Πολίτευμα

Η Ευρώπη έχει πολλές αποσκευές που την βαραίνουν σήμερα με δέκα παρελθόντα. Ιδιαίτερα η Μεσόγειος παρά την ζωτικότητα των επιτευγμάτων πριν 2.000 χρόνια, σήμερα βουρλίζεται στην ανικανότητα να παρακολουθήσει την εξέλιξη των νεωτέρων ανθρωπίνων κοινωνιών και οικονομικών συστημάτων. Από όλη την Ευρώπη, μόνο η Αγγλία και το Ηνωμένο Βασίλειό της, έχει να επιδείξει σταθερότητα και παράδοση με τρία κόμματα που κρατούν την γραμμή τους επί αιώνες:

Το κόμμα των Συντηρητικών (Conservative/Tories  -κεντροδεξιά), το παλαιότερο ακόμη υπάρχον κόμμα στον κόσμο, ξεκίνησε στα μέσα του 17ου αιώνα.
Το κόμμα των Φιλελεύθερων (Liberals -κέντρο), ιδρύθηκε το 1859 από τα παλαιότερα κόμματα των Whigs, Radicals και τους τότε πρόσφατους Peelites.
Το κόμμα των Εργατικών (Labor -κεντροαριστερά), ξεκίνησε το 1900.
Βέβαια, όταν μιλάμε για την Αγγλία, μιλάμε και για μία Μάγκνα Κάρτα που έγινε νόμος στον 13ο αιώνα, το 1225. Αυτά σε κάποια άλλη ανάρτηση...

Όμως, στον "σημερινό" δυτικό κόσμο των τελευταίων δύο αιώνων, το πιο ζωτικό και καθαρό παράδειγμα της διελκυστίνδας μεταξύ:

1: Μικρού (σε μέγεθος/έκταση) κράτους/περιορισμένων κρατικών εξόδων/ατομικής ανεξαρτησίας-ευθύνης/περιορισμένων φόρων,
και
2: Μεγάλου διαβρωτικού/επεκταμένου κράτους/αυξημένων κρατικών εξόδων/κοινωνικών παροχών/αυξημένων φόρων,

είναι η ιδιαίτερη περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου εφ' ενός δεν υπάρχουν (ακόμα) αποσκευές πολλών αιώνων και μπαούλα με αράχνες, και αφ' εταίρου το σύστημα κυβέρνησης έχει τρεις αλληλοεξαρτώμενους κλάδους εξουσίας:

• Το Νομοθετικό (Legislature), το οποίο λέγεται Κογκρέσο και αποτελείται από δύο σώματα:
  - τον Οίκο των 435 Αντιπροσώπων εκλεγόμενων αναλογικά του πληθυσμού των 50 Πολιτειών, με θητεία δύο ετών, και
  - την Γερουσία με 100 Γερουσιαστές, δύο από κάθε Πολιτεία ανεξάρτητα πληθυσμού της κάθε Πολιτείας, με θητεία έξι ετών
• Το Εκτελεστικό (Executive), που είναι ο Πρόεδρος, με θητεία τεσσάρων ετών, έως δύο θητείες, και,
• Το Δικαστικό (Judiciary), που εφαρμόζει τους νόμους.

Υπάρχουν δύο κόμματα στις ΗΠΑ που βρίσκονται στην σημερινή τους μορφή από το 1855:
- Το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων (Republicans -κεντροδεξιά)
- Το κόμμα των Δημοκρατικών (Democrats -κέντροαριστερά)
Υπάρχει και ένα τρίτο κόμμα:
- Το κόμμα των Ελευθεριακών (Libertarians) που ιδρύθηκε το 1971.
 Από τα τρία αυτά κόμματα, οι Ελευθεριακοί (Libertarians) ποτέ δεν αποκτούν αρκετή υποστήριξη από τους ψηφοφόρους για να εκλέγονται στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, αλλά αραιά και που Ελευθεριακοί πολιτικοί εκλέγονται σε τοπικά σώματα αρχών πόλεων ή κωμοπόλεων.
Συν τα τρία κόμματα, υπάρχουν και τα ρεύματα του Tea Party (δεξιά) που ενσωματώνεται με τους Ρεπουμπλικάνους, και οι Φιλελεύθεροι (Liberals) αριστερά των Δημοκρατικών που δεν έχουν αρκετή συνοχή για να δημιουργήσουν ενιαίο κόμμα.

Η τοποθέτηση του Ελευθεριακού κόμματος είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθεί σε έναν Ευρωπαίο γιατί δεν ανήκει στην γραμμική αναπαράσταση του πολιτικού φάσματος από αριστερά στα δεξιά. Στις ΗΠΑ το σκεπτικό είναι πιο τρισδιάστατο, σφαιρικό. Από την ιστοσελίδα των Ελευθεριακών (Libertarians) το διπλανό σχέδιο αποδίδει το πολιτικό φάσμα σε ένα σχήμα διαμαντιού, αλλά ακριβέστερη απεικόνιση θα ήταν η τρισδιάστατη σφαίρα. Ο λόγος για τον οποίον οι Ελευθεριακοί δεν απεικονίζονται στα "δεξιά" ενός γραμμικού φάσματος είναι γιατί πρεσβεύουν μια τέλεια ελευθερία του ατόμου με ελάχιστη κυβέρνηση με ελάχιστες δυνάμεις, ελάχιστους φόρους, μηδέν κρατική πρόνοια για τους αδύνατους, και, αν και πιστεύουν στην πρόνοια για τον συνάνθρωπό επίσης πιστεύουν στην ουτοπία ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί από τον ιδιωτικό τομέα εντελώς εθελοντικά.

Ένας άλλος λόγος που συμβάλλει στην δυσκολία της εξήγησης είναι ο ίδιος ο όρος Libertarian (Ελευθεριακός) ο οποίος γλωσσικά μπερδεύεται με τον όρο Liberal (Φιλελεύθερος). Είναι όμως σαφές από την ίδια την ιστοσελίδα των Ελευθεριακών ότι θεωρούν τους Φιλελεύθερους απομακρυσμένους από αυτούς, στην αριστερή γωνία, και μάλιστα τον όρο "Φιλελεύθερος" (Liberal) τον έχουν σε παρένθεση εξηγώντας τον όρο "Αριστερά". Όπου η "Αριστερά" είναι "Φιλελεύθερη", και η "Δεξιά" είναι "Συντηρητική".

 Εν τω μεταξύ, οι Δημοκρατικοί δεν είναι πραγματικά Αριστερά αλλά κεντροαριστερά, και η πραγματική Αριστερά δεν θέλει να ταυτίζεται με τους Φιλελεύθερους οι οποίοι αν και αριστεροί (στις ΗΠΑ) είναι περισσότερο ονειροπόλοι και ποιητικοί από όσο θα ήθελαν οι σκληροί αριστεροί.

Οι Δημοκρατικοί βρίσκονται αριστερά, οι Ρεπουμπλικάνοι δεξιά, και εγώ, προσωπικά, στις ΗΠΑ είμαι εκ πεποιθήσεως εγγεγραμμένος στο Δημοκρατικό κόμμα. Όμως συμμερίζομαι και πιστεύω πολλά πράγματα που μοιράζομαι με τους Ελευθεριακούς, εκτός από την ουτοπία ότι η κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει εθελοντικά χωρίς κρατική ή νομική βοήθεια ή επέμβαση. Όπως καταλαβαίνετε, όταν σε συζήτηση στα Ελληνικά οι Libertarians αποκαλούνται "Φιλελεύθεροι", βγάζω σπιθουράκια και μου ανεβαίνει το ζάχαρο. Γιατί αυτό είναι άδικη σύγχυση και για τους Ελευθεριακούς και για τους Φιλελεύθερους.

Στην γενικότερη αντιμετώπιση και το λαϊκό φολκλόρ των ΗΠΑ, και οι Ελευθεριακοί (Libertarians), και οι Φιλελεύθεροι (Liberals) θεωρούνται περιθωριακοί και γραφικοί στις γωνίες τους (οι σκληροί αριστεροί θεωρούνται επικίνδυνοι). Και μην ξεχνάμε ότι στην ορολογία οι Αμερικανοί Ελευθεριακοί δεν έχουν αντίστοιχο όρο στην Ευρώπη, και οι Φιλελεύθεροι στην Αμερική αναφέρονται στην κεντροαριστερά/αριστερά και όχι στην Ευρωπαϊκή κατανόηση που βάζει την λέξη "Φιλελεύθερος" στα δεξιά. Στην γηραιά και πάσχουσα από ψυχολογικούς καταναγκασμούς Ευρώπη, οι λέξεις-γλυφιτζούρια των μεγίστων ...διανοουμένων: "Φιλελεύθερος" και "Νεοφιλελεύθερος" δεν έχουν παραλληλισμό στην λαϊκή κατανόηση των όρων μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης.

Τέλος, η Γουικιπαίδια, σε αυτή την σελίδα, τοποθετεί τον Αμερικανικό Φιλελευθερισμό (Liberalism) ως κεντροαριστερό, και τον Κλασσικό Φιλελευθερισμό ως κεντροδεξιό, και τους Ελευθεριακούς (Libertarianism) στα δεξιά.

Δεν είναι δυνατόν, πλέον, στις συζητήσεις μας να ονομάζουμε τους Libertarians Φιλελεύθερους... επί τέλους :-) τα φάρμακά μου!




Αυτό που κάνει το Αμερικανικό σύστημα τρομερά ενδιαφέρον είναι ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση μπορεί να αποτελείται από διαφορετικές πλειοψηφίες στον Οίκο των Αντιπροσώπων, την Γερουσία, και το Εκτελεστικό. Μπορεί δηλαδή, να έχουμε ένα Ρεπουμπλικανικό Οίκο Αντιπροσώπων, Δημοκρατική Γερουσία και Δημοκρατικό Πρόεδρο, ή οποιοδήποτε άλλο συνδυασμό.

Ενώ δηλαδή ο Ευρωπαίος Πρωθυπουργός αποφασίζει και το πλειοψηφούν του κόμμα ψηφίζει (και το λένε αυτό δημοκρατία), και αν κανείς βουλευτής δεν ψηφίσει όπως του λέει ο αρχηγός, ο αρχηγός τον διαγράφει, στις ΗΠΑ, αν ο Πρόεδρος είναι Δημοκρατικός και το Κογκρέσο Ρεπουμπλικανικό, όπως τώρα, μα να χτυπηθεί κάτω ο Πρόεδρος δεν περνάει το δικό του αν δεν πείσει τους Ρεπουμπλικάνους του Κογκρέσου. Κι έτσι καταλήγουμε σε συνεννοήσεις και συναινέσεις, δημοκρατικά, αντί να αποφασίζουμε και να διατάσουμε "δημοκρατικά".

Η διαφορά βαρύτητας ψήφου και προθέσεων μεταξύ Αντιπροσώπων, Γερουσιαστών και Προέδρου είναι ζωτικής σημασίας στην συνεχή προσπάθεια αποφυγής μονόπλευρης αντιμετώπισης του έργου της κυβέρνησης.

Πέρα από αυτό, είναι απαραίτητο να κατανοηθεί ότι η παραπάνω δομή επαναλαμβάνεται σε επίπεδο της κάθε πολιτείας, με ξεχωριστό για κάθε Πολιτεία Νομοθετικό (Πολιτειακό Οίκο Αντιπροσώπων και Πολιτειακή Γερουσία), Πολιτειακό Δικαστικό, και Πολιτειακό Εκτελεστικό, όπου ο εκλεγμένος διαχειριστής δεν λέγεται Πρόεδρος αλλά Κυβερνήτης της Πολιτείας.

Η δομή αυτή δηλαδή υπάρχει 50 φορές, σε κάθε μία από τις 50 Πολιτείες, και μετά υπάρχει σε Ομοσπονδιακό επίπεδο στην πόλη της Ουάσινκτον, η οποία πόλη δεν βρίσκεται μέσα σε καμία από τις 50 Πολιτείες, αλλά, στην Περιφέρεια της Κολούμπια (District of Columbia -DC), ένα ανεξάρτητο, μη-Πολιτειακό έδαφος.

Ένα θαυμαστό παράδειγμα της εξέλιξης των ανθρώπινων κοινωνιών και του τρόπου, από τοπικό έως ομοσπονδιακό επίπεδο, με τον οποίο λειτουργεί το κράτος των Αμερικανών.

Από όοοοολα όμως τα παραπάνω, οι Ευρωπαίοι, και οι Μεσογειακοί, μιλάνε καταλαβαίνοντας το πρόσωπο του Αμερικανού Προέδρου με τη ίδια έννοια με την οποία οι Ευρωπαίοι καταλαβαίνουν τους δικτάτορες τους. Μιλάνε για Παπανδρέου, ή Μέρκελ, ή Μπερλουσκόνι στην ίδια πρόταση με το όνομα Μπους ή Ομπάμα, εννοώντας κάτι το άτοπο. Τα Τείχη που βλέπουμε απ' έξω από την Αμερική δεν λένε τίποτα για την πραγματική τους δομή ή για το τι βρίσκεται πίσω από αυτα.

Από τους Ευρωπαίους και Μεσογειακούς προφέσορες που αναλύουν την Αμερική δεν έχω ακούσει κανέναν που να είναι εις βάθος γνώστης και να κατανοεί την σημασία της πολύπλοκης αλλά συνάμα απλούστατης δομής λειτουργίας του πιο ελεύθερου αλλά και δημοκρατικού συστήματος στον κόσμο, του οποίου η δομή παραδέχεται τον κίνδυνο της μονολιθικής κυβέρνησης και επίσης παραδέχεται την αναγκαιότητα της συνεχούς συζήτησης και διελκυστίνδας μεταξύ των δύο θέσεων σχετικά με την οικονομία (βλ., "1" και "2" προς την αρχή της ανάρτησης). Το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα αποφάσεις σωστές ή σοφές, το σύστημα όμως είναι κατά την γνώμη μου το τελειότερο που διέθεσε η ανθρωπότητα για τους ανθρώπους από την Μεσοποταμία έως σήμερα.

Η άρνηση από το εκλογικό σώμα να δώσει οποιαδήποτε δύναμη στην Ελευθεριακή (Libertarian -δεξιά) σκέψη, και η ανυπαρξία Φιλελεύθερου (αριστερά των Δημοκρατικών) κόμματος, περεταίρω υποδεικνύει την θέληση που εμφυσάει το Αμερικανικό σύστημα στον πολίτη να αποφεύγει τα άκρα αλλά και την απόθεση της εξουσίας για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα σε μία μόνο πτέρυγα σκέψης.

Οι εποχές, όμως, πράγματι "ονομάζονται" από τους εκάστοτε προέδρους.

Τόμας Τζέφερσον 1801-1809 (Δημοκρατικός-Ρεπουμπλικάνος -προ 1855 οπότε τα κόμματα διαχωρίστηκαν στην σημερινή τους μορφή)
Αβραάμ Λίνκολν 1861-1865 (Ρεπουμπλικάνος, και Εθνική Ένωση)
Θεόδωρος Ρούζβελτ 1901-1909 (Ρεπουμπλικάνος)
Φραγκλίνος Ρούζβελτ 1933-1945 (Δημοκρατικός)
Τζων Κέννεντυ 1961-1963 (Δημοκρατικός)
Ρόναλντ Ρέγκαν 1981-1989 (Ρεπουμπλικάνος)
Μπιλ Κλίντον 1993-2001 (Δημοκρατικός)

...είναι τα πιο γνωστά παραδείγματα. Όλοι είναι στην λίστα λόγω των επιτευγμάτων τους εκτός από τον Κέννεντυ ο οποίος βρίσκεται στην λίστα για τα επιτεύγματα που κυνήγησε αλλά δεν του επετράπη να προσπαθήσει να επιτύχει.

Υπάρχουν και άλλα μαθήματα που δεν είναι τόσο εμφανή...

Παραδείγματος χάριν, το Κραχ του 1929/1931 ήρθε μετά από τρεις συνεχείς Ρεπουμπλικανικές θητείες Προέδρων: Χάρντινγκ, Κούλιντζ, και Χούβερ (...άγνωστα ονόματα, δεν είναι;)

Άλλο ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι να δούμε πότε αντιπροσώπευαν το ίδιο κόμμα και ο Οίκος των Αντιπροσώπων, και η Γερουσία και ο Πρόεδρος...

