια συμπαγής θρησκεία ενός δόγματος. Ο Ινδουισμός, επίσης γνωστός σαν Σαματανά-Δχαρμά αποτελείται από πάρα πολλές διαφορετικές μεταξύ τους παραδόσεις όπως ο Σαϊβισμός, Βαϊσναβισμός και Σακτισμός. Περιλαμβάνει ένα ευρύτατο φάσμα νόμων, συχνά ασυμβίβαστων μεταξύ τους, και πολλές κοινωνικές παραλλαγές ηθικής και παραδόσεων (Και δεν πρέπει να συγχέουμε τον Ινδουισμό με τον Βουδισμό: είναι δύο εντελώς διαφορετικές παραδόσεις).
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Ινδουισμός είναι μια ομπρέλα παραδόσεων και ηθικής δομής κοινωνιών σε μια ευρύτερη περιοχή της Γης παλαιότερη σε πολιτισμό από την Ελλάδα. Παραδόσεις και ηθική που στο σύνολό τους έχουν το κοινό γνώρισμα ότι δεν περιλαμβάνουν κάποιον ή κάποιους θεούς. Επίσης, ο Ινδουισμός είναι η μόνη παράδοση που μετρά τον χρόνο της ύπαρξης της Γης με κλίμακες που συμπίπτουν σχεδόν απόλυτα με την επιστήμη. Και είναι το μόνο σύνολο παραδόσεων που δεν ποτίζει και δεν θρέφει το Εγώ του ατομικισμού του ανθρώπου. Τοποθετεί την ανθρωπότητα και τις μονάδες που την αποτελούν σε θέση πολύ πιο άμεση με την Γη και πολύ απομακρυσμένη, προς την σωστή κατεύθυνση, από την άποψη ότι ένας γέρος δημιούργησε τον κόσμο για την αφεντιά μας.
Πριν από την επιστήμη υπήρχαν οι θρησκείες για να εξηγήσουν την ύπαρξη (όπως πριν από τους ψυχιάτρους και τους ψυχολόγους, το λειτούργημά τους το επιτελούσαν "ιερείς"). Όμως η θρησκείες και οι επιστήμες, πέρα από την κοινή μεταξύ τους χρησιμότητα της εξήγησης, έχουν μια διαφορά: Η Επιστήμη σταματά στην εξήγηση. Οι θρησκείες, ανέκαθεν, και τώρα, και στο μέλλον, περιλαμβάνουν στο ρεπερτόριό τους και καθήκοντα υπουργείου δικαιοσύνης και αστυνομίας. Νόμοι που δεν αλλάζουν γιατί "προέρχονται από το θείο" (και το ενδιαφέρον είναι ότι ο Ινδουισμός δεν περιλαμβάνει το "θείο" με την έννοια που του δίνουμε εμείς).
Ενώ όμως μπορεί κάποιος να επικαλεστεί κάποιον θρησκευτικό κανόνα για να δικαιολογήσει μια πράξη, η αιτιολόγηση της πράξης, όπως και η αιτιολόγηση της δικαιολογίας, πρέπει να λάβουν υπ' όψη τους ότι η θρησκεία δεν είναι παρά η αρχειοθέτηση και επισημοποίηση των παραδόσεων και κανόνων που εξέλιξε φυσικά η κάθε συγκεκριμένη κοινωνία ανθρώπων.
Το να λέμε δηλαδή ότι για κάτι φταίει μια θρησκεία, και όχι η κοινωνίες που την γέννησαν και έπλασαν καθ' ομοίωσή τους, είναι τόσο απλουστευμένο που καταντά επί τούτου παραπλανητικό --όσο παραπλανητικό όσο είναι η απλοποίηση του Ινδουισμού σε εικόνα μίας "θρησκείας" δυτικής αντίληψης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου