Ζωντανοί...

Το πρόσωπο μιας γυναίκας που περπάτησε κάπου ένα χρόνο από την Νιγηρία στην Λιβύη και μετά πέρασε με μιά ψαρόβαρκα, με δεκάδες άλλους την Μεσόγειο μέχρι να την βρει η Ιταλική Ακτοφυλακή έξω από την Λαμπεδούσα.

Άνθρωποι από το Αφγανιστάν, την Συρία, το Ιράκ, την Νιγηρία, την Γκάνα, την Ακτή του Ελεφαντοστού, όπως έκαναν εκατομμύρια ανά τους αιώνες της Ιστορίας, και σήμερα, περπατάν με την ελπίδα να βρουν μια καλύτερη ζωή, δραπετεύοντας από πολέμους διεθνείς και εμφυλίους, από συμμορίες και αποσπάσματα θανάτου, από βιασμούς, από παντελή φτώχεια, πολυεθνικές εταιρείες σκλαβιάς και ολοκληρωτική πείνα. Το τελευταίο εμπόδιο είναι η θάλασσα. Η Μεσόγειος, ή το Αιγαίο.

Κάπου 4.000 πρόσφυγες που κρατούνταν στην Σικελία, πολλοί από την Συρία, άλλοι από την Νιγηρία, Γκάνα και Ακτή Ελεφαντοστού, διοχετεύτηκαν σε χωριά της Ιταλίας που δέχτηκαν να τους δώσουν στέγη μέχρι να φτάσουν στις χώρες που τους δέχτηκαν μόνιμα, την Γερμανία ή την Σουηδία. Το Ιταλικό Υπουργείο Εσωτερικών δεν είναι και τόσο καλά ...οργανωμένο όσο αφορά επικοινωνία, λεπτομέρειες, προγραμματισμό και εκτέλεση. Τελικά το λεωφορείο της Αστυνομίας από το αεροδρόμιο της Μπολόνιας έφτασε γύρω στις πεντέμισι το απόγευμα στην πλατεία μας όπου τους περιμέναμε.

Κανείς δεν μιλούσε Γαλλικά ή Ιταλικά αλλά όλοι μιλούσαν Αγγλικά. Το λεωφορείο θα άφηνε σε εμάς οικογένειες, 24 άντρες, γυναίκες, και παιδιά. Καμιά δεκαριά άντρες μόνοι τους θα συνέχιζαν για άλλο χωριό. Το πρώτο πράγμα που μου είπανε να κάνω ήταν να βρω τον εικοστό πέμπτο που κατέβηκε από το λεωφορείο και να του ζητήσω να ξανανεβεί. Ήταν αρκετά εύκολο να βρεθεί ότι δεν επρόκειτο για έναν μόνο του άνδρα αλλά ότι υπήρχαν τρεις μόνες τους γυναίκες. Για να μην χωριστούν πρότεινα στον Δήμαρχο και την Αστυνομία να πάρουμε 25 αντί 24. Μετά από πολύ πανικό και γραφειοκρατική υστερία αποφάσισαν ότι εντάξει, μπορούμε να πάρουμε 25. Τότε πήρα τους 25 ανθρώπους με το χαμόγελο, τους απομάκρυνα από το Λεωφορείο προς τα αυτοκίνητά μας και τους είπα ότι θα είμαι ο διερμηνέας τους.

Ο Δήμαρχος στάθηκε δίπλα μου και τον συνέστησα. Είπε "Καλως ήρθατε". Και μετέφρασα "Καλώς ήθατε στην Ευρώπη. Καλώς ήρθατε στο χωριό μας που τώρα, για λίγο καιρό θα είναι και δικό σας. Το Ταξίδι σας τελείωσε και μας δίνετε χαρά που είσαστε μαζί μας. Έχουμε έναν ξενώνα που ετοιμάσαμε για σας, 800 μέτρα πάνω προς τα εκεί, αλλά το λεωφορείο δεν χωράει στον δρόμο και από εδώ θα σας πάμε εμείς με τα δικά μας αυτοκίνητα. Πρέπει να περιμένουμε λίγο μέχρι να μας δώσει η αστυνομία άδεια να φύγουμε, αλλά, μέχρι τότε, παρακαλούμε μπείτε στα αυτοκίνητά μας, εκείνο, εκείνο, και εκείνα εκεί τα τρία γιατί κάνει κρύο. Καλώς ήρθατε".

Δεν ήξερα τι να περιμένω πριν φτάσουνε, αλλά τώρα ήδη είχα αρχίσει να παίρνω μαθήματα του τι σημαίνει επιβίωση. Αυτοί οι άνθρωποι μπροστά μου δεν έδειχναν το πόσο φοβισμένοι ήτανε. Τα μάτια τους ήταν σταθερά, δυνατά, και η σπονδυλική τους στήλη ίσια. Ήταν ευγενικοί και προσεκτικοί να καταλάβουνε ακριβώς τι γινότανε. Δεν ήταν αυθάδεις ούτε με κανέναν τρόπο "ξεκομένοι". Μερικοί είχαν και μικρά σακ βουαγιάζ με λίγα υπάρχοντα. Κρατούσαν ο ένας τον άλλον και τα παιδιά τους χέρι-χέρι. Μια κυρία ήταν οχτώ μηνών έγκυος. Ένα κοριτσάκι τριών χρονών ήταν κουκλίτσα. Οι περισσότεροι φορούσαν πετσέτες ριγμένες πάνω από το κεφάλι τους για το κρύο. Ένας νέος άντρας φορούσε μια φόρμα του νούμερο 2 των Γιάνκης της Νέας Υόρκης, του Ντέρεκ Τζήτερ. Μπαίνοντας στα αυτοκίνητά μας, οικογένειες δεν ήθελαν να χωριστούν και σιγουρεύτηκα ότι όσοι ήθελαν να είναι μαζί ήταν στο ίδιο αυτοκίνητο, έστω και για 800 μέτρα διαδρομή. Στο Λαντ Ρόβερ μας, έβαλα την έγκυο κυρία με τον άντρα της και άλλους δύο νεαρούς. Σε άλλα αυτοκίνητα πήγαν να χωρίσουν την κουκλίτσα των 3 χρονών από την μαμά της αλλά το διευθέτησα αμέσως και μείνανε μαζί.

Μόλις πήραμε την άδεια από την αστυνομία πήγαμε όλοι πάνω, στο ξενώνα.

Το Αββαείο του ενάτου αιώνα, πάνω από τον Ξενώνα.

Εκεί μας περιμένανε οι εθελοντές του χωριού, συμπεριλαμβανομένης μιας κυρίας που μέχρι πριν 15 χρόνια είχε περάσει πολλά χρόνια σαν εθελοντής στα στρατόπεδα προσφύγων της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Ήξερε και εκείνη Γαλλικά και Αγγλικά. Εγώ το τζόβενο την έκανα για γιαγιά ώσπου με τρόμο διαπίστωσα ότι ήμουνα δύο μήνες μικρότερος της. Τέλος πάντων.

Όταν χρειαζότανε στεκόμουνα στην μέση και ζήταγα αν μπορούσαν, παρακαλώ, να μου δώσουν την προσοχή τους. Με κοιτούσαν όλοι και τους έλεγα τι χρειαζότανε να πω... που βρίσκονται... που είμαστε... πόσο καιρό θα μείνουν εδώ... αν υπάρχει τρόπος να τηλεφωνήσουν στους αγαπημένους τους... Και μεταξύ άλλων, ξέροντας ότι αυτήν την πληροφορία την περιμένανε στο εστιατόριο που ετοιμάζανε να φέρουν το δείπνο, ρώτησα: "Υπάρχουν τίποτα ιδιαίτερες ανάγκες διαίτης; κάτι που δεν τρώει κανείς, ώστε να μην σας το προσφέρουμε; Γάλα; ρύζι; χοιρινό; χορταρικά;"

Εκείνη την στιγμή, η γιαγιά που είχε κάνει χρόνια στην Μέση Ανατολή μπαίνει στην μέση και ρωτάει "Είστε Χριστιανοί ή Μουσουλμάνοι;" Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι και πήγα να της ρίξω σβουριχτή σφαλιάρα, ή και καρπαζιά, αλλά κρατήθηκα. Απλά προχώρησα ένα βήμα μπροστά της και είπα με δυνατότερη φωνή: "Αυτό δεν έχει καμία σημασία!! Απλά δεν θα θέλαμε να σερβίρουμε κάτι που δεν θα θέλατε να φάτε..."

Ήρθε το πρώτο πιάτο από το εστιατόριο του χωριού. Τορτέλι. Σαν ραβιόλια, αλλά ντόπια δικά μας φτιαγμένα από αλεύρι και αυγά με τυρί και αρωματικά βότανα, με σάλτσα ντομάτα. Όλοι κάναμε τα γκαρσόνια και σερβίραμε τα πιάτα, και εγώ κάθισα να φάω σε ένα από τα τραπέζια μαζί με τους καλεσμένους μας. Κοιτούσαν τα πιάτα τους με περιέργεια. Δεν είχαν ξαναφάει ζυμαρικά. Είπα στους γύρω μου ότι είναι ντόπια σπεσιαλιτέ και ότι είναι αλεύρι, αυγά, τυρί και βότανα. Σηκώθηκαν τα φρύδια, άνοιξαν τα στόματα. Εντάξει.

Ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο πιάτο ο Δήμαρχος ήθελε να κάνει μερικές ανακοινώσεις. Στάθηκα δίπλα του για την μετάφραση... Πρώτα μίλαγε εκείνος και μετά μετέφραζα εγώ:

"Έχει κανείς χαρτιά; ταυτότητα; διαβατήριο;"
"Έχετε επάνω σας διαβατήριο; ταυτότητα; κάποιο χαρτί μετανάστευσης;"
Κανείς δεν είχε τίποτα. Τους τα είχαν πάρει όλα στην Λιβύη.

"Αύριο θα κάνετε πολύ δουλειά γιατί πρέπει να συμπληρώσουμε πολλά χαρτιά να τα στείλουμε στην Ευρώπη"
"Αύριο ο κύριος Δήμαρχος έχει πολύ γραφειοκρατική δουλειά να κάνει μαζί σας. Στην Ευρώπη, που σας δέχτηκε, έχετε, με τον Ευρωπαϊκό νόμο δικαιώματα, δικά σας, δικαιώματα κατά τον νόμο, δικαιώματα όπως έχουμε και εμείς, και για να ισχύσουν τα δικαιώματά σας, για τον καθένα σας πρέπει να γίνει πολύ γραφειοκρατία και να συμπληρωθούν πολλά χαρτιά που στο τέλος θα αντιπροσωπεύουν και θα εγγυόνται την θέση σας στην καινούργια σας ζωή."

"Αύριο το πρωί και κάθε πρωί θα παίρνουμε παρουσιολόγιο"
"Σας ζητούμε συγγνώμη γι' αυτό αλλά είμαστε αναγκασμένοι από τους κανονισμούς της Ιταλικής Κυβέρνησης, κάθε πρωί, να ρωτάμε από την λίστα των ονομάτων σας ποιοί βρίσκονται εδώ ώστε να ξέρουμε ότι δεν έχει χαθεί κανείς στους δρόμους του χωριού ή στο δάσος."

"Όποιος φύγει χωρίς άδεια θα συλληφθεί από την αστυνομία και θα θεωρηθεί λαθραίος".
"Αν κάποιος λείπει και δεν μπορέσουμε να τον βρούμε, τότε, κατά τον νόμο η αστυνομία είναι αναγκασμένη να τον θεωρήσει λαθρομετανάστη και θα ψάξει να τον βρει. Και τότε ένα άτομο σε τέτοια θέση χάνει τα δικαιώματα που έχετε σαν κάτοικοι των χωρών που σας πρόσφεραν μόνιμη διαμονή."

"Αν φύγει κανείς χωρίς να μας το πει, χάνει τα δικαιώματά του για περίθαλψη, στέγη και τροφή."
"Όσο είμαστε όλοι μαζί και μένετε εδώ μαζί μας έχετε τα δικαιώματα στέγης, τροφής, φροντίδας και ιατρικής περίθαλψης. Πόσοι χρειάζονται Γιατρό;" Σηκώθηκαν τρία χέρια, το πρώτο της εγκύου κυρίας. "Αύριο Δευτέρα θα οργανώσουμε κάτι ώστε ο γιατρός να σας δει. Κι εμείς εδώ στο χωριό δεν έχουμε γιατρό παρά μας επισκέπτονται δύο γιατροί  τρεις φορές την εβδομάδα."

"Τι δουλειές κάνατε στην πατρίδα σας;"
"Εμείς εδώ στο χωριό είμαστε κτηνοτρόφοι, ξυλοκόποι, αγρότες, πετράδες, χτίστες... φάρμες έχουμε με κατσίκια και αγελάδες... Εσείς τι δουλειές κάνατε στην Πατρίδα σας;" Οι περισσότεροι άνδρες είπαν ότι εργαζόντουσα σε εργοστάσια και εκαναν οξυγονοκόλληση και δουλεύανε με μέταλα και σιδερα. Αλλά πρσφέρθηκαν ότι μπορούν να κάνουν οποιαδήποτε δουλειά.

"Έχετε κινητά τηλέφωνα;"
"Πόσοι έχουν κινητά τηλέφωνα; δύο...πέντε.. έξι...εννέα, δέκα...δώδεκα. Έχετε κάρτες; όχι. Θα προσπαθήσουμε να οργανώσουμε κάτι αύριο ώτσε να μπορέσετε να κάνετε τα τηλέφωνα που θέλετε."

"Ευχαριστούμε, καλή όρεξη."
"Σας ευχαριστούμε! Υπάρχουν ερωτήσεις που θα θέλατε να κάνετε;"

Οι ερωτήσεις ήταν κάμποσες. Αν είχαμε πρίζες με USB για τα κινητά τους επειδή οι δικές τους δεν ταιριάζουν στις πρίζες της Ιταλίας. Αν μπορούσαμε να δώσουμε για τις κυρίες και τις κοπέλες κρέμα σώματος, σαν νιβέα, ας πούμε, και βουτυρο κακάο για τα χίλια τους που ήταν σπασμένα. Που ακριβώς είμαστε και πόσο απέχει το Μιλάνο... Πόσο καιρό θα κάτσουν εδώ...

Ένας νέος άντρας είπε ότι το πρωί, η εργασία είναι καλή για την ψυχή και ότι δεν είναι καλό για τον άνθρωπο να κάθεται, και, αν έχουμε κάποια δουλειά να τους δώσουμε να κάνουνε --οι γύρω του συμφωνήσανε. Το μετέφρασα στον Δήμαρχο και χαμογελάσαμε όλοι. Είμαστε σίγουροι ότι θα μπορέσουμε να τους βρούμε κάτι να κάνουν, να κερδίσουν και κάτι.

Ήρθε το δεύτερο πιάτο, κατσικάκι φούρνου με πατάτες, ντόπιο. Ενθουσιάστηκαν! και σιγά-σιγά φάγαμε όλοι και η βραδιά άρχισε να τελειώνει. Η έγκυος κυρία μου έδειξε μια περιοχή σοβαρής κακοποίησης στα πόδια από το περπάτημα στην Αφρική και την διαβεβαίωσα ότι θα φέρουμε σίγουρα γιατρό την Δευτέρα.

Τότε μοιράσαμε σαπούνια, σαμπουάν, πετσέτες, σεντόνια και τους δείξαμε πως να πάνε στα δωμάτιά τους στο διπλανό κτήριο. Πήγα και εγώ από δωμάτιο σε δωμάτιο να δω  αν χρειαζότανε κανείς τίποτα. Με ρώτησαν αν έχουμε σφουγγάρια για να κάνουν ντους. Και βέβαια είχαμε, 24. Έκανα την διανομή. Σε λίγο ήρθε στο κυρίως κτήριο μια δεσποινίς, η 25η, και είπε ότι εκείνη δεν είχε σφουγγάρι. "Δεν έχει άλλα! Τελειώσανε της είπαν" και την διώχνανε. Εγώ μπήκα στη μέση και είπα, μια στιγμή, να κοιτάξω μήπως έχει μείνει κανένα, και άρχισα να ψάχνω στα ράφια ξέροντας ότι τα είχαμε δώσει ήδη και τα 24 ()αλλά θεώρησα πιο ευγενικό να δείξω τουλάχιστον ότι έψαχνα). Εξήγησα, συγγνώμη, ότι είχαν τελειώσει όλα, αλλά μπορώ αν θέλει να της δώσω μια έξτρα πετσέτα να χρησιμοποιήσει αντί για σφουγγάρι! Χάρηκε και την πήρε μαζί με την κανονική της πετσέτα.

Η γιαγιά εθελοντής μου είχε πει χθες να μην καπνίσω μπροστά τους γιατί θα αρχίσουνε να μου ζητάνε τσιγάρα και θα μου τα πάρουνε όλα. Έτσι κι εγώ είχα φέρει δύο κλειστά πακέτα τσιγάρα για ρεζέρβα, και όταν είδα κάποιον να βγαίνει έξω και να κοιτάει τους καπνίζοντες τον ρώτησα αν θέλει τσιγάρο και είπε ναι, ευχαριστώ! Ρώτησα αν καπνίζουν κι άλλοι και είπε ναι. Του έδωσα ένα κλειστό πακέτο και αναπτήρα και του είπα ότι αυτά είναι για όλους. Αργότερα καθώς τα λέγαμε μου είπε ότι δεν είχε γνωρίσει τον πατέρα του, και την μητέρα του την είχαν πάρει σε άλλο χωριό και την είχε χάσει όταν ήταν παιδί.

Είναι συγκινητικό και ταπεινωτικό συνάμα. Σε βάζει σε μια θέση με ρεαλιστική προοπτική το να ξέρεις ότι δεν είσαι καλύτερος ή ανώτερος από κανέναν άλλον, αλλά να σε βάζει η στιγμή σε μια θέση όπου περιμένουν άλλοι κάτι σημαντικό από εσένα, κάτι που έχει να κάνει με την επιβίωσή τους --την στιγμή που εσύ ο ίδιος αισθάνεσαι ότι δεν έχεις περάσει ούτε το 1% της δυστυχίας και του κινδύνου και την μιζέριας και εξευτελισμού που περάσανε οι άνθρωποι που έχεις μπροστά σου. Τους κοιτάς προσεκτικά και βλέπεις ανθρώπους ακριβώς σαν κι εσένα, που ξέρουν να τρώνε με καλούς τρόπους στο τραπέζι, που ξέρουν ακόμα το ποιοί είναι και δεν έχουν χάσει την ανθρώπινη αξιοπρέπειά τους.

Όταν μείναμε μόνοι μας οι εθελοντές σκεφτήκαμε ότι θα ήταν ωραίο και αναζωογόνηση για το χωριό αν μερικοί αποφασίζανε να μείνουν εδώ και να χτίσουν την ζωή τους μαζί μας...

Για την ώρα πρέπει απλά να περάσουν οι ώρες, οι μέρες και οι βδομάδες μέχρι να πιστέψουν ότι εδώ πια είναι ασφαλείς και δεν έχουν να φοβούνται τίποτα από εκείνα από τα οποία δραπέτευσαν και εκείνα που συνάντησαν στον μακρύ τους δρόμο προς την Ζωή