Αισθήσεις

 

«O happy dagger, this is thy sheath; there rust and let me die»

~~~

"Two households, both alike in dignity,
In fair Verona where we lay our scene,
From ancient grudge break to new mutiny,
Where civil blood makes civil hands unclean." 

~~~

Ήμουνα εννέα χρονών όταν πρωτοείδα το αριστούργημα του Φράνκο Ζεφιρέλι της τραγωδίας του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, Ρωμαίος και Ιουλιέτα, με τους Λέναρντ Γουάτινγκ και την Ολίβια Χάση, που ήταν 17 και 15 ετών όταν γυριζόταν η ταινία, πρώτη φορά που ακροατήρια είδαν και άκουσαν τι έγραψε η πένα του βάρδου από το Στράτφορντ όπως το είχε εννοήσει ο Σαίξπηρ, νεανική, παιδική αγάπη, έρωτα, που μέχρι το 1968 τα ακροατήρια την έβλεπαν με ηθοποιούς ενήλικους, σαραντάρηδες. 

Η δεκαπεντάχρονη Ολίβια έδωσε ρεσιτάλ ηθοποιίας για τον μαέστρο Ζεφιρέλι. Έγραψαν προχτές οι Τάιμς της Νέας Υόρκης: Ό'τι ίσως και να τους έλειπε σε εξασκημένη εκφώνηση, η Olivia Hussey και ο Leonard Whiting το συμπλήρωσαν με το παραπάνω σε συναισθηματική ένταση που πρότεινε μια ταύτιση με τους χαρακτήρες τους.

 

Κι ’εγώ, εννέα μόνο χρονών ερωτεύτηκα τον έρωτα ...όταν τον είδα μέσα στα μάτια μιας γυναίκας σχεδόν διπλάσιας ηλικίας από εμένα, στην μεγάλη οθόνη, ψηλά μπροστά μου.

 

Μεγαλώνοντας στην Αθήνα, και μάλιστα την Αθήνα των συνταγματαρχών, μιλούσα μόνο Ελληνικά και διάβαζα υποτίτλους. 

Τι χαρά μου επιφύλασσε η ζωή όταν αργότερα ανακάλυψα ξανά το έργο του Ζεφιρέλι, και ολόκληρο το έργο του Σαίξπηρ όταν μπορούσα όχι μόνο να καταλάβω Αγγλικά αλλά να κατανοήσω και να αισθανθώ τις αποχρώσεις και τις διαφορές και ιδιωματισμούς μεταξύ των Αγγλικών της Ελισαβετιανής εποχής του Σαίξπηρ και των Βρετανικών Αγγλικών του εικοστού αιώνα. 

Και κατανόησα πως όσο και να μεταφράζει κανείς λέξεις από μια γλώσσα σε άλλη, οι αισθήσεις που απέδωσε ο Shakespeare στην γραφή του δεν είναι δυνατόν να μεταφραστούν στα Ελληνικά περισσότερο από όσο μπορεί να μεταφραστεί ο Καζαντζάκης, ή ο Καραγάτσης, στα Αγγλικά.

~~~

Η Ολίβια έζησε την ζωή της κρατώντας επιμελώς την ταυτότητα της κληρονομιάς της Ιουλιέτας την οποία έδωσε στον κόσμο. Και η διαφορά ηλικίας της από τον μικρό Δημήτρη δεν φαίνεται τόσο μεγάλη πια τώρα που ο Δημήτρης μπήκε στα 67 και η Ολίβια εκλεινε τα 73.

Μάθαμε ότι η Olivia Hussey πέθανε 27 Δεκεμβρίου του 2024 στο σπίτι της στο Λος Άντζελες.

- A thousand times good night
- A thousand times the worse to want thy light.
- Good night, good night! Parting is such sweet sorrow, that I shall say good night till it be morrow

 

~~~

Λέμε ότι υπάρχουν πέντε αισθήσεις: Αφή, Όραση, Ακοή, Οσμή και Γεύση.

Λέγεται ότι υπάρχει και έκτη αίσθηση, και καμιά φορά μιλάνε και για έβδομη. Η έκτη και η έβδομη περιγράφονται κάπως αόριστα και συνήθως προσδιορίζονται στο πλαίσιο της διαίσθησης ή/και της ιδιοδεκτικότητας.

Πιστεύω ότι υπάρχει και μια άλλη αίσθηση που δεν αναφέρεται στα παραπάνω. Είναι η αίσθηση της κατανόησης νοημάτων των λέξεων σε κάθε γλώσσα. Όταν σκεφτόμαστε μια λέξη, αισθανόμαστε το νόημα της λέξης, την βαθύτερη έννοια που δεν περιγράφεται πλέον με γλώσσα αλλά με συναίσθημα, όμως σε κάθε διαφορετική γλώσσα το νόημα της ίδιας λέξης, μεταφρασμένη από γλώσσα σε γλώσσα, είναι διαφορετικό στην αίσθηση που δίνει στον ομιλούντα την κάθε γλώσσα.