Από το 1855, οι εποχές όπου και ή πλειοψηφία στον Οίκο των Αντιπροσώπων, και ή πλειοψηφία στην Γερουσία και ο Πρόεδρος ήταν από το ίδιο κόμμα:

1861-1865: Λίνκολν (Ρεπουμπλικάνοι)
1869-1875: Γκράντ (Ρεπουμπλικάνοι)
1881-1883: Γκάρφιελντ (Ρεπουμπλικάνοι)
1889-1891: Χάρισον (Ρεπουμπλικάνοι)
1897-1911: ΜακΚίνλεη, Θ. Ρούζβελτ, Ταφτ (Ρεπουμπλικάνοι)
1921-1931: Χάρντινγκ, Κούλιντζ, Χούβερ (Ρεπουμπλικάνοι) (Κραχ)
1933-1947: Φ. Ρούζβελτ, Τρούμαν (Δημοκρατικοί) (Β' Παγκόσμιος)
1953-1955: Άιζενχάουερ (Ρεπουμπλικάνοι)
1961-1969: Κέννεντυ, Τζόνσον (Δημοκρατικοί)
1977-1981: Κάρτερ (Δημοκρατικοί)
1993-1995: Κλίντον (Δημοκρατικοί)
2003-2007: Τζ. Μπους (Ρεπουμπλικάνοι) (2001-2003 Γερουσία δεν είχε πλειοψηφία, 50-50)
2009-2011: Ομπάμα (Δημοκρατικοί)

73 από τα 157 χρόνια.



Συγκρίνοντας τις παραπάνω περιόδους μονοκομματικής κατοχής της κυβέρνησης με άλλες περιόδους όπου οι πλειοψηφίες των κομμάτων διέφεραν, και συνδυάζοντας τις περιόδους με τα γεγονότα, την παγκόσμια κατάσταση και τις κοινωνικές τάσεις και ανησυχίες, βρίσκουμε αρκετά μαθήματα για το πως μπορεί να λειτουργεί μια κοινωνία και η οικονομία της.

Το κυρίως μάθημα της Αμερικής είναι ότι οποιαδήποτε θέση και πολιτική είναι επικίνδυνη αν είναι η μόνη που αντιπροσωπεύεται στην κυβέρνηση, και ότι η Δημοκρατία, εφ' όσον στην πραγματικότητα είναι ολιγαρχία εκλεγμένων ολίγων, πρέπει να έχει δομή η οποία δομή να αυτοελέγχεται κατά το δυνατόν ως προς την ανθρώπινη τάση διαφθοράς.

Ένα άλλο μάθημα της Αμερικής είναι να ακριβολογούμε στην ορολογία που χρησιμοποιούμε στην συζήτηση. Και, ότι μια θέση, μια γνώμη, παίρνει την οποιαδήποτε αξία της όχι από το τι πρεσβεύει αλλά από το πως αντιμετωπίζει τις άλλες θέσεις και γνώμες, και από το πως και γιατί ζυγίζει τον ρεαλισμό μέσα στα όνειρα και ουτοπίες που εμπνέει.

Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, 4 Ιουλίου, 1776

Τζων Τράμπουλ, 1819, βρίσκεται στην Ροτόντα του Καπιτωλίου στην Ουάσινγκτον

(με κλικ καλύπτει την οθόνη)

Στιγμιότυπο από την υπογραφή τουΣυντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής
Χάουαρντ Τσάντλερ Κρίστυ, 1940, βρίσκεται στην αίθουσα του Οίκου των Αντιπροσώπων στην Ουάσινγκτον

(με κλικ καλύπτει την οθόνη)

Πενήντα ξεχωριστές δομές κρατών με Οίκο Αντιπροσώπων, Γερουσία, Δικαστικό, και Εκτελεστικό,
συν μία Ομοσπονδιακή:

Η ανάρτηση είναι αφιερωμένη στον φίλο CsLaKoNaS