Το είχε προτείνει αυτό και ο Καζαντζάκης στην «Αναφορά» όταν έγραψε πως κάθε λέξη πρέπει να σκάει μέσα σου σαν χειροβομβίδα.

Σκέφτομαι ότι είμαι τυχερός που μπόρεσα να αισθάνομαι λέξεις όχι μόνο στα Ελληνικά αλλά και ισάξια στα Αγγλικά, λιγότερο στα Γαλλικά, και μόλις ξεκινάω να έχω μια στοιχειώδη αίσθηση λέξεων στα Ιταλικά. Το να το έχει κανείς αυτό, στο θησαυροφυλάκιό του, σε περισσότερες από μια γλώσσες, επιτρέπει μια συγκριτική κατανόηση της ύπαρξης που προσθέτει διαστάσεις… σαν από δισδιάστατη κατανόηση να εισέρχεται κανείς σε τρισδιάστατη. Βιώνοντας διαφορετικές αισθήσεις για στροφές έκφρασης που διαφέρουν μεταξύ τους σαν χρώματα ...βλέποντας τα διαφορετικά χρώματα για πρώτη φορά, σαν εκ γενετής τυφλός που απέκτησε το φως του.

«A glooming peace this morning with it brings;

The sun, for sorrow, will not show his head:

Go hence, to have more talk of these sad things;

Some shall be pardon'd, and some punished:

For never was a story of more woe

Than this of Juliet and her Romeo.»

 

Για μένα δεν υπάρχει έργο που να αποδίδει την ανθρώπινη κατάσταση βαθύτερα από την αίσθηση που έδωσαν οι στοίχοι ολων των έργων του William Shakespeare (1564-1616).

Τραγωδίες:

• Antony and Cleopatra "Salad days"
• Coriolanus
• Hamlet “I must be cruel, only to be kind”, "Now cracks a noble heart. Good night, sweet prince, and flights of angels sing thee to thy rest"
• Julius Caesar “It’s Greek to me”, “The fault, dear Brutus, is not in our stars, but in ourselves.”
• King Lear "Full circle", "When we are born we cry that we are come To this great stage of fools"
• Macbeth "Come what, come may" "By the pricking of my thumbs, something wicked this way comes"
• Othello “I will wear my heart upon my sleeve”
• Romeo and Juliet "My bounty is as boundless as the sea, My love as deep; the more I give to thee, The more I have, for both are infinite", "Deny thy father and refuse thy name, Or if thou wilt not, be but sworn my love, And I'll no longer be a Capulet",  "Here's to my love. O true apothecary, Thy drugs are quick. Thus with a kiss I die"
• Timon of Athens "Who is man that is not angry?"
• Titus Andronicus
• Troilus and Cressida

 

Κωμωδίες:

• All's Well That Ends Well "The web of our life is of a mingled yarn, good and ill together"
• As You Like It "Too much of a good thing", "All the world's a stage, And all the men and women merely players"
• The Comedy of Errors “Neither rhyme nor reason”
• Cymbeline "Not slept one wink"
• Love's Labour's Lost "My father's wit, and my mother's tongue, assist me!"
• Measure for Measure
• The Merchant of Venice “All that glisters is not gold”
• The Merry Wives of Windsor "The world's mine oyster"
• A Midsummer Night's Dream "The course of true love never did run smooth"
• Much Ado About Nothing "I love you with so much of my heart that none is left to protest"
• Pericles, Prince of Tyre
• The Taming of the Shrew “Break the ice”
• The Tempest "Such stuff as dreams are made on; and our little life Is rounded with a sleep"
• Twelfth Night "If music be the food of love, play on", "Love sought, is good; but given unsought, is better"
• The Two Gentlemen of Verona "To die is to be banish'd from myself; And Silvia is myself: banish'd from her Is self from self: a deadly banishment! What light is light, if Silvia be not seen? What joy is joy, if Silvia be not by?"
• The Two Noble Kinsmen
• The Winter's Tale

 

Ιστορίες:

• Henry IV, Part 1 "Give the devil his due"
• Henry IV, Part 2 "Send him packing"
• Henry V "A heart of gold", "But we in it shall be remembered -We few, we happy few, we band of brothers; For he to-day that sheds his blood with me Shall be my brother"
• Henry VI, Part 1
• Henry VI, Part 2 "Dead as a doornail"
• Henry VI, Part 3
• Henry VIII
• King John           
• Richard II
• Richard III "And thus I clothe my naked villany", "Now is the winter of our discontent Made glorious summer by this sun of York; And all the clouds that lour'd upon our house In the deep bosom of the ocean buried."
• Edward III

~~~

~~~